Salyq reformasy Qazaqstan ekonomıkasyna qalaı áser etedi – sarapshylar pikiri
ALMATY. KAZINFORM – Almatyda memlekettik organdar, kásipkerler, jetekshi sarapshylar, býhgalterler men zańgerler qatysqan aýqymdy Salyq forýmy ótti. Qatysýshylar jańa Salyq reformasynyń negizgi tustaryn jáne onyń shaǵyn jáne orta bıznes (ShOB) pen el ekonomıkasyna áserin talqylady.
9 sáýirde Májilis depýtattary jańa Salyq kodeksi jobasyn birinshi oqylymda maquldady. Forýmǵa qatysqan Qazaqstandaǵy tanymal salyq pen býhesep mamandary bul reforma kópten beri qajet bolǵanyn aıtady. Bıýdjet tapshylyǵy, kóleńkeli ekonomıka, salyqtan jaltarý jáne bıznesti bólshekteý sekildi máseleler reforma jasaýǵa ıtermeledi. Alaıda keıbir ózgerister qoǵamda pikirtalas týdyryp otyr, óıtkeni taýarlar men qyzmetterdiń baǵasy kúrt kóterilýi múmkin.
QQS mólsherlemesiniń kóterilip, tirkeý sheginiń tómendeýi
Qazirgi kezde bıznes eger jyldyq aınalymy 78,6 mln teńgeden assa, QQS tóleıdi. ASR (arnaıy salyq rejımi) qoldanatyndar úshin bul shek – 2,4 mlrd teńge.
Jańa Kodekske sáıkes, jalpy salyq rejımi (JSR) boıynsha QQS esebine qoıý shegi 40 mln teńgege deıin tómendetiledi. Al ASR alynyp tastalady. QQS mólsherlemesin 12%-dan 16%-ǵa kóterý josparlanyp otyr. Sarapshylar bul ózgeristerdiń bir mezgilde engizilýi bıznesti qıyn jaǵdaıda qaldyratynyn aıtady – eger ózgerister kezeń-kezeńimen jasalsa, beıimdelý jeńil bolar edi.
– Qazirdiń ózinde reformany kútý kezinde baǵalar ósip jatyr. QQS sheginiń tómendeýi men mólsherlemesiniń artýynan baǵa taǵy ósedi. Bul barlyq taýarlar men qyzmetterge áser etedi. QQS-taǵy ózgerister úı janyndaǵy dúkenderge áser etpeıdi deıdi, alaıda olaı emes. Olar da QQS áser etetin iri jetkizýshilerden satyp alady. Olar QQS -tyń ósýin kompensatsııalaý úshin taýar baǵasyn kóteredi. Úı mańyndaǵy dúken olardan taýardy joǵary baǵaǵa satyp alady, oǵan óz baǵasyn qosady. Nátıjeside QQS barlyq tutynýshynyń ıyǵyna artylady, - deıdi forým spıkeri, býhgalter Anastasııa Makova.
Banktik operatsııalarǵa QQS: mamandar ne deıdi
Forým uıymdastyrýshysy jáne basty spıkerlerdiń biri, «Qazaqstan salyqtary» qaýymdastyǵynyń tóraǵasy, sarapshy Ekaterına Kımniń aıtýynsha, reformanyń keıbir daýly tustary ShOB-tiń bir bóligin tsıfrly «aq» qujat aınalymynan bas tartyp, bıznesti «kóleńkege» ıtermeleýi múmkin. Onyń biri: banktik operatsııalarǵa QQS engizý jáne bankter úshin korporatıvtik tabys salyǵyn (KTS) 20%-dan 25%-ǵa deıin arttyrý.
– Banktik qyzmetterge QQS salyp, bankterge KTS-yn 20-dan 25 paıyzǵa kóterý arqyly biz bıznesti qolma-qol esep aıyrysýǵa ıtermeleımiz. Bul – kóleńkeli ekonomıkamen kúresý emes, ony tereńdetý. Bizde tsıfrlandyrý óte jaqsy damyǵan. Alaıda qolma-qol emes boıynsha tólemdi damytýdaǵy jetistiktiń bári keri ketýi múmkin. Durysy tsıfrlandyrýǵa kóńil bólip, kóleńkeli ekonomıkamen naqty kúresý. Bizde túsinikti, jumys istep turǵan tsıfrlyq sheshimder bar, sonyń ishinde bankterdiń ózi usynǵan sheshimder. Álemniń birde-bir damyǵan elinde qarjy qyzmetterine QQS salynbaıdy. Bul Qazaqstanda barlyq taýar men qyzmettiń baǵasynyń kúrt qymbattaýyna ákeledi.
Sondaı-aq bankterdiń – ashyq, aýdıtten ótetinin, tehnologııany damytyp, barlyǵy salyq tóleıtinin, nátıjelerin ashyq jarııalaıtynynyn umytpaıyq. Sondyqtan olar árqashan kózge kórinip turady. Al basqa bıznes sýbektileri muny oryndaýǵa minetti emes, sondyqtan bankter ǵana tabys tabatyn sııaqty kórinedi, - dep atap ótti Ekaterına Kım.
Jańa bastamanyń ishinde talqylanýy tıis tustary da bar ekenimen qaraǵandylyq aýdıtor Aıjan Balakeshova da kelisedi.
– Bank te – bıznes. Eshqandaı bank ózin shyǵynǵa ushyratpaıdy. Eger bankterdiń qyzmetine QQS engizilse, ol túpkilikti tutynýshylarǵa artylady. Mysaly, erteń bankter QQS saldarynan qyzmetteriniń qunyn 16% kóterse, men de kásipker retinde óz qyzmetterimniń baǵasyn 16% kóteremin. Barlyq kásipkerler de solaı jasaıdy, óıtkeni eshkim shyǵynmen jumys istegisi kelmeıdi. Aqyr sońynda bárin qarapaıym tutynýshy tóleıdi. Bankterdi KTS boıynsha da qysymǵa alý orynsyz – olar kazıno emes, - dep málimdedi Aıjan Balakeshova.
Jańa Kodekste medıtsınalyq qyzmetterge de QQS salý usynylǵan. Aıjan Balakeshova bul jaǵdaıda azamattar eki ese qarjylyq aýyrtpalyqqa tap bolady, dep alańdaıdy. Olar medıtsınalyq saqtandyrýmen qatar, jeke klınıkalardaǵy qyzmetter úshin de artyq aqy tóleýge májbúr bolady. Al jeke klınıkalardy QQS tóleýge májbúrlese, óz qyzmetteriniń baǵasyn kóteretini anyq.
ASR-diń tyıym tizimi týraly
Jańa reformaǵa sáıkes Qazaqstanda ASR boıynsha tyıym salynǵan qyzmetter tizimi paıda bolady. Buǵan qyzmetter men taýar baǵasyn belgileýge áser etetin salalar – shaǵyn qurylys kompanııalary men logıstıkalyq kompanııalar enýi múmkin. Sonymen qatar, «jeńildetilgen» rejımde jumys isteıtin kásipkerlerge B2B-formatta jumys isteýge tyıym salynady. ıAǵnı, Salyq kodeksindegi keıbir ózgeristerge saı ASR boıynsha jumys isteıtin kásipkerlermen seriktestik tıimsiz bolady.
– Satyp alýshy, shyǵyndardy shegere almaıdy. Salyq shegerimi sizdiń tóleıtin korporatıvtik tabys salyǵyńyzdy azaıtýdy bildiredi. Aıtalyq, men mıllıon teńgege jerdi jalǵa aldym. Paıda 10 mıllıon, biraq men jaldaý aqysyn tóledim. Sondyqtan taza paıda 10 mıllıon emes, 9 boldy. Men 9 mıllıonǵa salyq tóleýim kerek. Jańa kodekske sáıkes, bylaı jumys isteı almaımyn. Bul ASR-de júrgendermen seriktestikten bas tartamyn degendi bildiredi jáne men olardyń qyzmetterin shegerýge múmkindigim bar, bul ońaılatylǵan salyq júıesindegi bıznestiń jabylýyna nemese joǵary mólsherlememen jalpy salyq rejımine aýysýyna jáne osyǵan baılanysty olardyń qyzmetteriniń baǵasyn kóterýge ákeledi, - dep túsindiredi salyq sarapshysy Ekaterına Kım.
Aıjan Balakeshova baǵanyń ósýimen qatar bıznesti bıznesti jasandy túrde bólshekteý kóbeıetinin aıtady. Kásipkerler klıentterinen aıyrylmaý úshin qosymsha jalpy rejımdegi JK nemese JShS ashýǵa kóshedi.
– Mysaly, mende ashana bar. Qazir 2% jeńildetilgen salyq tólep, QQS shegine ilinbeı, jaqsy jumys istep jatyrmyn. Bir iri kompanııa kelip, meniń ashanamnan tamaqtanǵysy keledi. Biraq jańa Kodeks boıynsha meniń qyzmetimnen salyq shegerimin ala almaıdy, sáıkesinshe olarǵa menimen jumys isteý tıimsiz. Klıentti joǵaltpaý úshin men jalpy salyq rejımindegi taǵy bir JK ashamyn. Al bul – memlekettiń ózi kúresip júrgen jasandy bólshekteý, - deıdi ol.
Jalpy sarapshylardyń ortaq pikiri – kóleńkeli ekonomıkamen, bıýdjet tapshylyǵymen kúresip, qazynany toltyrý qajet. Biraq jańa Kodekste kórsetilgen keıbir sharalar el ekonomıkasyna teris áser etýi múmkin. Sarapshylar reformany keshendi jáne baıypty túrde júrgizýge shaqyrady.