Senat qandaı zańdardy talqylaıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Senattyń jalpy otyrysynda depýtattar jasandy ıntellekt pen ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly zańdardy talqyǵa salady.
Jalpy otyrystyń kún tártibine myna máseleler engizilgen:
- «Jasandy ıntellekt týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy týraly;
- «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine jasandy ıntellekt jáne tsıfrlandyrý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń zańy týraly;
- Qazaqstan Respýblıkasynyń Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksine ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly Qazaqstan Respýblıkasynyń zańy týraly (1-oqylym).
Esterińizge sala ketsek, 24 qyrkúıek kúni Májilis «Jasandy ıntellekt týraly» jáne oǵan ilespe zańdardy qabyldaǵan edi.
Sol kezde qujat boıynsha negizgi baıandama jasaǵan májilismen Ekaterına Smyshlıaevanyń aıtýynsha, zań jobalaryn Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha Májilis depýtattary ázirledi. Bul zań jobalary Qazaqstanda jasandy ıntellektti damytýǵa quqyqtyq negiz qalaıdy. Jobalar azamattardyń qaýipsizdigine, derekterdi qorǵaýǵa jáne ınnovatsııalardy qoldaýǵa baǵyttalǵan.
- Zań jobasynda jasandy ıntellektti paıdalanýdyń negizgi etıkalyq qaǵıdattary bekitilgen. Olardyń ishinde adam quqyqtarynyń basymdyǵy, jumystyń qaýipsizdigi men ashyqtyǵy bar. Jasandy ıntellekt quqyqtyq qatynastardyń sýbektisi retinde tanylmaıdy. Adam barlyq sheshimderge jaýapty bolyp qala beredi. Jasandy ıntellektti ázirleý jáne engizý úshin Ulttyq platforma qurylady. Ol derekter kitaphanalaryna, jasandy ıntellekt ónimderin ázirleý jáne paıdalaný ortasyna qol jetkizýdi qamtamasyz etedi. Zań jobasy ázirleýshilerdiń esepteý ınfraqurylymyna, onyń ishinde sýperkompıýterlerge qol jetkizý tártibin anyqtaıdy, - dedi ol.
Ekaterına Smyshlıaevanyń atap ótýinshe, zań jobasy jasandy ıntellekt júıelerin paıdalaný kezinde azamattardyń quqyqtaryn qorǵaýǵa erekshe nazar aýdarady.
Paıdalanýshylar:
- júıeniń jumysy týraly aqparat alýǵa;
- eger bul zań boıynsha mindetti bolmasa, jasandy ıntellektpen baılanystan bas tartýǵa;
- sheshimderdi qaıta qaraýdy jáne túsindirýdi talap etýge quqyly.
Kelesi fýnktsııalary bar júıelerge tyıym salynady:
- adamdardyń minez-qulqyn basqarý;
- adamnyń emotsııasyn qoldaný;
- áleýmettik baǵalaý júrgizý;
- derbes derekterdi kelisimsiz jınaý.
Aıta keteıik, ótken aptada Senat «Qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrý (jylystatý) jáne terrorızmdi qarjylandyrý qaýip-qaterine baǵa beretin halyqaralyq ortalyqty qurý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» zańdy maquldandy.
Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń tóraǵasy Sultanbek Mákejanovtiń aıtýynsha, ortalyq TMD elderiniń ulttyq ekonomıkalary men qarjy júıelerin, qylmystyq kiristerdi jylystatý jáne terrorızmdi qarjylandyrý qaterlerinen qorǵaýǵa baǵyttalǵan jáne syn-qaterlerdi baǵalaýmen aınalysady.
– Bul Halyqaralyq ortalyq qorǵalǵan aqparattyq júıe retinde jumys istep, TMD elderiniń qarjylyq barlaý bólimsheleri arasynda tıimdi memleketaralyq ózara is-qımyldy, ortaq aqparattyq resýrstardy qalyptastyrýdy jáne táýekelderdiń ulttyqtan joǵary deńgeıde baǵalanýyn qamtamasyz etedi. Oǵan qosa, qarajattyń tranzıttik qozǵalysyn, aktıvterdiń túpkilikti ornalastyrylýyn, sondaı-aq salyqtyq qylmystar men sybaılas jemqorlyq boıynsha málimetter almasýdy qosa alǵanda, transshekaralyq qylmystyq toptardyń qyzmetin taldaıdy, – dedi S.Mákejanov.
Halyqaralyq ortalyq ulttyq jáne halyqaralyq deńgeıde qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrý jáne terrorızmdi qarjylandyrýmen baılanysty táýekelderdi baǵalaıdy. TMD elderi arasyndaǵy jedel aqparat almasýdy qamtamasyz etedi. Sonymen birge, kiristerdi zańdastyrý men terrorızmdi qarjylandyrýdy aldyn alý, onymen kúresý úshin halyqaralyq standarttar men usynymdardy aldyn ala ázirlep, engizedi.
Ortalyq qarjy monıtorıngi jáne táýekelderdi baǵalaý salasyndaǵy mamandardy oqytady, olardyń biliktiligin arttyrady jáne qarjy ınstıtýttary, quqyq qorǵaý organdary jáne basqa da múddeli taraptar arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtady.
— Qaralǵan Kelisim TMD elderi sheńberinde qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrýǵa jáne terrorızmdi qarjylandyrýǵa qarsy is-qımyldy jetildirý úshin ázirlendi. Osy maqsatpen arnaıy Halyqaralyq ortalyq qurý kózdelgen. Bul Ortalyq qaýip-qaterlerdi baǵalaýǵa múmkindik beredi. Sondaı-aq qarjylyq barlaý bólimsheleri arasynda qorǵalǵan aqparattyq júıe arqyly aqparat almasýǵa jol ashady. Jalpy, maquldanǵan zań qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrýǵa jáne terrorızmdi qarjylandyrýǵa qarsy kúrestiń tıimdiligin arttyra túsedi dep senemiz, – dedi Máýlen Áshimbaev.
Palata otyrysynda senatorlar ózekti máseleler boıynsha depýtattyq saýaldaryn joldady.
Atap aıtqanda, Aınur Arǵynbekova medıtsınalyq jáne áleýmettik uıymdarda qarııalarǵa júıeli qoldaý kórsetý isin jetildirýdi usyndy. Senator bul rette kúndiz baryp emdeletin ortalyqtar qurý, áleýmettik jáne qoǵamdyq kómekti biriktiretin uzaq merzimdi kútimniń keshendi júıesin qalyptastyrý, aýyldyq jerlerde mobıldi qoldaý qyzmetterin damytý sııaqty naqty bastamalarǵa nazar aýdardy.
Al Alısher Satvaldıev jerleri respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń (Astana, Almaty, Shymkent) aýmaǵynda ornalasqan sharýalarǵa memlekettik qoldaý sharalarynyń qoljetimdiligin qamtamasyz etý máselesin kóterdi.
Depýtattyń aıtýynsha, erejelerde osy baǵytty nazarǵa alý aýyl sharýashylyǵyn odan ári damytýǵa, ınvestıtsııalar tartýǵa jáne kadastrlyq kodty sáıkestendirý men jerdi naqty paıdalanýǵa oń yqpalyn tıgizedi.