Sábıt Muqanovtyń týǵanyna 125 jyl toldy

PETROPAVL. KAZINFORM — Osydan 125 jyl buryn (1900-1973) ataqty jazýshy, qazirgi qazaq ádebıetiniń negizin qalaýshylardyń biri, aqyn, dramatýrg, Qazaqstan Ǵylym akademııasynyń akademıgi Sábıt Muqanuly Muqanov dúnıege keldi.

Ol Soltústik Qazaqstan oblysynyń qazirgi Jambyl aýdanynda týǵan.

Aýyl moldasynan bilim alyp, hat tanıdy. Zerek balany halyq aýyz ádebıeti qyzyqtyryp, jastaıynan jyr-tolǵaýlardy, qıssa-dastandardy jattap ósedi, 14-15 jasynda ózi de óleń shyǵara bastaıdy.

1918-1919 jyldary Ombydaǵy muǵalimdik kýrsta bilim alady.

Eńbek jolyn 1919 jyly aýylda muǵalim bolyp bastady. 

1921-1922 jyldary Aqmola gýbernııasy memlekettik saıası basqarmasynyń tótenshe maqsattaǵy áskerı bólimniń jaýyngeri boldy. 

1922-1926 jyldary Orynbordaǵy jumysshylar fakýltetinde oqyǵan. 

1926-1928 jyldary respýblıkalyq «Eńbekshi qazaq» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazeti bóliminiń meńgerýshisi, Qazaqstan Memlekettik baspasynyń bas redaktory qyzmetterin atqarǵan. 

1928 jyly Petropavl qalasynyń «Keńes aýyly» gazetiniń redaktory jáne jazýshylar bóliminiń jetekshisi bolǵan. 

1930 jyly jergilikti aqyn-jazýshylar shyǵarmalary negizinde «Jarys» almanahyn shyǵarǵan.

1932-1935 jyldary Máskeýdegi Qyzyl professorlar ınstıtýtynyń ádebıet bóliminde oqyǵan. 

1935-1937 jyldary respýblıkalyq «Qazaq ádebıeti» gazetiniń redaktory bolyp, Qazaqstan Jazýshylar odaǵyn basqarǵan. 

1937-1941 jyldary Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń (qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti) professory bolyp, qazaq ádebıetinen sabaq bergen. 

1943-1951 jyldary ekinshi ret Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń basqarma tóraǵasy qyzmetin atqarǵan. 

1958-1969 jyldary Dúnıejúzilik Beıbitshilikti qorǵaý komıteti keńesiniń músheligine; 
1965-1969 jyldary Arab elderimen dostyq jáne mádenı baılanystar qoǵamy qazaq fılıalynyń tóraǵalyǵyna saılanǵan.

Muqanovtyń qazaq ádebıetinde roman janryn damytýdaǵy eńbegi zor. Jazýshynyń «Adasqandar» shyǵarmasy qazaq ádebıetindegi tuńǵysh romandardyń biri sanaldy. Ol bul romandy edáýir ózgerister engizip, 1959 jyly «Móldir mahabbat» degen atpen qaıta bastyryp shyǵardy. Bul taptyq kúreske arnalǵan qazaq tarıhyndaǵy alǵashqy áleýmettik-psıhologııalyq týyndy.

Kóp jyldyq zertteý jumysynyń qorytyndysy — «Shoqan Ýálıhanov» dramalyq shyǵarmasy. Munda kórnekti aǵartýshy-demokrattyń ómiri týraly baıandalady jáne ekinshisi — «Qashqar qyzy» dramasy. Onyń qalamynan ádebı synshy retinde kóptegen synı maqala týyndap, ádebı jáne tarıhı-etnografııalyq zertteýler jaryqqa shyqty.

Onyń esimi Soltústik Qazaqstan oblystyq ámbebap ǵylymı kitaphanaǵa, oblystyq qazaq sazdy-drama teatryna, Petropavldaǵy kóshelerdiń birine berilgen. 

Sábıt aýylynda jazýshynyń memorıaldyq mýzeıi jumys isteıdi, músini qoıylǵan. Al oblystyq kitaphanada Sábıt Muqanov mýzeı bólmesi bar. Sondaı-aq Almaty qalasynda Sábıt Muqanov atyndaǵy kóshede eskertkish músini ornatylyp, ádebı memorıaldyq murajaı-úıi jumys isteıdi.
Eki ret Lenın ordenimen, eki ret Eńbek Qyzyl Tý, «Qurmet belgisi» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.

Esterińizge salaıyq, buǵan deıin SQO-daǵy Sábıt aýyly quryp ketýdiń az-aq aldynda turǵanyn jazǵan edik.