SAILAÝ: Úgit-nasıhat jýmystarynyń arqasynda Qazaqstandaǵy partııalardyń elektoraldy belsendiligi ósti
Birinshi saýalnamany atalǵan ınstıtýt 2011 jylǵy 6-16 jeltoqsan aralyǵynda júrgizgen bolatyn.
Astanada ótken baspasóz máslıhatynda ınstıtýt dırektory, áleýmettik ǵylymdar doktory Aıgúl Sádýaqasovanyń atap ótýinshe, zertteý Qazaqstannyń barlyq oblystarynda, sonymen qatar Astana men Almaty qalalarynda suhbat ádisimen júrgizilgen. Іrikteme jasy 18-den asqan Qazaqstan halqynyń jynysy, jasy, ulty, bilim deńgeıi, eldi-mekenniń túri boıynsha negizgi sıpattamalaryn kórsetedi. Saýalnamaǵa jalpy 2 myń saılaýshy qatysty. Іrikteme aýytqýshylyǵy 2 paıyzdy qurady. Zertteý demeýshilerdiń qarjysy esebinen júzege asyryldy.
Saýalnama nátıjeleriniń saraptamasy elektoraldy belsendilik deńgeıiniń aıtarlyqtaı kóterilgendigin kórsetip otyr. Úgit-nasıhat naýqany bastalar kezdegi saılaýshylar belsendiligi 67,2 paıyzdy qurasa, úgit-nasıhat sońynda bul kórsetkish 77,5 paıyzǵa jetip otyr. Bul saılaýshylar belsendiliginiń ósimi 10,3 paıyzdy qurap otyrǵandyǵyn kórsetedi. Osylaısha, qazirgi tańdaǵy qazaqstandyqtardyń elektoraldy belsendilik deńgeıi 77,5 paıyzdy qurap otyr.
«Saýalnama alynǵandardyń osynshama paıyzy ekinshi suhbattyń: «Siz 2012 jyldyń 15 qańtarynda Parlament Májilsi depýtattaryn saılaýda daýys beresiz be?» degen saýalyna naqty jaýap berdi», - dedi A.Sádýaqasova.
Áleýmettik-saıası zertteýler ınstıtýty dırektorynyń aıtýyna qaraǵanda, saıası partııalarǵa qatysty saılaýshylardyń ustanymynyń ózgerýi de baıqalady. Saýalnamaǵa qatysqan respondentterdiń tańdaýy úgit-nasıhat naýqany sońynda qalyptasqan partııalardyń reıtıngin kórsetedi. Eki saýalnama barysynda qoıylǵan «Siz qandaı partııaǵa daýys beresiz?» degen saýalǵa kelesideı jaýaptar alynǵan.
Úgit-nasıhat naýqanynyń bastapqy kezeńimen salystyrǵanda «Nur Otan» Halyqtyq-demokratııalyq partııasynyń reıtıngi shamaly ǵana kóterilgen. Máselen, birinshe saýalnama barysyndaǵy onyń reıtıngi 80,5 paıyz bolsa, ekinshi rette 80,9 paıyzdy quraǵan. «Aq jol» Qazaqstannyń demokratııalyq partııasy óz reıtıngin 0,5 paıyzǵa nyǵaıtqan. Alǵashqy joly saýalnamaǵa qatysqandardyń 7 paıyzy óz daýystaryn atalǵan partııaǵa beretindigin málim etse, ekinshi saýalnamada olardyń jaqtastary 7,5 paıyzdy quraǵan. Úshinshi pozıtsııada Jalpyulttyq sotsıal-demokratııalyq partııasy kele jatyr. Olar úgit-nasıhat kezeńinde reıtıngterin aıtarlyqtaı joǵarlatýǵa qol jetkizgen. Ósim 1,7 paıyzdy quraıdy. Alǵashqy saýalnamada 2,4, al ekinshisinde 4,1 paıyz bolǵan. Qazaqstannyń kommýnıstik halyqtyq partııasy ekinshi saýalnama qorytyndysy boıynsha 3,9 paıyz jınap otyr, al birinshi saýalnamada atalǵan partııanyń deńgeıi 2 paıyz kóleminde belgilengen bolatyn. Qalǵan partııalardyń reıtıngi bastapqy deńgeıinde qalyp otyr. «Ádilet» Qazaqstannyń demokratııalyq partııasy 1,2 paıyz, Qazaqstan patrıottary partııasy 0,7 paıyz, al «Aýyl» qazaqstandyq sotsıal-demokratııalyq partııasy 0,4 paıyz saýalnamaǵa qatysýshylardyń qoldaýyna ıe.
«Saılaýaldy básekeden «Rýhanııat» partııasy shyǵyp qalyp otyr. Alǵashqy iriktemeniń qorytyndysy boıynsha atalǵan partııa saýalnama alynǵandardyń 0,1 paıyz reıtıngine ıe bolǵan edi. Endigi respondentterdiń bul paıyzy basqa partııalar arasynda jáne jaýap berýge qınalǵandar sanatyna bólinip ketti. Saılaýshy respondenterdiń 1,2 paıyzy atalǵan saılaýda kimge daýys beretindigin áli sheshpese, 0,1 paıyzy bul saýalǵa jaýap berýden bas tartty», - dep málim etti A.Sádýaqasova.
Onyń aıtýyna qaraǵanda, ekinshi saýalnama qorytyndysy boıynsha tolyqtaı alǵanda áli kimge daýys beretindigin aıqyndamaǵan saılaýshylardyń kórsetkishi tómendegen jáne bul partııalardyń úgit-nasıhat júmystarynyń belsendigi áser etkendigin dáleldeıdi.
Sóz sońynda Áleýmettik-saıası zertteýler ınstıtýtynyń dırektory saýalnamaǵa qatysqan respondentterdiń áleýmettik-demografııalyq málimetterin alǵa tartty. Saýalnamaǵa qatysqandardyń 46,4 paıyzyn - erkekter, 53,6 paıyzyn - áıelder quraıdy. Saýalnamaǵa qatysýshylar sanynyń 49,7 paıyzy - qazaqtar, 38,1 paıyzy - orystar, 12,2 paıyzy - Qazaqstandaǵy basqa da etnostardyń ókilderi. Respondentterdiń jas sıpattamasy: 18-29 jas aralyǵyndaǵy jastar - 24,3 paıyz, 30-45 jas aralyǵyndaǵy top - 34,4 paıyz, 46-60 jas aralyǵyndaǵy top - 24,3 paıyz, 61 jáne odan úlken jastaǵylar - 17 paıyz. Respondentterdiń bilim deńgeıi mynadaı: saýalnamaǵa qatysýshylardyń 0,9 paıyzynda - bastaýysh bilim, 3,9 paıyzynda - aıaqtalmaǵan orta bilim, 33,8 paıyzynda - orta bilim bar. Al kásibı-tehnıkalyq bilim alǵandar - 24,7 paıyzdy, aıaqtalmaǵan joǵary bilimdiler - 6,1 paıyzdy, joǵary bilimdi jáne ǵylymı ataǵy barlar - 30,5 paıyzdy quraıdy.
Baspasóz máslıhaty sońynda jýrnalısterdiń saýaldaryna jaýap bergen A.Sádýaqasova ınstıtýt saýalnama júrgizý barysynda eshqandaı qıyndyqtarǵa dýshar bolmaǵandyǵyn atap ótti.
