Shahan oqıǵasy: Qorǵa jınalǵan qarjy qaıda jumsaldy
NEGE BARLYQ ShYǴYNDY QOR KÓTEREDІ?
- Qaıǵyly jaǵdaı oryn alǵan soń biz qujattardy kóterip, zańnamalyq bazany qarap shyqtyq. Qazandyq jaryldy, demek bul tehnogendik sıpattaǵy TJ. Jaǵdaı kásiporynda emes, turǵyn úıde oryn aldy, bul menshik ıeleri jaýap beretin aımaq, - dedi Larısa Býravko. - Búginde kóbi Kókpektide jáne basqa da eldi mekenderde jaqynda bolǵan TJ salystyrýda. Bul tabıǵı sıpattaǵy TJ, ony joıý shyǵyndary men saldary boıynsha shyǵyndar bıýdjetten tólenedi. Tehnogendik sıpattaǵy TJ kezinde «Azamattyq qorǵaý týraly» QR zańynyń 58-babynda naqty jazylǵan: keltirilgen zııandy (nuqsandy) óteýdi zııan (nuqsan) keltirýshi erikti túrde nemese sot sheshimi boıynsha júrgizedi. Sondaı-aq, Úkimettiń 2014 jyldyń 21 qarashasyndaǵy № 1222 qaýlysymen bekitilgen TJ nátıjesinde baspanasyz qalǵan azamattarǵa turǵyn úı usyný erejeleri de bar. Bul rette tehnogendik TJ kezinde zııan keltirýshiniń jaýapkershiligi qarastyrylǵan.
- Demek, tergeýdiń, sot tekserýleriniń aıaqtalýyn, aıyptylardyń anyqtalýyn kútý kerek, nemese asarǵa shaqyrý kerek.
- Iá. Zań boıynsha tehnogendik sıpattaǵy TJ kezinde qalpyna keltirý jumystaryna da, keltirilgen zııandy joıýǵa da bıýdjetten qarjy bólinbeıdi. Sondyqtan zardap shekkenderge jedel kómek kórsetý úshin qaıyrymdylyq qoryn qurý týraly sheshim qabyldandy. Qor jańa jyl merekesinen keıingi birinshi jumys kúni, 4 qańtarda tirkeldi. Kásiporyndarǵa, uıymdarǵa ákimderdiń, memlekettik organdardyń basshylarynyń atynan demeýshilik kómek kórsetý boıynsha ótinishpen hattar joldandy.
- TJ rezervinen qutqarý-izdeý jumystaryna tólendi. Qansha? Tólem jasaldy ma?
- Shahtınsk ákiminiń TJ rezervi 20 mln teńge kóleminde bekitildi. Qazirgi kezde Shahtınsk TJB-nyń rezervtik qordan tóleý týraly ótinishi kelip tústi. Ákimdiktiń qaýlysyna qol qoıyldy. Kóp emes, 1,4 mln teńge. Onyń ishinde kólik shyǵyny, janarmaı jetkizý, avarııalyq-qutqarý qyzmetteriniń turýy jáne tamaqtandyrý, sondaı-aq, turǵyn úıdiń ishki jylytý júıesin qalpyna keltirý boıynsha jóndeý jumystary bar. Osy aptada ol aqsha tólenedi.
Aldyn ala esepteýler boıynsha, kólik shyǵyndarynyń ózi 2 mln teńgeden asady. Biraq tehnıkasyn bergen kásiporyndardyń kóbi tólem jasaýdan óz erkimen bas tartty.
ZARDAP ShEKKENDERGE PÁTER SATYP ALÝǴA QORDAN QANShA JUMSALDY?
- Qazirgi kezde qajetti 14 páterdiń 9-y satyp alyndy. Olar boıynsha satyp alý-satý kelisimderi jasaldy. Shahanda 4, Shahtınskide -5 páter satyp alyndy. 27 mln 15 myń teńge jumsaldy. Eń arzan páterdiń quny - 1 mln 515 myń teńge, eń qymbaty - 6 mln teńge, - deıdi Jamala Mamerhanova.
- Páterge jumsalǵan qarjyny qorǵa QAZKOM qaıtara ma? Kelisim kúshinde me?
- Bank 32 mln teńgeni óteıdi. Eger páterge jumsalǵan shyǵyndar kóp bolsa, aıyrmashylyǵyn qor kóteredi.
Bankpen jumystar júrgizilýde. Olarǵa satyp alý-satý kelisimderiniń kóshirmelerin, qajetti qujattardy usynamyz, sonyń negizinde aqsha óteledi.
Taǵy da bir aıta keterlik jaıt. Eki jaǵdaıda da páter satyp alǵannyń ornyna biz qor qarjysy esebinen ótemaqy tóleý júzege asyryldy. Qurban bolǵan Kannyń týystary páter kerek emes dep, ótemaqyny aqshalaı berýdi surady. Olarǵa 6 mln teńge berildi. Budan basqa, janama zardap shekkenderdiń biri de 2 mln teńgege jýyq ótemaqy aldy. Ol áıel keıinnen óz betinshe páter satyp alatynyn aıtty. Bank ótemaqylar boıynsha qorǵa aqshany qaıtarmaıdy, óıtkeni bul maqsatty óteý - páter satyp alý.
- Janama zardap shekkender dep atalatyn turǵyndar boıynsha «burynǵy úıleri aman bolsa, jáne turýǵa jaramdy dep tanylsaa, olarǵa jańa páter alýdyń qajeti qansha?» dep surap jatyr.
- Bih psıhologııalyq faktordy eskerip, olarǵa qoldaý kórsetpekpiz. Bul rette páter satyp alýǵa beriletin qarjy 3 mln teńge mólsherinde shekteledi. Al eger baǵasy qymbatyraq bolsa, onda úlestik qatysady. Aıyrmashylyqty adamdar ózderi tóleıdi. Janama zardap shekkender munymen kelisti. Bul rette páterleri zardap shekpegender turǵyn úı jaǵdaıyn jaqsarta aldy deýge bolady. Keıbireýleri Shahannan Shahtınskke kóship keldi.
Qurban bolǵandardyń týystaryna kelsek, bul rette barlyq shyǵyn qor arqyly óteledi.
Janama zardap shekkender qaldyryp otyrǵan 10 páter týraly birden aıtyp óteıin. Olardyń biri kommýnaldyq menshikte, sondyqtan ony jergilikti atqarýshy organ basqarady. Qor jeke menshikti 9 páter boıynsha sheshim qabyldaıdy. Olar memlekettik qorǵa alynbaıdy. Páterlerdi kelisim boıynsha Shahanda turyp jatqan jetimderge tartý etý usynyldy. Biraq kezekte turǵan 12 jetimniń tek úsheýi ǵana osy páterlerdi ustap-kútetin jasta ekendigi málim boldy. Biz Shahan ákimdiginen turǵyn úıge muqtaj adamdardyń tizimin suradyq. Kóp balaly analar, da bolýy múmkin. Bireýler qıyn ómirlik jaǵdaıǵa tap bolǵan shyǵar. Adamdarǵa naqty kómek kórsetý múmkindigi bar.
- Nege zardap shekkenderge aıyrylyp qalǵan múlki úshin zalal osy kúnge deıin tólenbeı keledi?
- Búlingen múliktiń tizimi bar. Somalary áli naqtylanǵan joq. Bizdiń aımaq boıynsha naryqtaǵy taýardyń ortasha qunyn alý úshin Kásipkerlik bólimine saýal joldadyq. Ózderińiz biletindeı, jumsaq jıhazdy da 200 myń teńgege de, bir mıllıonnan artyq teńgege de alýǵa bolady.
Sonymen qatar, keıbireýleri shyǵynǵa plastık terezelerdi, lınoleým, esikti de jazǵan. Ony da sheshý kerek. Óıtkeni, páterlerdi jóndelgen kúıinde satyp alamyz ǵoı. Demek, adamdardyń bul shyǵyndary óteledi.
QORDAN QANDAI KÓLІK ShYǴYNDARY TÓLENDІ?
- Ǵımarattyń buzylǵan bóligin joıý kezinde kran, tıegish, traktor jáne basqa da tehnıka paıdalanyldyy. «Aspap» ÓK syrttan tartyldy.
Shyǵyndar oıdan alynǵan joq. Kún saıyn osy kóliktiń jumys ýaqyty jazylyp otyrdy. Biz aktilerdi salystyrdyq. Monıtorıng júrgizdik, kólik arendasy orta eseppen qansha turady. Belgilengen baǵalar naryqtaǵy baǵadan 30 paıyzǵa jýyq tómen bolyp shyqty.
- Al modýldik qazandyq ornatý úshin jasalatyn tólem she?
- 8,1 mln teńgeniń ótinishi bar. Ázirge tóleýden bas tartyldy. Jumystyń sapasy boıynsha da, smeta boıynsha da saraptama jasaý týraly sheshim qabyldandy.
- Shahanda basqa úılerdiń jertólelerinen qazandyqtardy shyǵarý úshin qorda aqsha qala ma?
- Biz soǵan umtylamyz. Bizdiń maqsatymyz - AJJ bar turǵyn úılerde turý qaýpin barynsha azaıtý. Bul qazandyqtar - turǵyndardyń menshigi, jáne olardy shyǵarýǵa bıýdjetten qarjy bólý múmkin emes. Biraq turǵyndardyń ózi bul shyǵyndardy kótere almaıdy. Jylytýdyń ózi olarǵa qymbatqa túsýde.
- Qordyń ashyqtyǵy qatysty taǵy da bir suraq. Jýrnalıster qarjylyq qujattamalardy, smetalardy kóre ala ma?
- Menińshe, bul jerde tyıym salatyndaı eshteńe joq. Resmı suraý arqyly bárin de usynamyz.
Shahandaǵy qaıǵyly jaǵdaıǵa qazaqstandyqtardyń kóbi ún qatty. Kásiporyndar men uıymdardan aýdarylǵan qarjydan basqa, jekelegen adamdardyń da jınaǵan qarjysy da az emes - bir myńnan 30-50 myń teńgege deıin. Biz osy qarjyny úlestirý tıimdiligi úshin de jaýaptymyz.
Jýrnalısterge aqparat berýden bas tartpaımyz. BAQ-tan eki suraý ǵana kelip tústi. Kóbine telefon arqyly habarlasady. Jýrnalıster qamqorshylar keńesine de qatysady. Biz barshaǵa ashyqpyz.