Senator Murat Baqtııaruly: Jańadan memlekettik til týraly zań qabyldaý kerek
«Qazaq jerin mekendep otyrǵan barlyq dıasporanyń tilderin damytý turǵysynda jumystar júrgizilip jatyr. Barlyq azamattyń til ereksheligin eskeretin lıberaldy zańdarymyz jemisin berdi dep sanaımyz. Sońǵy shırek ǵasyrdyń ishinde memlekettik tildiń demografııalyq, tiltanymdyq, áleýmettik-psıhologııalyq, aqparattyq qoldaý bazalary jasaqtalǵan. Alǵashqy kezeńi tabysty aıaqtaldy deýge bolady», - dedi ol Parlament Senatynyń otyrysynda.
Senatordyń aıtýyna qaraǵanda, osy depýtattyq saýal arqyly el men ult bolashaǵy úshin strategııalyq mańyzdy sanalatyn memlekettik til saıasatynda qordalanǵan máselelerge Úkimettiń nazaryn aýdarý kózdelgen.
«Osy arada memlekettik tildiń mártebesin kóterý – ózge tilderdiń jolyn kesip, olardy tómendetý emes, kerisinshe kezinde zorlyqpen tunshyqtyrylǵan qazaq halqynyń memlekettik tilin odan ary bekemdeý. Aıta ketýimiz kerek, keńestik odaqtyń quramynda bolǵan Ózbekstan, Grýzııa, Armenııa, Ázerbaıjan Reseı de keńes úkimeti kezinde qabyldanǵan zańdaryn ózgertip, óz memlekettik tilderine basymdyq berip otyr. Baltyq jaǵalaýy elderi táýelsizdik alǵaly beri memlekettik til týraly zańdaryna úsh ret ózgerister engizdi. Al Qazaqstan Respýblıkasynyń til týraly zańy negizinen keńes úkimet kezinde qabyldanǵany eshkimge jańalyq emes», - dedi senator.
Murat Baqtııarulynyń sózinshe, bul zań eldegi áldeqashan ózgergen jaǵdaı tolyq jaýap bere almaı otyr.
«Qazir qoǵam da, adamı qundylyqtar da ózgerdi. Oı men sana, salt-dástúr, ádet-ǵuryptar jańarýda. Dúnıege erkin ári ulttyq rýhy basym, otanshyl urpaq kelip jatyr. Búgingi qalyptasqan demografııalyq jáne mıgratsııalyq úrdisterdi, ulttyq sana-sezimniń óskenin eskersek, aldaǵy ýaqytta endigi urpaq qazaq tiliniń memlekettik qoldanys aıasyn tez arada keńeıtýdi talap etýi – zańdylyq. Osy bir jaǵdaıdy aıta otyryp, memlekettik tildiń zańnamalyq jáne normatıvtik bazasynyń jańartatyn ýaqyt jetkenin alǵa tartamyz. Memlekette ana tiline degen janashyrlyq pen muqtajdyq bolmaıynsha, tilge degen betburys bolmaıdy. Sondyqtan, memlekettik tildi bilý jáne qoldaý – Qazaqstan azamattary úshin mindetti bolýy tıis. Memlekettik tildi bilý – paryz emes, mindet dep kórsetile otyryp, endi ınstrýmentaldy zańdarǵa kóshý kerek. ıAǵnı, zańdarda egjeı-tegjeıli tolyq jazylyp, reglamenttelýi tıis», - dedi ol.
Senatordyń aıtýynsha, mysaly memlekettik tildi bilý – Qazaqstan Respýblıkasynyń barlyq azamaty úshin mindetti, biraq, ár sala úshin onyń deńgeıleriniń ártúrli bolýyn mindetteıtin normatıvtik baza jasaý qajet.
«Sonymen qatar, orta bilim berý júıesinde shet tilderdi oqytý – bastaýysh mekteptiń sońynda bastaý, qazaq tiliniń ınternet-keńistigindegi kontentin kóbeıtý, sapasyn arttyrý, onyń ishinde qazaq tiliniń korpýsyn jasaý jumystaryna qarajat bólý, dıplomatııanyń barlyq túrinde memlekettik tilge tıisti qurmet kórsetilýin qamtamasyz etý. Osy jaǵdaıda ǵana til saıasatyndaǵy ásire kemshilik joıylyp, onyń ornyna memlekettik tildi úırenip, bilýge degen ynta arta túsedi. Memlekettik tilge degen qajettiliktiń naqty zańnamalyq negizi qalanady. Bul ózgeriske qoǵam da daıyn dep esepteımiz», - dedi ol.
Onyń aıtýynsha, tildi zańnamalardyń talaptaryn kúsheıtý arqyly qajettilik týǵyza otyryp, jańadan memlekettik til týraly zań qabyldaý kerek.
«Bul zań jobasyna Parlament depýtattary bastamashylyq jasaýǵa daıyn. Sondyqtan, endigi arada Úkimet memleket til saıasatyn júrgizýde naqty iske kóshý kerek dep sanaımyz», - dedi ol.
