Senat bir kúnde eki ret jalpy otyrys ótkizedi
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Senat eki ret jalpy otyrys ótkizedi. Túske deıin depýtattar Úkimet pen Joǵary aýdıtorlyq palata esebin tyńdap, tústen keıin birqatar zańdy talqyǵa salady.
16 maýsymda ótken palata bıýrosynda búgingi jalpy otyrysqa shyǵarylatyn máseleler talqyǵa salynǵan edi. Sol kezde bekitilgen kún tártibine sáıkes, saǵat 10-da bastalatyn otyrysta Úkimettiń jáne Joǵary aýdıtorlyq palatanyń 2024 jylǵy respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýy týraly esepteri tyńdalady. Al saǵat 14-00-de bastalatyn otyrysta senatorlar myna zańdardy qaraıdy:
- Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń Májilisi qabyldaǵan «Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń otyz jyldyǵyna baılanysty raqymshylyq jasaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy jóninde.
- Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń Májilisi qabyldaǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine quqyq qorǵaý qyzmetin jetildirý, quqyq qorǵaý organdarynyń, arnaýly memlekettik organdardyń, azamattyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerlerin jáne áskerı qyzmetshilerdi turǵyn úımen qamtamasyz etý jáne áleýmettik qorǵaý, sondaı-aq ishki ister organdarynyń qyzmeti salasynda artyq zańnamalyq reglamentteýdi bolǵyzbaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy jóninde.
- Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń Májilisi qabyldaǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine orman sharýashylyǵy, erekshe qorǵalatyn tabıǵı aýmaqtar jáne jeke kásipkerlik sýbektileriniń mindettemelerine kepildik berý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy jóninde (birinshi oqylym).
Aıta keterligi, keshe Májilis depýtattary Úkimet pen Joǵary aýdıtorlyq palata esebin tyńdaǵan bolatyn. Sol kezde Úkimet atynan esep bergen Qarjy mınıstri Mádı Takıeviń aıtýynsha, ótken jyly jalpy ishki ónimniń naqty ósýi 4,8% boldy. Bıýdjet túsimderi 98% oryndalyp, shamamen 20 trln teńge tústi. Shyǵystar 23 trln 594 mlrd teńgege atqaryldy. Bıýdjet tapshylyǵy belgilengen shamadan 3 trln 649 mlrd teńgege nemese jalpy ishki ónimge shaqqanda 2,7 paıyz boldy. Inflıatsııa deńgeıi 2023 jylmen salystyrǵanda 9,8 paıyzdan 8,6 paıyzǵa deıin tómendedi.
Jalpy, barlyq áleýmettik mindettemelerdi Úkimet tolyqtaı oryndady. Onyń ishinde óńirlerdi qoldaýǵa 7,1 trln teńge, áleýmettik salaǵa 8,8 trln teńge qarajat bólindi. Úkimet rezervinen óńirlerdegi aýqymdy máselelerge de bıýdjettik qarajattar jumsaldy. Atap aıtsaq, sý tasqynyn joıý, jylý kózderi men jelilerin jańǵyrtý, «aýyldyq densaýlyq saqtaýdy jańǵyrtý jónindegi» ulttyq jobany iske asyrýǵa tıisti qarajat bólindi.
Al Joǵary aýdıtorlyq palata tóraǵasy Álıhan Smaıylov holdıngterdegi aktıvterdi utymsyz basqarý faktilerine jol berý jalǵasyp kele jatqanyn aıtty.
- Máselen, «Báıterek» holdınginiń kompanııalary jeńildikpen beriletin resýrsty túpkilikti alýshylarǵa jetkizý merzimin uzaqqa sozady. Jobalardy irikteý protsesi jetkilikti deńgeıde ashyq emes. Málimdelgen KPI-ǵa jetpegen nemese qarsy mindetteme múldem qarastyrylmaǵan jobalarǵa qoldaý kórsetilgen. «Samuryq-Qazyna» qory jalpy quny 239 mlrd teńge bolatyn taý-ken, metallýrgııa jáne ónerkásip salalaryndaǵy 13 jobany toqtatqan, - deıdi ol.
Úkimet pen Joǵary aýdıtorlyq palata esebin talqylaý kezinde Qazaqstan halyq partııasy men «Aqjol» partııasynyń, Jalpyulttyq sotsıal-demokratııalyq partııanyń tóraǵalary óz frakııalary Úkimettiń esebin qabyldaýdan bas tartatyndaryn málimdedi. Jalpy otyrysqa qatysqan 91 depýtattyń 72-si jaqtap daýys berse, 17 depýtat qarsy daýys berdi, taǵy 2 depýtat qalys qaldy.
— Bıyl ókinishke qaraı bıýdjettiń kiris bóligin josparlaý men oryndaýda ketken kemshilikterge baılanysty máseleler týyndap otyr. Sonyń saldarynan Ulttyq qordan qarajat alý men syrttan qaryz alý kólemi artyp keledi. Depýtattardyń bul alańdaýshylyǵy oryndy dep sanaımyn. Tıisti memlekettik organdar osy másele boıynsha qorytyndy jasalýlary kerek. Ózgerister qaǵaz betinde qalyp qoımaýǵa tıis. Ony elimizdiń ár turǵyny, ár otbasy sezinýi kerek. Sóz sońynda bıýdjetti atqarýǵa qatysty aıtylǵan búgingi usynystarǵa Úkimet basa mán berýi qajet ekenine taǵy da nazar aýdarǵym keledi. Bul másele árdaıym depýtattardyń baqylaýynda bolady, — dedi Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov.
Senatorlar qaraýyna shyǵarylǵan «Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń otyz jyldyǵyna baılanysty raqymshylyq jasaý týraly» zańdy Májilis 11 maýsymda maquldaǵan bolatyn.
Zańda azamattar men memlekettiń qaýipsizdigine aıtarlyqtaı qater tóndirmeıtin qylmystar jasaǵany úshin sottalǵandardy bosatý, atap aıtqanda:
- qylmystyq teris qylyqtar men onsha aýyr emes qylmystar jasaǵandardy,
- zalal keltirýge alyp kelmegen nemese ony tolyq ótegen aýyrlyǵy ortasha qylmystar jasaǵan adamdardy,
- zalaldyń nemese azamattyq talap qoıýdyń bar-joǵyna qaramastan, aýyrlyǵy ortasha qylmys jasaǵan áleýmettik jaǵynan osal adamdardy bosatý eskerilgen.
Raqymshylyq jasaýǵa bas bostandyǵynan aıyrý oryndarynda ustalatyn 6 myń sottalǵan jáne probatsııa qyzmetiniń esebinde turǵan 9 myń adam, ıaǵnı barlyǵy 15 myń adam qamtylady. Qylmystyq atqarý júıesi mekemelerinen shamamen 632 adam, sondaı-aq probatsııa qyzmetiniń esebindegi 3,5 myń sottalǵan, barlyǵy 4 myń 100 adam bostandyqqa shyǵady.
Senatorlar talqylaýyna shyǵarylyp otyrǵan «Qazaqstan Respýblıkasy keıbir zańnamalyq aktilerine quqyq qorǵaý qyzmetin jetildirý, quqyq qorǵaý organdarynyń, arnaýly memlekettik organdardyń, azamattyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerlerin jáne áskerı qyzmetshilerdi turǵyn úımen qamtamasyz etý jáne áleýmettik qorǵaý, sondaı-aq ishki ister organdarynyń qyzmeti salasynda artyq zańnamalyq reglamentteýdi bolǵyzbaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań aýqymdy máselelerdi qamtıdy. Sol arqyly zańdardy artyq normalardan bosatý jáne zańǵa táýeldi aktiler deńgeıinde elde týyndaıtyn ózgeristerge olardyń normatıvtik retteý bóliginde jedel den qoıý kózdelip otyr. Atap aıtqanda, esirtki quraldarynyń zańsyz aınalymy men teris paıdalanylýyna qarsy is-qımyl, quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerlerin, áskerı qyzmetshilerdi áleýmettik qoldaý jónindegi sharalardy kúsheıtý tetikteri jáne basqa da jańa normalar qarastyrylǵan.
Al Senat birinshi oqylymda talqylaıtyn orman sharýashylyǵy jáne erekshe qorǵalatyn tabıǵı aýmaqtar máseleleri týraly zań jobasynyń negizgi normalary mynadaı:
- erekshe strategııalyq mańyzy bar sý sharýashylyǵy qurylys jaılaryn jáne selden, qar kóshkinderinen, kóshkinderden qorǵaý qurylys jaılaryn salý, sondaı-aq olardyń jumys isteýi úshin sýarmaly aýyl sharýashylyǵy alqaptaryn, aýyl sharýashylyǵy, bıologııalyq jáne ırrıgatsııalyq-melıoratsııalyq, balyq sharýashylyǵy beıinindegi ǵylymı-zertteý jáne oqý oryndarynyń tájirıbelik alqaptarynyń jerlerin, orman jáne sý qoryn alyp qoıýǵa ruqsat berý;
- aýyldy eldi mekenderdiń nemese áleýmettik, ınjenerlik ınfraqurylym obektileriniń jumys isteýin qamtamasyz etý úshin erekshe qorǵalatyn tabıǵı aýmaqtardyń jerlerin aýystyrýǵa;
- qaraýynda erekshe qorǵalatyn tabıǵı aýmaqtar bar memlekettik organdardyń quzyretin belgileý;
- Alakól memlekettik tabıǵı qoryǵynyń arnaıy bólingen ýchaskelerinde jergilikti halyqtyń muqtajy úshin shóp shabý múmkindigi máselesin ýákiletti organnyń belgilegen tártippen sheshýi.
Depýtattar talqyǵa salǵan ár másele boıynsha negizgi baıandama jasaǵan spıkerler BAQ ókilderiniń aldyna shyǵyp ta olardyń tarapynan týyndaǵan saýaldarǵa jaýap beredi. Al jalpy otyrystyń kún tártibine shyǵarylǵan negizgi máseleler qaralyp bolǵannan keıin senatorlar Úkimet músheleriniń atýyna depýtattyq saýal joldaýy múmkin.