Shetelge júk tasý: otandyq kompanııalar «oıynnan» shyǵyp qalýy múmkin
ASTANA. KAZINFORM — Halyqaralyq júk tasymalymen aınalysatyn otandyq kompanııalar jańa jyldan keıin birqatar qıyndyqtarǵa tap bolýy múmkin. Kásipkerler elordada ótken jıynda osy máseleniń mán-jaıyn aıtty.
2025 jyldyń 15 qańtarynda elimizde halyqaralyq júk tasymalyna ruqsat berýdiń jańa erejesi kúshine enedi. ıAǵnı, sheteldik ruqsat blankisin alý jáne paıdalaný talaptary qatańdatylady. Sheteldik ruqsat blankisi (ShRB) — avtomobılmen halyqaralyq júk tasymalyn júzege asyrý kezinde tasymaldaýshylardyń shet memleketterge kirýine múmkindik beretin ruqsat qaǵazy, qujat.
Ondaǵy ózgeristerge saı, talapty buzǵan júk kóligine VIN-kod nomeri boıynsha tyıym salynady da, 6 aıǵa deıingi ýaqyt ishinde júk tasymalyn júzege asyra almaıdy.
Qandaı jaǵdaıda shekteý jasalady?
Jańa erejege saı myna jaǵdaılarda júk tasymaldaýshylarǵa shekteý taǵaıyndalady:
1. Ótinimi qabyldanǵany týraly habarlama jiberilgen sátten bastap 30 kúntizbelik kún ishinde avtokólik quraly QR aýmaǵynan shyqpasa, onyń VIN-kodyna shekteý qoıylady (shekteý merzimi 6 aı).
2. QR aýmaǵyna kirgennen keıin 30 kúntizbelik kún ishinde buǵan deıin alǵan ShRB-nyń túpnusqasyn qaıtarmasa, onyń VIN-kodyna shekteý qoıylady (shekteý merzimi 6 aı).
3. Sońǵy 3 aı ishinde el aýmaǵynan shyǵý jáne ShRB-ny qaıtarý talaptaryn 3 ret buzsa, júk tasymaldaýshyǵa 3 aılyq shekteý engiziledi.
4. Alǵan ShRB-ny paıdalanbaǵan jaǵdaıda júk tasymaldaýshyǵa 6 aılyq shekteý engiziledi.
5. Óz ShRB-syn bergen jáne ózgeniń ShRB-syn alǵan jaǵdaıda, ShRB-syn berýshige de, ShRB-ny alýshyǵa da 6 aılyq shekteý engiziledi.
6. Shekteý kóliktiń VIN-kodyna tirkeledi de, ony basqa adam atyna tirkegen jaǵdaıda da kúshi joıylmaıdy. Zań buzýshylyqty joıǵan jaǵdaıda, shekteý 6 aı ótken soń alynady (sondaı shekteý engizilgen jaǵdaıda).
Júk kóligi 30 kúnde elden shyǵyp úlgere me?
UKP Basqarma tóraǵasynyń orynbasary Murat Amrınniń aıtýynsha, halyqaralyq júk tasymalyn júzege asyrý úshin avtokóliktiń 30 kún ishinde elden shyǵýy keıbir jaǵdaılarda múmkin emes. Al zań talaby is júzindegi jaǵdaılarǵa saı emes.
— Júkter negizinen Reseı Federatsııasy terrıtorııasy arqyly Qytaıdan Eýropalyq Odaq elderi baǵytynda tasymaldanady. Sanktsııaǵa baılanysty onyń bir bóligi qazir Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizi arqyly ótkizilýde. Atap óterlik jaıt, jańaǵy aıtqan 30 kún júk kólikteriniń elden shyǵyp úlgerýine jetkiliksiz. Aqtaý portynda, Kaspıı teńizinde qatty jel, daýyl soqqanda, júk tasymalyna kedergi keltiredi. Qazir Quryq portynda júgin paromǵa qaıta tıep, teńizdi asý úshin 1000-daı kólik tizilip tur. Onda 25 kúndeı kezek kútedi. Al Qytaı shekarasynan Quryq portyna deıin 5 kúnde jetý múmkin emes. Biz quzyretti organdarǵa qoıylǵan talaptar kásipkerlerdiń jumys isteýine kedergi keltiretinin eskertemiz, — deıdi ol.
Taldaý júrgizilmegen
Murat Amrınniń aıtýynsha, bundaı erejelerdi engizer aldynda mınıstrlik «retteýshilik áserge taldaý» júrgizbegen. ıAǵnı, is júzinde halyqaralyq júk tasymaldaýshylardyń jumysyna qalaı áser etetini eskerilmegen.
— Biz 2019 jyldan beri halyqaralyq tasymaldaý qyzmetteri naryǵynda básekege qabilettiligin arttyrý úshin elimizdiń júk tasymaldaıtyn avtokólikter parkin jańartý boıynsha aýqymdy jumys júrgizdik. Halyqaralyq júk tasymalyna qoldanylatyn ershikti avtotartqyshtarǵa ýtılızatsııalyq jáne alǵashqy tirkeý alymyn aldyryp tastadyq. Osylaısha sheteldik tasymaldaýshylarǵa básekeles bola alatyndaı jaǵdaıǵa jettik. Jańa erejedegi talapty buzǵan avtokólikti 6 aıǵa deıin halyqaralyq tasymaldan shekteý tarmaǵy buǵan deıin atqarǵan jumystarymyzǵa qaıshy kelip tur. Bunyń bári retteýshilik áserge taldaý jasalmaǵannan týyndap otyr. Bul talapty qatańdatý sharalary bızneske qarsy keledi, — dedi UKP Basqarma tóraǵasynyń orynbasary.
Avtomobıl kóligi jáne kóliktik baqylaý komıteti tóraǵasynyń orynbasary Baqytjan Kachakovtyń aıtýynsha, retteýshilik áserge taldaý jasaý isine kólik mınıstrligi emes, Ulttyq ekonomıka mınıstrligi jaýapty. Al bul zańnamalyq ózgeristerdi engizý kezinde retteýshilik áserge taldaý jasaýdyń qajettiligi joq dep tanylǵan.
Otandyq kompanııalar naryqtan ysyryla ma?
Qazaqstanda halyqaralyq tasymaldarǵa 20 750 avtokólik parki bar 1883 tasymaldaýshy jumyldyrylǵan. ShRB-ny aıyrbastaý 42 memleketpen júzege asyrylady. Eldegi halyqaralyq júk tasymalynyń jalpy kólemindegi qazaqstandyq tasymaldaýshylardyń úlesi 45%-dy quraıdy.
Qazir Qytaıdan EO-ǵa, EAEO elderine júk jetkizýge suranys artyp tur. Qazaqstandyq bıznes qaýymdastyq osy oraıda el naryǵyna kirýge nıetti iri sheteldik kompanııalar tarapynan básekelestik kúsheıip, otandyq kompanııalardyń sany qysqarýy múmkin dep sanaıdy.
Murat Amrınniń aıtýynsha, Qazaqstan tranzıttik áleýeti joǵary el bolǵandyqtan júk tasymaly naryǵynda otandyq kompanııalardyń qyzmet kórsetýi mańyzdy. Al jańa ereje talaptary bul naryqtan elimizdiń kompanııalaryn ysyryp tastaýǵa áser etýi yqtımal.
Bar bále blank satýshylardan bastalǵan
Qazirgi blankiler — fırmanyń ataýy da, mashınanyń nómiri de kórsetilmeıtin bos paraq. Qoldanystaǵy júıe boıynsha onyń 50%-y aldyńǵy jyldary jumys istegen tasymaldaýshylardyń atyna bekitiledi. Tasymaldaý tarıhy olarǵa blankilerdi alýǵa múmkindik beredi. Al qalǵan jartysy rezervtik sanatqa ótedi de, ony qalǵan tasymaldaýshylar ala alady. Osylaısha blank alýdaǵy teń múmkindik saqtalmaıdy.
Bul jaǵdaı blankti alyp, ózi júk tasymaldaýmen aınalyspaı, ony naqty tasymalmen aınalysatyn kompanııalarǵa satý arqyly paıda tabatyn «deldal tasymaldaýshylardyń» paıda bolýyna ákelgen. Beıresmı málimetter boıynsha, bir blanktiń kóleńkeli naryqtaǵy quny 3 myń dollarǵa deıin barady.
Blank alypsatarlary baǵany ustap turý úshin jasandy tapshylyq jasaıdy, ol óz kezeginde jyl sońynda ıgerilmegen blankterdiń qordalanyp qalýyna soqtyrady. Máselen, 2022 jyly blankilerdiń tek 45%-y ǵana paıdalanylyp, 55%-y bos qalǵan. 2023 jyly 270 myń blanktiń 58%-y paıdalanylǵan.
Sheteldik ruqsat blankilerin taratý júıesin reformalaý kóleńkeli naryqta blankilerdiń jasandy tapshylyǵyn týǵyzý men olardy zańsyz qaıta satý jaǵdaılaryn boldyrmaýǵa baǵyttalǵan. Alaıda, kásipkerler endigi jerde blankke kóliktiń nomeri, VIN-kody jazylýy túrli jaǵdaılarda, máselen vızasy joq júrgizýshini aýystyrýǵa, kólik apaty bolǵan jaǵdaıda júk kóligin aýystyrýǵa kedergi keltiretinin aıtyp otyr.
Kólik mınıstrligi erejeni ózgertýge kóne me?
Avtomobıl kóligi jáne kóliktik baqylaý komıteti tóraǵasynyń orynbasary Baqytjan Kachakov ereje kúshine engen soń bıznes tarapynan naqty, dáleldi usynys bolsa, ony qarastyrýǵa daıyn ekenderin aıtady.
— Buıryq 15 qańtar kúni kúshine enedi. Eshbir jalǵan úmit bolmas úshin birden aıtaıyn, ereje qoldanysqa engenge deıin eshbir ózgeris engizilmeıdi. Alaıda, kelesi aptadan bastap biz kásipkerlerden usynystardy qabyldaýǵa daıynbyz. Áýeli otyryp talqylaımyz. Usynys naqty, dáleldi bolsa, biz buıryq qoldanysqa engen soń, tıisti ózgeristerdi qarastyrýǵa daıynbyz, — dedi vedomstvo ókili.
Kásipkerler ne deıdi?
Júk tasymalymen aınalysatyn kásipkerler bir aýyzdan jańa erejedegi shekteý sharalaryn bızneske zııandy dep sanaıtynyn bildirdi.
Atap aıtqanda, olar júk kóliginiń 30 kúnde elden shyǵyp úlgerýi kerektigi jaıly sheshim qabyldanarda shekaranyń jabylýy, keden organdarynyń kedergisi, júk jóneltýshilerdiń bastamasymen marshrýttyń ózgerýi, tutynýshynyń kólikten bas tartýy sekildi oqys jaǵdaılar eskerilmegenin aıtady.
— Biz kóleńkeli naryqpen kúreste Kólik mınıstrliginiń bastamalaryn qoldaımyz. Degenmen, jańa erejeler naryqtaǵy naqty jaǵdaıdy múldem elemeıdi. Kóptegen kásipkerlerdiń kepilinde páterler men basqa da múlikter bar. Mundaı jaǵdaıda bıznes zardap shegedi, al josyqsyz kompanııalar jańa fırmalar ashyp, shekteýsiz jańa blankilerdi alýdy jalǵastyrýda. Bul ózgerister kásiporyndardyń jappaı jabylýyna ákeledi, - dedi «ALEM TRANS GROUP» JShS kólik kompanııasynyń dırektory Vladımır Stepcheno.
«CarNet» JShS dırektorynyń orynbasary Erlan Absatovtyń aıtýynsha, QHR-dan EO-ǵa orta dálizben júkterdi (quıý batareıalary jáne t. b.) jetkizýdi júzege asyratyn qazaqstandyq tasymaldaýshylar 30 kúnde elden shyǵyp úlgermeıdi.
Aqtóbe qalasynyń kásipkeri Jalel Jasekenovtiń aıtýynsha, bul ereje qytaılyq kompanııalardyń qazaqstandyq tasymaldaýshylardan bas tartýyna ákep soǵady.
«Bizdiń maqsatymyz — eldiń tranzıttik áleýetin damytý, biraq shekaradaǵy kidirister, sondaı-aq jańa talaptary bar ereje qytaılyq jóneltýshilerdiń qazaqstandyq kompanııalardy jaldaýdan bas tartýyna yqpal etedi. Olarǵa sheteldik tasymaldaýshylarmen jumys isteý tıimdirek. Atalmysh erejeni qaıta qaraý kerek», — dedi ol.
Kezdesýge qatysýshylar Kólik mınıstrliginiń jańa normalary otandyq ekonomıkanyń damýyna keri áser tıgizip otyrǵanyn málimdedi.
— Biz ınvestıtsııalardy belsendi túrde tartyp, jyljymaly quramdy jańartyp jatyrmyz. Úkimet ýtılızatsııalyq alyman jáne alǵashqy tirkeýden bosatyp, qoldaý bildirdi. Alaıda, Kólik mınıstrliginiń buıryǵynda ınvestıtsııalyq klımatty nasharlatatyn normalar bar. Bul bıznesti damytqysy keletinderge ádiletsiz sheshim bolyp otyr. Erejeni túbegeıli ózgertý qajet, — dep atap ótti «VICTORY-TRANS» JShS dırektory Qýanyshbek Sadyrbaev.