Serik Nurkenov: Qazaqstanda medıtsınalyq fızıka mamandary tapshy
- Serik Amangeldiuly, kópshilikke otandyq medıtsınaǵa orasan zor úles qosqan adam retinde tanymalsyz. Sizdiń bastamańyzben jolǵa qoıylǵan «ıAdrolyq medıtsına» baǵyty týraly aıtyp berseńiz...
- Bizdiń amal-ádis aldyn ala isikterdi anyqtaıdy. Eń aldymen, biz dáriger emes, medıtsınalyq fızık ekenimizdi atap ótkim keledi. Bizdiń baǵytymyz - ıadrolyq dári-dármekterdi óndirip, qoldanystan keıin naýqastardy zertteý. Ol - pozıtrondy-emıssıondy tomografııa/kompıýterlik tomografııa dep atalady. Sol arqyly dárigerler naýqastyń qaı jerinde qandaı isik baryn erte kezeńde anyqtaıdy.
Biz berıllıı negizindegi jańa termotózimdi nano-jabyndylar ázirledik. Olar ıadrolyq medıtsına, ǵaryshtyq jáne ıadrolyq energetıka salasynda mańyzdy praktıkalyq qoldanysqa ıe. 2009 jyldan beri Respýblıkalyq dıagnostıkalyq ortalyǵynyń (qazir ol Nazarbaev Ýnıversıtetine qarasty «University medical Center») ıadrolyq medıtsına bóliminde eńbek ettim. Onkologııalyq, kardıologııalyq jáne nevrologııalyq aýrýlardy erte dıagnostıkalaý jáne emdeý tıimdiligin baǵalaý, sondaı-aq emdeý ádistemesin ózgertýge sebep bolatyn metastatıkalyq zaqymdardy anyqtaý maqsatynda ıondaýshy sáýlelerdiń ashyq kózderin qoldana otyryp, dıagnostıkalyq zertteýlerdi júzege asyrdyq. Bul turǵyda Qazaqstandaǵy alǵashqy medıtsına fızıgi bolamyz.
Mysaly, radıoaktıvti sıpaty bar zattar aǵzaǵa engizilgennen keıin fızıologııalyq jáne patologııalyq protsesterge qosylady. Bul onko-protsesterdi (isik jasýshalary) eń erte kezeńinde jyldam anyqtaýǵa múmkindik beredi.
Osylaısha, joǵary dáldiktegi jáne aqparattyq pozıtrondy-emıssıondy tomografııa/kompıýterlik tomografııa zertteýleri, ıaǵnı «ıAdrolyq medıtsına» baǵyty Qazaqstanda 2010 jyldan jasala bastady.
10 jyldyń ishinde Qazaqstan boıynsha 17 myń adam bizdiń ádisimiz boıynsha zertteldi. Bul degenińiz - qutqarylǵan myńdaǵan adamnyń ómiri. Eger naýqasta aýrýdyń belgilerine qatysty kúdik bolyp jatsa, bul tomografııa tegin júrgiziledi. Oblystar men aýdandardan baǵyttama boıynsha jiberilgender tomografııadan tegin ótedi. Sebebi, memleketten tegin medıtsınalyq kómek kólemi boıynsha zertteý tegin júrgiziledi. Al eger azamattar ózi úshin ótem dese, onda aqsha tólep ótedi.
- Siz tapqan amal-ádis qazirgi ýaqytta otandyq medıtsınada qanshalyqty aýqymdy deńgeıde qoldanylyp jatyr? Bul zertteýler oblys ortalyqtarynda qanshalyqty qoljetimdi?
- Oblys ortalyqtary men qala, aýdandardan azamattar zertteýden ótý úshin elordaǵa keledi. Búgingi kúni astanada bizde zertteý júrgizetin eki ortalyq bar.
- Medıtsınalyq fızıka boıynsha stýdentterdi daıyndaǵanyńyzdy estidik. Sizdiń shákirtterińiz qazirgi tańda onkologııalyq aýrýlardy erte anyqtaý dıagnostıkalaryn júrgizip jatyr ma?
- Ókinishke qaraı, Qazaqstanda medıtsınalyq fızıka mamandyǵy boıynsha mamandar joq. Al ıadrolyq tehnologııalardy qoldanýdyń keleshekte mańyzy óte zor. Sebebi, aýrýlardy erte anyqtaý jáne ony emdeý búkil álemde ıadrolyq tehnologııalar arqyly jasalady. Biz de qalys qalmaýymyz kerek.
Men 2011 jyly JOO stýdentteri úshin eki naqty kýrsty ázirledim. Olar «ıAdrolyq medıtsınanyń fızıkalyq negizderi» jáne «Medıtsınada ıadrolyq amal-ádisterdi qoldaný» kýrstary dep atalady. Osy eki kýrs boıynsha qazirgi ýaqytta L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń ıadrolyq fızıka halyqaralyq kafedrasynda sabaq berip júrmin. Osy ýaqytqa deıin medıtsınalyq fızıka boıynsha 15 túlek daıarlanyp, olardyń bári Prezıdent isteri basqarmasynyń klınıkasynda, Nazarbaev ýnıversıtetiniń respýblıkalyq dıagnostıkalyq ortalyǵynda, Almaty men Semeıdegi onkologııalyq ortalyqtarda eńbek etip júr. Olardyń bári osy baǵytta dıplomdyq jumystaryn jazdy, shyńdalyp, jumystaryn júrgizip jatyr.
- ıAǵnı, ol shákirtterińiz de qaterli isik aýrýlaryn sizdiń amal-ádisterińiz boıynsha anyqtaı alatyn mamandar ǵoı?
- Árıne. Osy baǵytta olar jumys isteı alady. Onkologııalyq ortalyqtar basqa óńirlerde ashylsa, ol óńirlerde de jumys istep ketýge qaýqarly. Tájirıbeleri mol. Naqty óndiristik praktıkaǵa qatysqan kadrlar.
- Elimizde medıtsınalyq fızıkany damytýdaǵy josparyńyzben bólise alasyz ba?
- Álbette, men bul baǵyttaǵy jumysymdy jalǵastyra beremin. Sebebi, Nursultan Nazarbaevtyń tapsyrmasymen elordada jańa ulttyq onkologııalyq ortalyqtyń irgesi qalanǵaly jatyr. Ol ortalyqqa ıadrolyq tehnologııalar engiziletin bolady. Meniń oıymsha, bul salanyń mańyzy óte zor. Sebebi, tomoterapııa, teranostıka, protondy terapııa qazaqstandyqtardyń ómir sapasyn arttyrý úshin ǵana emes, ulttyń uzaq ǵumyr jasaýynda da, isik aýrýlaryn azaıtýda óte mańyzdy salalar. Fızık retinde aıtarym, onkologııalyq aýrýlar máselesin sheshý - atom energııasyn beıbit maqsatta qoldanýmen tikeleı baılanysty.
Men meıli qalada, aýylda tursyn árbir azamat osy emdeý ádisin tegin alýy kerek dep esepteımin! Elimizde aldaǵy ýaqytta halyqaralyq standarttarǵa sáıkes onkologııalyq ortalyq ashylady. Qazirgi ýaqytta bul baǵytta kadrlardy daıarlaý jumystary júrgizilip jatyr.
Men búgingi kúni jasyl tehnologııa salasynda eńbek etip kelemin. Tuńǵysh Prezıdent - Elbasynyń bastamasymen qurylǵan, EKSPO murasy retindegi halyqaralyq ortalyqtamyn.
- Medıtsınalyq fızıkany álemdik medıtsınadaǵy trendterdiń qataryna jatqyzýǵa bolatyn sekildi...
- Árıne. Qazirgi tańda bizdiń elimizdiń jastarynyń talpynysy, daryny men bilimge degen qulshynysy erekshe qýantady. Meniń oıymsha, kez kelgen salada álemdegi trendterden áste qalyp qalmaý kerek. Abaıdyń «Ózińe sen ózińdi alyp shyǵar. Eńbegiń men aqylyń eki jaqtap» qaǵıdatyna súıener bolsaq, ótkendi umytpaı, tarıh shamynyń sáýlesimen bolashaqqa umtylsaq, alar asýymyz asqaq bolmaq. Jahandaný zamanynyń syn-tegeýrini Abaısha aıtqanda «qolyńyzdy kesh sermeýdi» keshire bermeıdi.
Jahandaný zamanynda jańǵyrýǵa bet aldyq. Qaýashaǵynda sáýlesi bar kez kelgen adam úshin aıtylar oı túsinikti - jaqsysyn al, jamanyn qabyldama, eńbek, adaldyq jolynan adaspa! Óziń úshin ǵana emes, shamań jetse, ózge úshin de qamqor bola bilseń - azamat bolǵanyń. Jańǵyrý, bálkim, osydan bastalar. Ár adam óz urpaǵynyń bolashaǵyna jaýapty ekenin sezine bilýi kerek.
- Suhbat berýge ýaqyt bólgenińiz úshin rahmet!
