Senat búgin qandaı zańdardy qaraıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Senattyń jalpy otyrysy ótedi. Onda senatorlar zııatkerlik menshik pen otbasy jáne memlekettik baqylaý máselelerine qatysty zań jobalaryn birinshi oqylymda talqyǵa salady.
Sonymen otyrystyń kún tártibine myna máseleler shyǵarylady:
- «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine zııatkerlik menshik máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy jóninde (birinshi oqylym).
- «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine mádenıet, bilim berý, otbasy jáne memlekettik baqylaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy jóninde (birinshi oqylym).
Aıta keteıik, bul eki zańdy da buǵan deıin Májilis qabyldaǵan bolatyn. Sol kezde Senattyń qaraýyna shyǵarylyp otyrǵan birinshi zań boıynsha tómengi palatanyń jalpy otyrysynda baıandama jasaǵan depýtat Nursultan Baıtilesov qujat úsh kodekske - Azamattyq, Kásipkerlik jáne Kedendik retteý kodeksterine, sonymen qatar avtorlyq quqyq, patent, saýda belgileri jáne zııatkerlik menshiktiń basqa da nysandary týraly zańdardy qosa alǵanda, alty salalyq zańǵa túzetýler engizýdi kózdeıtindigin aıtqan edi.
- Jumys tobynyń otyrystarynda «Avtorlyq quqyq týraly» zańǵa engizilgen túzetýlerge erekshe nazar aýdaryldy. Bul túzetýler ujymdyq basqarý salasyn tsıfrlandyrýǵa, ujymdyq quqyqtardy basqarý uıymdarynyń qyzmetin ashyq etýge jáne avtorlarǵa syıaqyny ádil bólýge baǵyttalǵan. Qazirgi tańda ujymdyq basqarý júıesindegi basty másele – avtorlar men avtorlyq quqyq ıelerine syıaqy tóleýdegi ashyqtyqtyń jetkiliksizdigi jáne tolyq tólenbeýi. Mysaly, 2024 jyly ujymdyq quqyqtardy basqarý uıymdary 1,7 mlrd teńge jınaǵanymen, onyń tek 53 paıyzy ǵana avtorlarǵa tólengen. Al zań boıynsha bul kórsetkish keminde 70 paıyz bolýy tıis. Kóptegen tanymal avtorlar men oryndaýshylar az mólsherde syıaqy alady. Bul júıeni reformalaý qajettiligin aıqyn kórsetedi, - dedi Májilis depýtaty.
Onyń aıtýynsha, atalǵan máselelerdi sheshý úshin zań jobasynda Biryńǵaı tsıfrlyq platforma qurý qarastyrylǵan. Bul platforma avtorlar, paıdalanýshylar jáne ujymdyq basqarý uıymdary arasyndaǵy sharttardy elektrondyq formatta rásimdeýge, barlyq qatysýshylardyń esebin naqty júrgizýge jáne jalǵan málimetterdiń aldyn alýǵa múmkindik beredi.
- Óz kezeginde, platforma kelisimshartqa qol qoıýdan bastap syıaqyny tóleýge deıingi barlyq protsesti avtomattandyrady, avtorlar, oryndaýshylar jáne paıdalanýshylardyń ózekti tizilimderin qalyptastyrady. Sonymen qatar, 2029 jyldyń 1 qańtarynan bastap ujymdyq quqyqtardy basqarý uıymdarynyń shyǵyndaryn 30 paıyzdan 20 paıyzǵa deıin tómendetý kózdelgen. Bul shara avtorlar men avtorlyq quqyq ıelerine tólemderdi arttyrýǵa múmkindik beredi, - dedi Nursultan Baıtilesov.
Al ekinshi zań boıynnsha baıandama jasaǵan depýtat Rınat Zaıytovtyń aıtýynsha, zań jobasy mádenıet jáne bilim salasyndaǵy zańnamany odan ári jetildirýge baǵyttalǵan.
Zań jobasynyń mádenıet jáne onomastıka salasyndaǵy negizgi erejeleri mynadaı:
— otandyq ádebıetti damytý, kitap qorynyń saqtalýy men keńeıtilýi;
— memlekettik kitaphanalarǵa mádenı-aǵartýshylyq is-sharalardy uıymdastyrý quqyǵyn berý;
— mádenı-buqaralyq is-sharalarda kezinde daýystyq (vokaldyq) fonogrammalardy qoldanýǵa baılanysty talaptardy qatańdatý;
— sondaı-aq jeke bilim berý uıymdaryna ataý berýdi onomastıkalyq komıssııamen kelisý rásimin engizý.
bilim berý salasynda:
— halyqaralyq ǵylymı jobalar konkýrstarynyń jeńimpazdary men olardy daıyndaǵan pedagogtarǵa birjolǵy tólemder tóleý;
— balasy múgedek, І toptaǵy múgedekke kútim jasaǵan jaǵdaıda memlekettik grant túlekterin mindetti óteýden bosatý;
— sheteldik rezıdentýra, magıstratýra, aspırantýra, doktorantýrada oqyǵandarǵa ótelim merzimin keıinge qaldyrý;
— mektepke deıingi uıymdarǵa arnalǵan jer telimderin jekeshelendirýge tyıym salý;
— joǵary oqý oryndary men kolledjderdi reıtıngtik kórsetkishter boıynsha saralaý, memlekettik tapsyrysty jańa tártippen ornalastyrý.
otbasy zańnamasynda:
— balany asyrap alý men qamqorshylyqty belgileýde týystaryna basymdyq berý;
— qamqorshy bola alatyn tulǵalardyń tizbesin keńeıtý;
— qamqorshylardyń zań talaptaryna sáıkestigin tekserý mindetin bekitý.
- Sondaı-aq balalarǵa arnalǵan uıymdardy sanıtarlyq-epıdemıologııalyq baqylaý salasynda jáne balalardyń quqyqtaryn qorǵaý salasynda memlekettik baqylaýdyń erekshe tártibi retteledi. Sonymen qatar memlekettik attestattaýdy jańa tártippen ótkizý normalary qarastyrylǵan, — dedi Rınat Zaıytov.
Aıta keteıik, ótken aptadaǵy Senat depýtattary «Qazaqstan Respýblıkasy men Marokko Koroldigi arasyndaǵy ustap berý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly», «Qazaqstan Respýblıkasy men Marokko Koroldigi arasyndaǵy sottalǵan adamdardy berý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» jáne «Qazaqstan Respýblıkasy men Marokko Koroldigi arasyndaǵy qylmystyq ister boıynsha ózara quqyqtyq kómek týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» zańdardy maquldaǵan bolatyn.
Otyrys sońynda senatorlar ózekti máselelerdi kóterip, depýtattyq saýaldaryn joldady.
Máselen, Ernur Áıtkenov agrarlyq saladaǵy kadr daıarlaýǵa jáne jas mamandardy áleýmettik qoldaýǵa qatysty problemalarǵa nazar aýdaryp, bul baǵytta «Dıplommen aýylǵa» baǵdarlamasyn jetildirý qajet ekenin atap ótti. Olga Býlavkına aýanyń lastaný problemalaryna jáne ekologııalyq sıpattaǵy normatıvtik-quqyqtyq bazanyń negizgi olqylyqtaryna toqtaldy. Naqty aıtqanda, depýtat azamattardyń ómiri men densaýlyǵyna qaýip tóndiretin ónerkásip oryndarynyń qyzmetindegi buzýshylyqtardy jedel anyqtap, tirkeıtin múmkindik joq ekenin tilge tıek etti.
Lázzat Rysbekova eksportqa jáne ımportty almastyrýǵa baǵdarlanýynyń tómendigi, sondaı-aq, qoldaý kórsetilgen jobalardyń salalyq jáne óńirlik qurylymyndaǵy dısproportsııasy úshin Qazaqstan Damý Bankiniń aktsıoneri – «Báıterek» UBH» AQ-nyń qyzmetin synǵa aldy.
Senatordyń aıtýynsha, jobalardy el ekonomıkasy úshin strategııalyq mańyzy bar basym sektorlardy nazarǵa ala otyryp, irikteý qajet.
Amangeldi Nuǵmanov buryn memlekettik bıýdjet kirisiniń úshten birin qamtamasyz etken Keden qyzmetin jeke qurylym retinde qalpyna keltirý máselesin kóterip, onyń tıimdi tustaryn atap ótti.