SEIFÝLLIN SÁKEN
Қaraғandy oblysy Aқadyr (қazirgi Shet aýdany) aýdany Қarashilik қystaғynda dүnıege kelgen. Nildidegi orys-қazaқ, Aқmoladaғy bastaýysh prıhod mektebinde, қalalyқ үsh klasty ýchılışede oқyғan.
1914 jyly Қazan қalasynda «Өtken kүnder» dep atalғan tұңғysh өleңder jınaғyn bastyryp shyғarғan. Ombydaғy қazaқ jastarynyң «Birlik» қaýymy basshylarynyң biri bolғan. 1917 jyly Bұғylyda mektep ashyp, orys tilinen sabaқ bergen. 1918 jylғy sәýirde «Jas қazaқ marselezasyn» jazyp, 1 mamyrda «Baқyt jolynda» atty pesasynyң betashar қoıylymyn kөrsetken.
Aқtar kөterilis jasap, Aқmola sovdepshilerin tұtқynғa alғan. Sәken Seıfýllın ataman Annenkovtyң «azap vagonynan», 1919 jylғy sәýirdiң 3-de admıral Kolchaktyң Ombydaғy tүrmesinen қashyp shyққan. 1920 jylғy mamyrdyң 7-de Aқmolaғa қaıtyp oralyp, atқarý komıteti tөraғasynyң orynbasary jәne әkimshilik bөliminiң meңgerýshisi bolғan. Osy jylғy қazannyң 4-de Қazaқ Keңes Avtonomııalyқ Respýblıkasyn jarııalaғan Keңesterdiң Birinshi Құryltaı sezi delegaty bolyp қatysқan, Ortalyқ Atқarý Komıteti Prezıdıýmynyң mүshesi bolyp saılanғan. Jer-sý komıssııasynyң jұmysyna jәne baspasөz isine basshylyқ jasaғan. «Eңbekshi қazaқ» gazetiniң redaktory, halyқ aғartý komıssarynyң orynbasary, Қazaқ KASR Halyқ Komıssarlary Keңesiniң Tөraғasy, Halyқ aғartý komıssarıaty janyndaғy ғylym Ortalyғynyң tөraғasy, Қazaқstan proletar jazýshylary assotsıatsııasynyң basshysy, BK(b)P Қazaқstan Өlkelik Komıtetiniң partııa tarıhy bөliminiң meңgerýshisi, Қyzylordadaғy halyқ aғartý ınstıtýtynyң, Tashkenttegi қazaқ pedagogıkalyқ ınstıtýtynyң dırektory, «Jyl құsy» almanaғy, «Jaңa әdebıet» jýrnaly basshysy, Қazaқtyң memlekettik ınstıtýtynyң dotsenti, «Әdebıet maıdany» jýrnalynyң redaktory, Қazaқtyң kommýnıstik jýrnalıstıka ınstıtýtynyң professory қyzmetterin atқarғan. Osy kezde jaңa өmir jolynda kүreske shaқyrғan «Asaý tұlpar» өleңder jınaғy, «Baқyt jolyna», «Қyzyl sұңқarlar» atty pesalary, «Dombyra», «Ekspress», «Tұrmys tolқynynda» atty poetıkalyқ jınaқtary jaryқ kөrgen. Jaңashyl aқyn poezııa men dramatýrgııaғa kөp jaңalyқtar engizdi. Өleңniң tүri men mazmұnynda tүbegeıli өzgeris jasap, қazaқ halқynyң poetıkalyқ dәstүrin damytty.
S.Seıfýllın өmirde de, әdebıette de belsendi kүresker boldy. «Kөkshetaý», «Қyzyl at» dastandarynda zamanalyқ mәseleler kөrsetilgen. «Қyzyl atta» 30-jyldardyң bas kezinde Қazaқstannyң aýyl sharýashylyғynda oryn alғan asyra silteý oқıғalary synalady. «Aқsaқ kıik», «Aққýdyң aırylýy» shyғarmalarynda týғan dalanyң tabıғatyn, adamnyң ishki sezim kүılerin sýretteıdi.
S.Seıfýllın proza, dramatýrgııa, әdebı syn, әdebıettaný salalarynda kөrnekti eңbek etti. «Jұbatý» әңgimesi - Sәkenniң қazaқ әıeline arnalғan alғashқy prozalyқ, shyғarmasy. «Jemister, «Bizdiң tұrmys», «Sol jyldarda» týyndylarynda zamandastar өmiri beınelengen. S.Seıfýllın қazaқ halқynyң patshalyқ ezgige қarsy kүresin «Tar jol, taıғak, keshý» atgy tarıhı-memýarlyқ romanynda kөrsetedi. Pýblıtsıstıka salasynyң damýyna қosқan eңbegi baғa jetpes. Қazaқtyң eski әdebıet nұsқaýlaryn jınaý, zertteý, bastyrý isimen de shұғyldandy. Onyң қatysýymen «Қazaқtyң eski әdebıet nұsқaýlary», «Batyrlar», «Aқan seri - Aқtoқty», «Lәıli - Mәjnүnniң» қazaқsha aýdarmasy jaryқ kөrdi. «Қazaқ әdebıeti» kitaby - osy saladaғy alғashқy zertteý eңbekteriniң biri. Halyқ әdebıeti materıaldaryn mol jınap, paıdalanғan bұl zertteýinde қazaқ aýyz әdebıeti үlgilerin janrlyқ jaғynan jiktep, ıdeıalyқ-kөrkemdik taldaýlar jasaıdy. S.Seıfýllın қazaқ әdebıetinen mektepterge oқýlyқ jazý isine de қatysқan. Қazaқ әdebıetiniң kadrlaryn daıarlaýғa kөp kүsh saldy, sol tұsta әdebıetke kelgen қalamgerler M.Қarataev., K,Bekhojın, J.Saın, taғy basқalary S.Seıfýllınniң kөmegine sүıengen. S.Seıfýllın olardyң alғashқy kitaptaryn bastyrýғa kөmektesip, alғysөzderin jazғan. Jazýshynyң shyғarmalary birneshe ret shet tilderine aýdarylғan. Ol 1936 jyly қazaқ әdebıeti men өneriniң Moskvada өtken birinshi onkүndigine қatysty. Қazaқ jazýshylary ishinen tұңғysh ret Eңbek Қyzyl Tý ordenimen marapattalғan.
S.Seıfýllınniң өmiri men shyғarmalary týraly S.Mұқanovtyң «Sәken Seıfýllın» pesasy, Ғ.Mүsirepovtyң «Kezdespeı ketken bir beıne» povesi,Ә.Tәjibaev, A.Toқmaғanbetov, Қ.Bekhojın, taғy basқalardyң poemalary, E.Ysmaıylov, S.Қırabaev, T.Kәkishev, taғy basқa ғalymdardyң әdebı zertteýleri, estelikteri jaryқ kөrgen. 1938 jyly қýғyn-sүrginge ұshyrap, Almatyda atyldy. 1958 jyly aқtalғan.
S.Seıfýllın esimimen kөptegen aýyl, eldi mekender, teatr, mektep, kitaphana, kөsheler atalady. 1985 jyldan Tselınograd қalasynda (қazirgi Astana қalasy) S.Seıfýllın mұrajaıy jұmys istedi.
Derek kөzi:
Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy 7 tom
