«Sh» – bir tańba, «ch» – múlde joq: Latyn qarpindegi qazaq álipbıine qandaı ózgeris engizilip jatyr
9 qarashadaǵy keńeste Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev álipbı jobasy ǵalymdarmen birge tolyq zerdelenip, Úkimet janyndaǵy Qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý jónindegi Ulttyq komıssııanyń kezekti otyrysynyń qaraýyna engizýdi tapsyrǵan bolatyn. Álipbı áli de jetiletindikten Erbol Tileshov sońǵy nusqany jarııalaýǵa asyqpaý kerektigin aıtady.
«Osy qazirgi nusqa qazaq tiliniń tól fonetıkalyq ereksheligine jáne álemde qalyptasqan latyn álipbıin ázirleýdiń qazirgi, zamanaýı tájirıbelerine súıendi. ıAǵnı munda eki qubylys turǵanyn baıqaımyz. Birinshisi, álbette, tilimizdiń tól tabıǵaty bolsa, ekinshisi – latyn álipbıiniń tańbalyq júıesi. Álipbı degenimizdiń ózi tildiń fonetıkalyq sıpatyn tańbalaý dep túsinsek, onda osy eń mańyzdy eki máseleniń de ózara sabaqtastyryla sheshilgenin ańǵaramyz. Bul álipbı nusqasynyń ǵylymı negizdiligin kórsetedi. Aldyńǵy álipbıge kelsek, ol nusqada akýt dıakrıtıkasy ǵana qoldanylǵanyn bilesizder. Qazirgi nusqada tildiń dybystyq ereksheligine oraı, tıisti dıakrıtıkalar, mysaly, jińishke daýysty dybystarǵa ýmlaýt, yzyń, qatań daýyssyz dybysqa sedıl taǵy sol sııaqty latyn álipbıin túzýdiń teorııasy men praktıkasyna sáıkes dıakrıtıkalar qoldanyldy», - dep jaýap berdi Erbol Tileshov.
Onyń aıtýynsha, nusqada qazaq tiliniń dybystary tolyq qamtylyp, árqaısysyna jeke tańba berilgen. Aldyńǵy álipbı nusqasyndaǵy dıgraftar, ıaǵnı bir dybys eki tańbamen berilmegen. Mysaly, sh dybysy bir tańbamen berilgen. Sonymen birge bul nusqadan ch dybysy alynyp tastalǵan.
«Bul nusqany daıyndaýshy negizgi ǵalymdar Úkimet janyndaǵy Ulttyq komıssııanyń Orfografııalyq jumys toby músheleri bolǵanymen, oǵan elimizdegi kóptegen ǵalymdar, til mamandary qatysty. Osylaı deýimizdiń sebebi, álipbı nusqasy birneshe ret respýblıka boıynsha ǵalymdar, muǵalimder, ádiskerler jáne magıstranttar, doktoranttar qatysqan ashyq talqylaýdan, synama sabaqtardan jáne saraptamalyq jumystardan ótkizildi. Mundaı jumystarda jalpy álipbı jáne ondaǵy jeke tańbalar saralandy. Orfografııalyq top músheleriniń quramyna kelsek, onda Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýtynyń, Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıka, L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq, E.Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik, Pavlodar memlekettik pedagogıkalyq ýnıversıtetteriniń jáne Sh.Shaıahmetov atyndaǵy «Til-Qazyna» ulttyq ortalyǵynyń ǵalymdary bar. Olardyń jartysyna jýyǵy qazaq til biliminiń qara shańyraǵy – Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy ınstıtýtynyń ǵalymdary. Álipbı, orfografııa, fonetıka salalarynyń mamandary osy jumys tobynyń negizin quraıdy», - dep atap ótti Erbol Tileshov.
Til mamany Memleket basshysyna álipbı nusqasy tanystyrylǵannan keıin Til komıteti, «Til-Qazyna» ulttyq ortalyǵy, Orfografııalyq jumys toby, Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýty daıyndaǵan emle erejelerdi taǵy da muqııat saraptalyp jatqanyn aıtady. Oǵan qosa, álipbı nusqasyn pernetaqtaǵa ornalastyrýdyń da jobalary Tehnıkalyq súıemeldeý jónindegi jumys tobymen birlesip atqarylýda. Al Ulttyq komıssııa Úkimettiń jumys reglamentine sáıkes ótkiziledi.
