Sarapshylar Qazaqstanda kıikterdiń jappaı qyrylýyn túsindiredi

ALMATY. KAZINFORM — Qazaqstandyq zoolog ǵalymdar Kazinform tilshisine Ulytaý óńiri men Batys Qazaqstan oblysyndaǵy kıikterdiń qyrylý sebebin túsindirip berdi.

Zoologııa ınstıtýtynyń ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń jetekshisi Konstantın Plahovtyń aıtýynsha, kóktemde tirkelgen kıikterdiń jappaı qyrylýy tabıǵı tsıkldiń bir bóligi jáne normadan tys emes. 

— Birinshiden, mynany túsiný kerek: mundaı jaǵdaılar birinshi ret tirkelip otyrǵan joq, bul jaı ǵana ınternette paıda boldy. Basqa janýarlar sııaqty kıikterdiń de qyrylýy — tabıǵı qubylys. Sany neǵurlym kóp bolsa, tabıǵı ólimi de soǵurlym kóp bolady. Aqbókenniń ortasha ómir súrý uzaqtyǵy 3-4 jyl. Erkek kıikter 12 jylǵa deıin ómir súre alady, biraq urǵashysynyń ádette ǵumyry qysqa bolady, — dedi ol.

Mamannyń aıtýynsha, jappaı ólimge ákeletin birqatar tabıǵı faktor bar. Olardyń ishinde qarly jáne aıazdy qys, qalyń qar (15 sm-den astam), bul qorek tabýdy qıyndatady.Taǵy bir sebep — kıikter baratyn sý qoımalaryndaǵy muzdyń qatyp qalýy. Eger qulap ketse, olardyń sýdan shyǵýy múmkin emes.

— Qalypty jaǵdaıda aqbókender sýdan shyǵa alady. Biraq muz qatqan bolsa, odan qutylý múmkin emes. Kıikterdiń qyrylýynyń bir sebebi osy bolýy da múmkin óıtkeni sý qoımasynan ólekseler tabyldy, — dedi ol.

Spıkerdiń sózinshe, dúrbeleńge negiz joq. Barlyq tıisti qyzmet jumys istep jatyr. Algorıtm aıasynda ushalar veterınarııalyq zańnamaǵa sáıkes joıylady.

«Ohotzoprom» memlekettik mekemesi bas dırektorynyń orynbasary Vladımır Kertıev ólgen janýarlardy joıý jumystary der kezinde júrgizilip jatqanyn rastady.

Inspektorlar orman sharýashylyǵy komıteti jáne eriktilermen birlese otyryp, jaǵdaıdy baqylaıdy.

Onyń aıtýynsha, janýarlar arasynda aýrý taraý qaýpi joq.

— Kıiktiń bıologııasy mynandaı: Qysta kıik sany 10 paıyzǵa, atalyǵy 10-20%-ǵa azaıýy múmkin. Ásirese qolaısyz jaǵdaılar urǵashy kıikterge áser etedi. Degenmen, bul tez kóbeıetin janýar. Qazir 20 myńǵa jýyq ólekse joıyldy, bul jalpy sanynyń 1%-ynan az. Bul onyń popýlıatsııasyna qaýip tóndirmeıdi, — dep túsindirdi Vladımır Kertıev.

Plahov Qazaqstanda kıikterdiń sanyn anyqtaý maqsatynda jyl saıyn kóktemgi áýe sanaǵy júrgiziletinin atap ótti.

Sońǵy sanaq jumystaryna sáıkes, Qazaqstanda kıikterdiń sany 2,8 mln boldy. Olar Batys Qazaqstan, Qostanaı, Qaraǵandy, Aqmola, Jambyl, Almaty, Mańǵystaý, Pavlodar oblystarynda, sondaı-aq Ulytaý óńirinde meken etedi.

Osyǵan deıin Agrarlyq ınnovatsııalyq-tehnologııalyq parkiniń dırektory, PhD, Ulttyq agrarlyq ǵylym akademııasynyń korrespondent-múshesi Darhan Smaǵulov kıik sanyn qalaı retteýge bolatyny týraly aıtqan edi. 

Buǵan deıin eldiń birneshe óńirinde 20 myńnan astam kıik óleksesi jınalǵanyn jazǵan edik.

Sondaı-aq Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Erlan Nysanbaev qazir kıik atýdan bas tartpaǵandaryn jetkizdi.