ShYU syn-qaterler men qaýipterge qarsy ádis-tásilderin kúsheıtýi qajet – Prezıdent
ASTANA. KAZINFORM – Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Aqorda» rezıdentsııasynda ShYU-ǵa múshe memleketterdiń qaýipsizdik keńesteri hatshylarymen kezdesý ótkizdi. Bul týraly Aqordanyń baspasóz qyzmeti habarlady.
Qazaqstan Prezıdenti qazirgi ýaqytta Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń Astanadaǵy sammıtine daıyndyq júrip jatqanyn aıtyp, atalǵan is-sharanyń elimiz úshin máni zor ekenine nazar aýdardy.
Prezıdent ShYU keńistigindegi ujymdyq qaýipsizdiktiń róli artyp kele jatqanyn eskere otyryp, uıymǵa múshe elderdiń qaýipsizdik keńesi hatshylarynyń kezdesýleri aıryqsha ózekti ekenin atap ótti.
– Ótken jyly álemde óńirlik jáne jergilikti deńgeıde 183 qaqtyǵys boldy. Janjaldardyń sany shamamen 30 paıyzǵa artqan. Bul – sońǵy otyz jyldaǵy eń joǵary kórsetkish. Sarapshylar qaqtyǵystar men zorlyq-zombylyq áreketteriniń jahandyq tsıkly beleń alyp kele jatyr dep sanaıdy. Osy rette halyqaralyq terrorızmnen de tónetin qaýip kúsheıip keledi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysynyń aıtýynsha, taıaýda kóptegen beıbit turǵynnyń ómirin jalmaǵan Máskeý oblysyndaǵy qaıǵyly oqıǵa lańkesterdiń zorlyq-zombylyqtyń eń qatigez ári zulym tásilderin qoldanatynyn kórsetti.
– Qazaqstan lańkestik áreketti qatań aıyptaıtynyn birden málimdedi jáne Reseımen birge ekenin bildirdi. Eki eldiń arnaýly qyzmetteri terrorızmge qarsy is-qımyl máseleleri boıynsha udaıy baılanysta. Máskeý oblysyndaǵy lańkestik áreketti búkil álem, sonyń ishinde búgin ózderińiz ókili retinde kelip otyrǵan elder de qatań aıyptady. BUU Qaýipsizdik keńesi kinálilerdiń bárin jaýapqa tartý qajet ekenin, sondaı-aq terrorızmmen kúres máselesinde halyqaralyq yntymaqtastyqty damytýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti. Eń bastysy, bolǵan isten durys qorytyndy shyǵaryp, naqty sharalar qabyldaý kerek. Azamattarymyzdyń qaýipsizdigin qamtamasyz etip, terrorlyq qaýip-qaterlerge laıyqty tótep berýge tıispiz, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy Shanhaı yntymaqtastyq uıymy kezinde óńirdegi turaqtylyq pen qaýipsizdikti qamtamasyz etý, «Úsh zulym kúshke» birigip qarsy turý maqsatynda qurylǵanyn eske saldy.
– Búginde mundaı qaterlerdiń seıilmegeni óz aldyna, olar túrlenip, burynǵydan beter qaýipti bola tústi. Óz kezeginde, bizdiń tarapymyzdan anaǵurlym júıeli ári batyl sharalar qabyldaý qajet. Memleketterimizdiń shyrqyn buzatyn terrorızm, ekstremızm jáne separatızm áreketteriniń beleń alýyna jol berýge bolmaıdy. «Úsh zulym kúshke», sondaı-aq transulttyq uıymdasqan qylmysqa, zańsyz esirtki aınalymyna jáne kıberqaýipsizdik syn-qaterlerine qarsy kúres Qazaqstannyń ShYU-ǵa tóraǵalyq etý kezeńindegi eń basty basymdyqtardyń biri sanalady, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysynyń paıymdaýynsha, Terrorızmge, separatızmge jáne ekstremızmge qarsy is-qımyl jónindegi 2025-2027 jyldarǵa arnalǵan yntymaqtastyq baǵdarlamasyn qabyldaý kerek. Sonymen qatar Prezıdent ShYU-nyń Esirtkige qarsy 2024-2029 jyldarǵa arnalǵan strategııasyn jáne ony júzege asyrý jónindegi is-qımyl baǵdarlamasyn qabyldaý mańyzdy ekenine toqtaldy.
– ShYU – jańaryp kele jatqan halyqaralyq qaýipsizdik arhıtektýrasy negizderiniń biri. Sondyqtan bizdiń Uıym óńirdegi turaqtylyq pen qaýipsizdikti qamtamasyz etýdi kózdeıtin ózara kelisilgen ári naqty qadamdardyń úlgisin kórsetýge tıis, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Onyń pikirinshe, Aýǵanstan aýmaǵy halyqaralyq lańkestik toptardyń uıasyna aınalmaýy úshin bul eldegi ahýalǵa erekshe nazar aýdarǵan jón. Qazaqstan Prezıdenti atalǵan eldegi gýmanıtarlyq daǵdarystyń aldyn alýǵa jáne uzaqmerzimdi turaqtylyqtyń saqtalýyna jaǵdaı jasaýǵa baǵyttalǵan jumystardy jalǵastyrý mańyzdy dep sanaıdy.
– Taıaý Shyǵystaǵy qaqtyǵys ta qaýipsizdikke nuqsan keltiretin eleýli faktorǵa aınalyp otyr. Onyń qaıǵyly saldary beıbit halyqqa aýyr tıdi. Aımaqtaǵy turaqtylyqqa orasan zor zııan keldi. Qaqtyǵys odan ári ýshyǵyp ketpeýi úshin joǵary deńgeıdegi dıplomatııa qajet. Jalpy, halyqaralyq jaǵdaı shıelenisip tur dep aıtýǵa bolady. Dúnıejúzi halqynyń teń jartysynyń atynan áreket etetin bizdiń Uıym qaýipsiz ári ádiletti álem qurý formýlasyn usyna alatynyna senimdimin, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy Qazaqstannyń ashyq saıası-dıplomatııalyq dıalogty, óziniń jahandyq jáne óńirlik seriktesterimen konstrýktıvti qarym-qatynas jasaýdy qoldaıtynyn málimdedi.
– Biz Eýrazııalyq qaýipsizdiktiń tutastyǵy qaǵıdatyn ustanamyz. Ol ózara túsinistik pen senim sharalaryna negizdelgen. Mundaı tásil ShYU keńistiginde qaýipsizdik beldeýin qalyptastyrý jónindegi strategııalyq mindettiń negizi bolýǵa tıis. Qazaqstan álemdegi beıbitshilik pen memleketterdiń tatý ómir súrýin qamtamasyz etýge óz úlesin qosýdy uıymǵa tóraǵalyǵynyń basymdyǵy retinde atady. Sondyqtan biz ShYU-nyń «Ádiletti álem men kelisimdi jaqtaıtyn dúnıejúzilik birlik týraly» bastamasyn birlesip ázirlep, qabyldaýdy usyndyq. Qazaqstan tarapy osy asa mańyzdy qujattyń jobasyn talqylaý barysynda atalǵan máselege dıplomatııalyq turǵydan qaraýǵa daıyn, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Qasym-Jomart Toqaev qaqtyǵystarmen jáne lańkestik áreketterdiń beleń alýymen qatar, klımat daǵdarysy, azyq-túlik, sý, kólik jáne energetıkalyq qaýipsizdik salalarynda syn-qaterler baıqalatynyna nazar aýdardy.
– ShYU zamanaýı syn-qaterler men qaýipterge qarsy qoldanatyn ádis-tásilderin kúsheıtýi qajet. Bul baǵytta belsendi ári meılinshe nátıjeli jumys júrgizilip jatyr. Bastapqy kezeńde Qazaqstannyń usynysy boıynsha ShYU qyzmetin jetildirý protsesi bastaldy. Uıymnyń áleýetin óńirlik jáne halyqaralyq qaýipsizdiktiń pármendi quraly retinde paıdalaný kerek. Bul maqsatqa jetý úshin qaýipsizdik keńesteri hatshylarynyń kezdesýleri mańyzdy ról atqarady. Sizder ulttyq qaýipsizdiktiń ártúrli baǵytyna jetekshilik etesizder. Qazir syn-qaterler men qaýipterge qarsy kúresý úshin birtutas ári birikken jumys tásili óte mańyzdy, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy ShYU-ǵa múshe elderdiń ulttyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin Qaýipsizdik keńesteriniń hatshylary úılesimdi jumys isteýi qajet ekenin atap ótti.
– Ókinishke qaraı álemdegi jaǵdaı jaqyn arada jaqsara qoımaıtyn sııaqty. Elderimizdiń ulttyq qaýipsizdigine tónetin syn-qater áli de bar desek, artyq aıtqandyq emes. Bul memleketterimizdiń Shanhaı yntymaqtastyq uıymy aıasynda birigýi qajet ekenin kórsetedi. Sol arqyly syrttan keletin barlyq qaýipti toıtarýǵa jáne joıýǵa baǵyttalǵan birlesken kúsh-jiger men naqty sharalar qabyldaımyz. Sondyqtan biz Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń qyzmetine buryn da, qazir de basa nazar aýdaramyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysynyń aıtýynsha, Uıymnyń kún tártibi biregeı sanalady. Onda ekonomıkalyq yntymaqtastyq, ınvestıtsııalyq saıasat, mádenıet, gýmanıtarlyq baılanystar salasyndaǵy yqpaldastyq jáne basqa da kóptegen másele qamtylǵan.
– Halyqaralyq terrorızmge qarsy is-qımyl máselelerin bólek qarastyramyz. Árıne, munda biz saıası erik-jiger kórsetýge tıispiz. Solaısha birge ekenimizdi tanytyp, eń bastysy, tıimdi áreket etýimiz kerek. Qazaqstan bul ıgi iske óziniń eleýli úlesin qosady. Buǵan senimdi bolyńyzdar. Sondyqtan men Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń Astanada ótetin aldaǵy sammıtine zor úmit artamyn, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Qasym-Jomart Toqaev sózin qorytyndylaı kele, kezdesýge qatysýshylardyń ShYU keńistigindegi qaýipsizdikti qamtamasyz etý jáne «shanhaı rýhyn» kúsheıtý jolyndaǵy jumysyna tabys tiledi.
Jıynda Reseı Federatsııasy Qaýipsizdik keńesiniń hatshysy Nıkolaı Patrýshev, Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Qoǵamdyq qaýipsizdik mınıstri Sıaohýn Van, Úndistan Premer-mınıstriniń Ulttyq qaýipsizdik jónindegi keńesshisi Adjıt Doval, Ózbekstan Respýblıkasynyń Prezıdenti janyndaǵy Qaýipsizdik keńesiniń hatshysy Vıktor Mahmýdov, Qyrǵyz Respýblıkasy Qaýipsizdik keńesiniń hatshysy Marat Imankýlov, Tájikstan Respýblıkasy Qaýipsizdik keńesiniń hatshysy Nasrýllo Mahmýdzoda, Pákistan Islam Respýblıkasy Úkimetiniń Ulttyq qaýipsizdik bólimshesiniń hatshysy Vakar Ahmad, Iran Islam Respýblıkasynyń Ulttyq qaýipsizdik jónindegi joǵary keńesiniń hatshysy Alı Akbar Ahmadıan Babakı; baqylaýshy memleketterdiń ókilderi: Mońǵolııa Ulttyq qaýipsizdik keńesiniń hatshysy Bıambajargal Altangerel, Belarýs Respýblıkasy Qaýipsizdik keńesiniń memlekettik hatshysy Aleksandr Volfovıch sóz sóıledi.
