Senat Qazaqstan men Marokko arasyndaǵy birqatar kelisimdi qaraıdy
ASTANA. KAZINFORM — Búgin Senattyń jalpy otyrysy ótedi. Onda senatorlar Qazaqstan men Marokko Koroldigi arasyndaǵy úsh kelisimdi talqyǵa salady.
Sonymen jalpy otyrystyń kún tártibine myna máseleler usynylyp otyr:
- «Qazaqstan Respýblıkasy men Marokko Koroldigi arasyndaǵy ustap berý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly»;
- «Qazaqstan Respýblıkasy men Marokko Koroldigi arasyndaǵy sottalǵan adamdardy berý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly»;
- «Qazaqstan Respýblıkasy men Marokko Koroldigi arasyndaǵy qylmystyq ister boıynsha ózara quqyqtyq kómek týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» zańdar.
Aıta keterligi, bul zańdardy Májilis osy jyldyń qyrkúıek aıynda qabyldaǵan bolatyn. Sol kezde májilismen Jarqynbek Amantaıuly Qazaqstan Respýblıkasy men Marokko Koroldigi arasyndaǵy ustap berý týraly kelisim taraptardyń aýmaqtarynda qylmystyq jaýaptylyqqa tartý nemese sot úkimin oryndaý úshin belgilengen adamdardy ekstradıtsııalaý máseleleri boıynsha eki eldiń quzyretti organdary arasyndaǵy qatynastardy retteýge baǵyttalǵanyn aıtqan edi.
Onyń málimetinshe, atalǵan kelisim 2024 jylǵy 12 jeltoqsanda Rabat qalasynda jasaldy. Qujatqa sáıkes, taraptar ózderiniń aýmaqtarynda qylmys jasaǵany anyqtalǵan adamdardy odan ári qylmystyq jaýapkershilikke tartý nemese sot úkimin oryndaý úshin bir-birine ustap berýge mindetteledi.
Kelisimde adamdardy ustap berý jáne odan bas tartý úshin naqty negizder kózdeledi. Ustap berý úshin keminde 1 jyl merzimge bas bostandyǵynan aıyrý túrindegi jaza nemese taraptardyń zańnamasyna sáıkes neǵurlym qatań jaza kózdeletin qylmystyq is jasaý negizgi shart sanalady.
— Bul rette sot úkimin oryndaý maqsatynda ustap berý, eger suraý salý kelip túsken sátte jazanyń ótelmegen merzimi keminde alty aıdy quraǵan jaǵdaıda júzege asyrylady, — dedi ol.
Al ekinshi kelisim eki eldiń quzyretti organdary arasyndaǵy bas bostandyǵynan aıyrýǵa sottalǵan adamdardy azamaty bolyp tabylatyn memlekette jazasyn óteý úshin berý máseleleri jónindegi qatynastardy retteýge baǵyttalǵan.
- Bul kelisimge sáıkes taraptar bas bostandyǵynan aıyrýǵa sottalǵan adamdardy azamaty bolyp tabylatyn memlekette jazasyn odan ári óteý úshin bir-birine berýge mindettenedi. Kelisimde sottalǵan adamdy berý týraly suraý salýdy berý rásimi jáne onyń mazmuny týraly normalar qamtylady. Sonymen qatar, bir taraptyń ekinshi tarapqa bergen sottalǵan adamynyń úshinshi taraptyń aýmaǵy arqyly tranzıtine jol beriledi, - dedi Jarqynbek Amantaıuly.
Úshinshi kelisim eki eldiń quzyretti organdary arasyndaǵy qylmystyq ister boıynsha quqyqtyq kómek alý jáne kórsetý máseleleri jónindegi qatynastardy retteýge baǵyttalǵan.
Bul kelisimge sáıkes taraptar ózara negizde jáne onda kórsetilgen sharttardy saqtaı otyryp, qylmystyq ister boıynsha bir-birine quqyqtyq kómek kórsetýge mindettenedi. Quqyqtyq kómek, eger suraý salý jiberilgen qylmys eki taraptyń ulttyq zańnamasyna sáıkes qylmystyq jaza taǵaıyndalatyn bolyp tabylsa ǵana kórsetiledi.
Aıta keteıik, ótken aptadaǵy Senattyń jalpy otyrysynda senatorlar «Jasandy ıntellekt týraly» zańdy jáne oǵan ilespe «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine jasandy ıntellekt jáne tsıfrlandyrý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zańdy, sondaı-aq, eki oqylymda «Qazaqstan Respýblıkasynyń Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksine ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zańdy qarady.
Sol otyrysta jasandy ıntellektige qatysty qujatqa baılanysty baıandama jasaǵan senator Bıbigúl Aqqojına qujatqa qoldanystaǵy zańnamaǵa sáıkes keltirýge baǵyttalǵan ózgerister men tolyqtyrýlardy kózdeıtin birqatar túzetý qabyldanǵanyn aıtqan bolatyn.
- Máselen, jaýapkershilikti saqtandyrýdyń erikti túrin qoldanýdy alyp tastaý qarastyrylyp otyr. Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdaryna sáıkes erikti túrde saqtandyrýmen qatar, jasandy ıntellekt júıeleri keltirgen zııan úshin jaýapkershilikti jáne olardy paıdalanýǵa baılanysty táýekelderdi mindetti túrde saqtandyrýdy qoldaný usynylady. Budan basqa, Májilis qabyldaǵan zańda táýekelder anyqtalǵan jaǵdaıda nuqsandy barynsha azaıtý jónindegi is-qımyldarmen shektelý kózdelgen. Túzetýge sáıkes, jasandy ıntellekt júıeleriniń ıeleri men ıegerleri mundaı qaterlerdi bolǵyzbaý úshin nuqsandy da boldyrmaýǵa baǵyttalǵan jedel sharalar qabyldaýy kerek, — dedi depýtat.
Talqylaý nátıjesinde senatorlar zańdardy qoldap, olarǵa birqatar túzetý engizýdi usyndy. Naqty aıtqanda, on segiz jasqa tolmaǵan adamdarǵa temeki ónimderin satqany úshin kommertsııalyq emes uıymdardyń ákimshilik jaýaptylyǵyn engizý usynyldy.
Sondaı-aq jasandy ıntellekt júıelerin paıdalana otyryp jasalǵan týyndylar adamnyń olardy jasaýǵa shyǵarmashylyq úlesi bolǵan jaǵdaıda ǵana avtorlyq quqyqpen qorǵalady degen túzetý engizý máselesi sóz boldy. Senat depýtattary jasandy ıntellekt júıelerin paıdalaný kezindegi táýekelderge qatysty ózgerister boıynsha da usynystar berdi.
Osy oraıda Senat tóraǵasy Máýlen Áshimbaev dıpfeık avtorlaryn alaıaqtyq, bopsalaý nemese zańsyz aqsha jınaý úshin jaýapqa tartýǵa shaqyrdy.
- Belgili bir adamdardyń atynan áleýmettik jelide kóptegen dıpfeıktiń jarııalanyp jatqanyn kórip jatyrmyz. Osy dıpfeıkter arqyly bir adamdardyń obrazyn jasap, shyndyqqa sáıkes kelmeıtin málimdemeler jasalyp otyr. Sonymen qatar, áleýmettik jelilerdegi osy jalǵan málimdelerde qandaı da bir qorǵa aqsha salýǵa úgittep jatady. Ary qaraı bul jaǵdaı ýshyǵa túsýi múmkin jáne qazir osynyń alǵashqy belgilerin baıqap otyrmyz, — dedi Máýlen Áshimbaev.
Onyń paıymynsha, jasandy ıntellekt tehnologııalary damyǵan saıyn mundaı jalǵan jańalyqtar, burmalanǵan aqparat jáne manıpýlıatsııa kúrdeli máselege aınalady.
— Quqyq qorǵaý organdarymen birlese jaýapkershilik máselesin pysyqtaý kerek. Bul áreketterdi jasandy ıntellekt emes, adamdar jasaıdy. Sondyqtan alaıaqtyq, bopsalaý, zańsyz aqsha jınaý úshin osy adamdardy jaýapqa tartý kerek, — dedi Senat tóraǵasy.