Seıit Álı Avdjý: Integratsııa – memleketter arasyndaǵy saýda kedergilerin ysyrý
«Sońǵy otyz jyl ishinde álemde parallel sıpatta eki úderis qatar júrdi. Birinshisi - jahandaný, ekinshisi - aımaqtandyrý. Jahandaný úderisi - bul taýarlardyń, adamdardyń jáne jańa ıdeıalardyń qozǵalysy ekenin jaqsy bilemiz. Tehnologııanyń jetilýine, tasymaldaý múmkindikteriniń artýyna baılanysty bul úrdis burynǵydan beter jyldam júrdi. Sonymen birge álemde aımaqtandyrý da júrip jatyr. Ol álemniń basqa aımaqtarymen salystyrǵanda kúshti bolý úshin ekonomıkalyq, saıası jáne qorǵanys máseleleri boıynsha bir-birine jaqyn elderdiń toptasýyn bildiredi. Halyqaralyq jáne áleýmettik ǵylymdarda aımaqtandyrý degen jahandanýdyń nátıjesi me, álde jahandaný protsesine jaýap retindegi reaktsııa ma degen suraq kóp talqylanady», - dedi Seıit Álı Avjý L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde ótken «Álemdik ıntegratsııalyq protsester tendentsııasy: syn-tegeýrinder jáne múmkindikter» atty halyqaralyq ǵylymı konferentsııada.
Onyń aıtýynsha, ıntegratsııa degenimiz - memleketter arasyndaǵy saýda kedergilerin joıý, sonymen qatar elderdiń salyq-ekonomıkalyq saıasatyn bir-birine jaqyndastyrý jáne saıyp kelgende, saıası ıntegratsııaǵa qol jetkizý.
«Ózderińiz biletindeı, ıntegratsııanyń birneshe kezeńi bar. Eýropalyq Odaq sońǵy satyǵa jetti. Bizdiń aımaǵymyzdaǵy ıntegratsııalyq protsester - bul áli de ekonomıkalyq odaqtyń satysynda turǵan Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq», - dep tolyqtyrdy ol.
Onyń pikirine qulaq assaq, Reseı ózine jaqyn aımaqtarda yqpalyn kúsheıtip, aldymen Keden odaǵyn, sodan keıin 2015 jyly Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqty qurdy. Bul ekonomıkalyq odaqtyń quramynda qazirgi ýaqytta bes múshe el bar.
«Áıtse de, ekonomıkalyq odaq ishinde ıntegratsııa máselelerine kelgende problemalar boldy. Sarapshylardyń keıbiri ony tipti daǵdarys dep te ataıdy. Oǵan negizinen Reseı men Batys elderi aralyǵyndaǵy teketires, odan bólek sanktsııalar sebep boldy deýge bolady. Bul aınalyp kelgende Reseıdiń aımaqtaǵy basqa elderdiń aldyndaǵy ýádeleri men mindettemelerin oryndaı almaýyna ákelýi múmkin. Máselen, Reseı munaı men gaz sekildi taýar baǵasynyń azdyǵyn eskere kele Qyrǵyzstanda damba qurylysyn júrgizý jobasyn júrgizbeıtin bolyp sheshti», - dedi Seıit Álı Avdjý.
Ekinshi jaǵynan basqa protsesterge qaraǵanda áldeqaıda jyldam júretin ózge de protsester bar. Oǵan mysal retinde sarapshy «Bir beldeý - bir jol» bastamasyn atap ótti.
«Bul klassıkalyq turǵydan ıntegratsııanyń taǵy bir tásili. Bul bastamanyń eshqandaı ekonomıkalyq nemese saıası jospary joq. Bul Qytaı men kórshi elder arasyndaǵy ekijaqty kelisim. Qazaqstan, árıne, bul eki protsestiń de qatysýshysy. EAEO men «Bir beldeý- bir jol» bastamasy bir-birimen úılesim taýyp keledi. Óıtkeni, Reseı men Qytaı arasyndaǵy qarym-qatynas buryn dál bulaı jaqsy bolmaǵan. Batys saıasaty aqyry Reseı men Qytaıdy jaqyndastyryp jiberdi. Taǵy bir ıntegratsııalyq úderis - bul Reseı men Qytaıdyń bastamasymen qurylǵan Shanhaı Qaýipsizdik Uıymy. Ol da óz jumysyn jaqsartady. Osynyń bári jáne álemdegi basqa da ıntegratsııalyq protsester Eýropalyq Odaqtyń daǵdarysta otyrǵanyn kórsetedi. Buǵan bosqyndar máselesi baryn qosýǵa taǵy bolady», - dep qorytyndylady Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti delegatsııasynyń basshysy.
