Sarapshy: Qazaqstannyń aqparattyq keńistigine talas júrip jatyr
ASTANA. KAZINFORM – Reseı men Ýkraına arasyndaǵy aqparattyq-psıhologııalyq soǵys aıasynda Qazaqstan eki jaqtan da propaganda nysanyna aınalýda. Bul pikirdi saıasattanýshy Assol Mırmanova aıtty.
Sarapshynyń aıtýynsha, NATO elderiniń qoldaýymen Reseı men Ýkraına arasyndaǵy aqparattyq-psıhologııalyq soǵys aıasynda Qazaqstan eki jaqtan da propaganda nysanyna aınalýda, óıtkeni halyqtyń kóp bóligi orys tilindegi kontentti belsendi paıdalanady, al qazaqstandyqtardyń buqaralyq sanasy yqpal etý obektisi retinde qabyldanady. Al janjaldyń eki jaǵy da Qazaqstan úshin mundaı is-árekettiń joıqyn yqpal eterine mán berip otyrǵan joq.
«Mundaı jaǵdaıda eki másele týyndaıdy. Birinshisi – Qazaqstan memleketiniń qysqa merzimdi perspektıvada túrli ádistermen aqparattyq qaýipsizdiktiń syrtqy syn-qaterlerin tómendetý arqyly óziniń ulttyq múddelerin qorǵaýǵa daıyndyǵy. Ekinshisi – artyp kele jatqan syrtqy saıası táýekelder, Reseı men Ýkraına arasyndaǵy uzaqqa sozylǵan qarýly qaqtyǵys turǵysynan, sondaı-aq AQSh pen Qytaıdyń yqtımal qarýly qaqtyǵysy turǵysynan ulttyq aqparattyq qaýipsizdik deńgeıin arttyrý jónindegi uzaq merzimdi strategııany ázirleý jáne iske asyrý, onyń aıasynda Qazaqstanda sınofobııalyq kóńil-kúıdi arttyrý maqsatynda mılıtarıstik nasıhattyń túrli narratıvteri de belsendi paıdalanylady», - dep jazdy saıasattanýshy óziniń Facebook paraqshasynda.
Ol tek «orys áleminiń» jaqtaýshylary ǵana úgit-nasıhatqa ushyraıdy deý úlken qatelik ekenin aıtty.
«Propaganda – qoǵamdyq pikirdi basqarýdyń ámbebap quraldarynyń jıyntyǵy. Birqatar gıbrıdti soǵystardyń (onyń aıasyna Qazaqstan da enedi) benefıtsıarlary propagandany paıdalanady. Birneshe aktsııalarda tek ádister, tehnologııalar jáne qorytyndy tıimdilik deńgeıi erekshelenedi. Propaganda adamdardyń negizgi emotsıonaldy kózqarastaryn, sezimderi men alalaýshylyqtaryn paıdalanady. Propagandanyń súıikti quraly – «Ózimiz jáne ózgeler» modelin qoldaný. Tabysqa jetý úshin propaganda adamdardy ıdeıalary men qundylyqtaryn ózderiniń toptyq kóńil-kúıleri men qalaýlarymen sáıkestendirýge, qarama-qarsy kózqarastardy bóten, dushpan retinde qabyldaýǵa májbúrleıdi. Mundaı árekettiń saldary ultshyldyq sezimderdi oıatý, áleýmettik arazdyqty qozdyrý, qaıshylyqtardy kúsheıtý bolýy múmkin», - deıdi sarapshy.
Al búldirý áreketiniń (destrýktıvti nasıhattyń) tıimdiligi áleýmettik-saıası qaıshylyqtardyń kúrt shıelenisýi, ekonomıkalyq daǵdarys, ómir sapasynyń nasharlaýy jaǵdaıynda arta túsedi.
«Ókinishke qaraı, resmı statıstıka derekterine qaramastan, qazaqstandyqtardyń naqty satyp alý qabileti aıtarlyqtaı tómendedi, ómir súrý deńgeıi túsip ketti, sońǵy eki jylda jergilikti atqarýshy organdar men jalpy Úkimettiń kópjyldyq salǵyrttyǵynan qaıǵyly oqıǵalar legi boldy. Ótken qańtardaǵy oqıǵalar memlekettik tóńkeris áreketiniń nátıjesi ǵana emes, jyldar boıy kedeılik sheginde turǵan azamattardyń basym bóliginiń sharshaǵanyn da kórsetti. Sondyqtan, ómir sapasyn jaqsy jaqqa ózgertý múmkindigi joq, ózgelerdi kinálaýǵa beıim kóptegen qazaqstandyqtar aǵyl-tegil emotsııalardyń obektisi bolady», - deıdi A. Mırmanova.
Onyń aıtýynsha, ult ıntegratsııasy turǵysynan Qazaqstannyń aqparattyq qaýipsizdigine Ýkraına aýmaǵynan qazaqstandyq aýdıtorııaǵa jumys isteıtin Vasıl Gonchar («pan Vasıl»), Janara Ahmet (Janna Bota), Natalıa jáne Aıdos Sadyqovtar ("Báse" jobasy), Konstantın Gýdaýskas jáne basqa da blogerlerdiń is-áreketteri aıtarlyqtaı zııan keltiredi.
«Sóz bostandyǵynyń mańyzdylyǵyn túsinemin, alaıda aqparattyq keńistiktiń osy sýbektileri qyzmetiniń ádisteri, tujyrymdary Qazaqstannyń ulttyq múddelerine qaıshy keledi, sondyqtan men olardyń qyzmetin «búldirý áreketi» dep sanaımyn.
Naqty jobalardan jalpy konventsııalyq emes soǵys strategııasyna aýysyp, barlyq negizgi baǵyttar boıynsha tıimdi jumys júrgizip jatqan Ýkraınanyń aqparattyq-psıhologııalyq operatsııalar ortalyǵynyń óte joǵary kásibı deńgeıin atap ótý qajet. Ýkraınalyq mamandardyń joǵary kásibıliginen bólek, Batys elderiniń, ásirese Ulybrıtanııa men AQSh mamandary da Ýkraına memleketine sapaly aqparat pen tehnologııalarǵa qoljetimdilikti berip otyr. Men brıtandyqtardyń aqparattyq tehnologııalar jáne aqparattyq soǵys strategııasyn ázirleý boıynsha álemdegi eń jaqsy mamandar ekenine birneshe sebepterge baılanysty senimdimin. Ýkraınany, onyń ishinde aqparattyq áskerin sózsiz qoldaý – Ýkraınanyń jaý resýrstarynyń birneshe ese artyqshylyǵyna qaramastan saqtalyp otyrǵanyna áser etetin mańyzdy faktor», - dedi A. Mırmanova.
Sonymen qatar, saıasattanýshy reseılik aqparattyq ásker deńgeıi sońǵy 1,5 jylda jańa kategorııalyq mánderge deıin óskenin atap ótti. 2022 jyldyń birinshi jartysynda Reseı-Ýkraına qaqtyǵysynda Ýkraına aıqyn basymdyqqa ıe boldy.
«Reseı-Ýkraına qaqtyǵysy bastalǵan sátten bastap (2022 jylǵy 24 aqpan) qazaqstandyqtardyń buqaralyq sanasy syrtqy manıpýlıatsııalyq áserdiń múldem basqa deńgeıine ushyraýda. Meniń derekterime sáıkes, 2022 jylǵy 24 aqpan-11 naýryz kúnderi (qaqtyǵystyń alǵashqy eki aptasy) Batys áskerı bloktaryna kiretin elderdiń jekkórýshilik sózderin paıdalana otyryp, qazaqstandyqtar úshin jasalǵan kontenttiń jalpy kólemi reseılik jáne ýkraınalyq aqparattyq áskerdiń tikeleı kóleminen 2,4 ese asyp tústi. Qazaqstandyqtardyń vırtýaldy belsendilik deńgeıi boıynsha eki trend aıqyn boldy: jalpy Qazaqstanda, ásirese Almatyda narazylyq kóńil-kúıdi saqtaý. Reseımen strategııalyq qatynastar synı turǵydan baǵalandy, Reseıden kelgen relokanttar men orys etnosyna qatysty óshpendilik úndeýlerine deıin jetti», - deıdi maman.
Ol atap ótkendeı, Qazaqstan halqyna aqparattyq qysym qazirdiń ózinde Reseımen qarym-qatynasty turaqsyzdandyrý úshin jetkilikti, bul etnosaralyq qaqtyǵystarǵa aınalýy múmkin.
«Qaýipsizdik keńesi men múddeli vedomstvolar úshin bizdiń kıberkeńistikte búldirý operatsııalaryn júrgizý kezeńinde Qazaqstannyń turaqtylyǵy úshin syn-tegeýrinderge memlekettiń den qoıý qajettiligin resmı túrde moıyndaý mańyzdy. Gıbrıdti soǵys aıasyndaǵy qazaqstandyqtardyń buqaralyq sanasy qazir ekijaqty aqparattyq yqpalǵa ushyraýda. Aqparattyq operatsııalarǵa qazaqstandyq aýdıtorııa úshin kontent avtorlarynyń geografııasyn aıqyndaý jolymen dáleldengen kóptegen benefıtsıarlar kiredi. Qazaqstandyq ulttyq múddelerdiń tepe-teńdigi buzyldy, bul bizdiń el basshylyǵynyń saıası manevrleri úshin múmkindikterdi azaıtady, sondaı-aq ártúrli áleýmettik toptar arasyndaǵy etnosaralyq qaqtyǵystardy qozdyrý jáne narazylyq kóńil-kúıiniń jalpy ósýi arqyly Qazaqstanda áleýmettik shıelenis oshaqtaryn qurý qaýpin arttyrady», - dedi A. Mırmanova.
Ásirese aqparattyq manıpýlıatsııa jasaý qaýpi joǵary áleýmettik toptarǵa mynalar jatady: KSRO-da turý tájirıbesi joq jastar (30 jasqa deıin), reseılik aqparattyq kontent tutynatyn QR qart turǵyndary, 1986 jylǵy Jeltoqsan oqıǵasyna qatysýshylar jáne olardyń týystary, radıkaldy lıberaldy-demokratııalyq kózqarastardyń, ýltraońshyl jáne ýltrasolshyl kózqarastaǵy Qazaqstan azamattary, sondaı-aq túrli sebepterge baılanysty aqparatty-synı taldaý daǵdylary joq azamattar.
«Aqparattyq qaýipsizdik salasyndaǵy sheteldik qysymdy aldyn ala tómendetý maqsatynda Qazaqstannyń aqparattyq keńistiginde ashyq saraptamalyq pikirtalasty jandandyrý qajet, óıtkeni kásibı talqylaý ulttyq múddelerdi qorǵaýǵa yqpal etedi, bul óz kezeginde azamattar tarapynan memleketke senim deńgeıin arttyrady jáne sol arqyly ózge de daǵdarystyq jaǵdaılarda saıası syn-tegeýrinderdi tómendetýge kómektesedi», - dep túıindedi Assol Mırmanova.
