Shetel kompanııalarynyń Qazaqstanǵa kelýi ekonomıkaǵa qalaı áser etedi – sarapshylar pikiri
Dodo pıtstserııa jelisi bas keńsesin brıtandyq Vırgın araldarynan Qazaqstanǵa kóshiretinin habarlady. Budan bólek Reseıdegi keńselerin japqan birneshe iri kompanııa Qazaqstanǵa kelý týraly sheshim qabyldady. 2022 jyldyń sońynda QR SІM elimizge qonys aýdarǵan kompanııalardyń tizimin jarııalady. Onyń ishinde Honeywell (AQSh), InDriver (AQSh), Ural Motorcycles (RF/AQSh), TikTok (QHR), Emerson (AQSh), Koppert (Nıderland) bar. 2023 jyldyń maýsymynda Djersıde ornalasqan Polymetal International kompanııasy «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynda jumysyn jalǵastyrýǵa sheshim qabyldady. Buǵan deıin elimizdegi qarjy ortalyqtary EMAG, Carlsberg, Fortescue-men kelissóz júrgizip jatqanyn aıtqan bolatyn. Canon, Kronospan, Alstom, Haier kompanııalary ázirge kelisimshartqa deıingi áńgimelesý kezeńinde. Osy qozǵalysqa qarasaq, sheteldik kompanııalardyń Qazaqstanǵa kelý úrdisi júrip jatyr. Bul qubylystyń ekonomıkamyzǵa áseri qandaı? Osy týraly sarapshylar pikirin usynamyz.
«Reseıde negizi qalanǵan iri halyqaralyq kompanııalar ózderiniń tirkeýin bizge aýystyryp jatyr. Ol protsesti redomıtsılıatsııa deıdi. Bul olardyń qyzmetkerleriniń, tehnıkalyq shtatynyń Qazaqstanǵa kóship kelýin bildirmeıdi. Olar zańdy tirkeýin Qazaqstanǵa aýystyrady. Óıtkeni olarǵa ofshordan ketý mańyzdy bolyp tur. Sebebi qazir bul kompanııalar soltústiktegi kórshimizde qalsa, sanktsııalar kúsheıe túsedi. Ofshorda tirkelgen kompanııalardyń operatsııalary uzaq tekseriledi, kúmánmen qaralady. Olardyń tranzaktsııasyna belgili bir sanktsııa salý nemese aqshany buǵattap qoıý sııaqty protsester bolýy múmkin. Sol úshin olar zańdy tirkeýin ózgertti. Dál osyndaı kezeńde olarǵa eń yńǵaılysy Astana qarjy ortalyǵynyń arnaıy rejımi bolyp otyr. Óıtkeni bizdiń qarjy ortalyǵy redomıtsılıatsııaǵa jaqsy sharttar usynyp otyr. Halyqaralyq arbıtraj, brıtandyq quqyq soty jumys isteıdi, ınvestorlardyń búkil quqyqtary qorǵalǵan. Ekonomıkalyq alań progressıvti. Sondyqtan olardyń tańdaýy Qazaqstan bolyp otyr», — deıdi sarapshy Aıbar Oljaev.
Maman atalǵan úrdis bizdiń elimizge ne beretini jaıly da oı bólisti.
«Bul, eń aldymen, Astananyń qarjy ortalyǵy retinde qalyptasýyna kómektesedi. Ol óte mańyzdy. Qazir eki bırja - Astana qarjy ortalyǵynyń Astana bırjasy men Qazaqstannyń qor bırjasy osy sheshimniń aıasynda birigip jatyr. Bul ekonomıkalyq qozǵalys týǵyzady. Ekinshisi - bizde zańdy tireýden ótken kompanııa el bıýdjetke salyq tóleı bastaıdy. Jergilikti taýarlardy, qyzmetterdi paıdalanady. Bul ekonomıkamyzdyń ósýine áser etedi», — dedi ol.
Al ekonomıst Maqsat Halyq sheteldik kompanııalardyń zańdyq tirkeýin elimizge aýystyrýy qarjylyq naryqta qozǵalys týǵyzyp, halyqaralyq ekonomıkalyq ortada Qazaqstannyń brend retinde bedelin arttyratynyn aıtady.
Degenmen zańdyq tirkeý deńgeıinen tikeleı ınvestıtsııaǵa ótsek, naǵyz ekonomıkalyq órleý bastalady dep otyr.
«Sheteldik kompanııalardyń Qazaqstanǵa kelýi jalpy oń úrdis retinde yqpal etedi. Ásirese tikeleı ınvestıtsııa retinde kelse, bul — bizdiń ekonomıkamyz úshin paıdaly. Álemdegi iri kompanııalar Qazaqstanǵa kelip, óz franshızasyn quryp jatsa, ol tek qana ońtaıly áser etedi. Eń aldymen elimizdegi bos jumys orny máselesi sheshiler edi. Ekinshiden, korporatıvtik mádenıet degen túsinik bar. Qyzmetkermen qarym-qatynas, eńbek sharty deńgeıi damyǵan elderde bizben salystyrǵanda joǵaryraq. Bul bıznestegi, qyzmet kórsetý salasyndaǵy mádenıet sapasynyń kóterilýine áser etedi», — deıdi ekonomıst.
Ol sondaı-aq týrıstik ınfraqurylymdy jasaqtaý, jasyl ekonomıka, jasyl energetıka kózderin damytýǵa sheteldik ınvestorlar kelip, kenje qalyp jatqan salanyń órkendeýine úles qossa, oń tendentsııa qalyptasatynyn aıtady.
Tanymal ekonomıst qarjy ortalyqtary nazarǵa alýy tıis dúnıeni de atady.
«Investorlarmen naqty kelisimsharttyń ashyq júrgizilýi mańyzdy. Eń birinshi kezekte ulttyq ekonomıkalyq qaýipsizdik turǵysynan qarastyrý kerek. Bizdiń elimizde joq tehnologııa bolsa, ony óz elinen ákelýine bolady. Tehnologııamen jumys isteı alatyn maman bolmasa, mamandy da alyp kelýine týra keledi. Biraq naqty eki jyldan keıin jumyskerler qazaqstandyq bolýy kerek degen shart qoıýy kerek», — deıdi Maqsat Halyq.
