S.Seıfýllın atyndaǵy QazATÝ rektory A.Kúrishbaev: Basty maqsatymyz - ǵylym arqyly bilimdi damytyp, sapaly maman daıyndaý
Prezıdent Joldaýynda oqytý men jumysqa ornalasýǵa septesýdiń tıimdi júıesin jasaý, agrarlyq sektordy túletý, jańashyldarǵa memlekettik granttar bólý arqyly aýyldarǵa ınnovatsııany keńinen engizý, eksporttyq áleýetterdi arttyrý, oqytý úderisinde qazirgi zamanǵy ádistemeler men tehnologııalardy engizý, onyń tárbıelik quramdasyn kúsheıtý, pedagogtar quramynyń sapasyn arttyrý syndy bilim-ǵylym jáne aýyl sharýashylyǵy salalaryna qatysty birqatar másele kórinis tapty. Osyǵan oraı, atalmysh eki salaǵa etene jaqyn salalyq JOO - S.Seıfýllın atyndaǵy Qazaq agrotehnıkalyq ýnıversıtetiniń rektory, aýyl arýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory, professor Aqylbek Kúrishbaevpen Joldaý júktegen mindetter jáne atalmysh saladaǵy basqa da ózekti máseleler jóninde suhbattasqan edik. Sol suhbatty nazarlaryńyzǵa usynamyz.
- Aqylbek Qajyǵululy, Elbasynyń aýyl sharýashylyǵy salasyna ınnovatsııalardy kóptep engizýge, mamandardy sapaly daıarlaýǵa jiti nazar aýdarý tapsyrmasy baıyrǵy agrarlyq ýnıversıtetterdiń biri - Siz basqaryp otyrǵan JOO-nyń, onyń professor-oqytýshylary men jas ǵalymdarynyń aldyna qoıylǵan mindet dep te qabyldaýǵa bolady. Osy turǵyda, aldaǵy ýaqytta ýnıversıtette ǵylym men bilimdi uıymdastyrýda ózgeristerdi kútýge bolady ma?
- Árıne, sapaly bilim tek qana ǵylym arqyly keledi. Damyǵan elderdiń tájirıbesin mysalǵa alatyn bolsaq, AQSh-taǵy lend-grand ýnıversıtetteriniń (agrarlyq ýnıversıtetteri) quramynda birneshe iri ǵylymı ınstıtýt bar. Oqytýshylar sabaq berip ǵana qoımaı, ǵylymı jumystarmen de aınalysady. Sondyqtan, olardyń bilimi óte joǵary. Ashylǵan ǵylymı jańalyqty lezde oqý úderisine qoldanady. Al stýdentter alǵashqy 2 jyl teorııalyq bilim alsa, 3-4-inshi kýrstarda ǵylymı jumyspen aınalysady. ıAǵnı, bul ýnıversıtetterde ǵylym men bilim jaqsy ushtastyrylǵan.
Sondyqtan biz de, aldymyzǵa zertteý ýnıversıteti mártebesin alýǵa maqsat qoıyp otyrmyz. Ol úshin ýnıversıtettiń janynan iri ǵylymı ortalyqtar ashý qajet. Sonymen qatar, bizdiń aımaqta jumys istep jatqan agrarlyq ǵylymı ınstıtýttarmen jumysty tyǵyz baılanystyrý kerek. Olardyń ǵalymdary bizde dáris oqysa, bizdiń oqytýshylar sol ınstıtýttarda ǵylymı jumyspen aınalysar edi. Al stýdentter ǵylymı ınstıtýttardyń zerthanalarynda, egis alqaptarynda tájirıbeden ótedi. Mundaı jumysty biz Shortandy orman sharýashylyǵy, A.I.Baraev atyndaǵy astyq sharýashylyǵy jáne Qazaq aýyl sharýashylyǵy ónimin qaıta óńdeý ǵylymı-zertteý ınstıtýtymen júrgizetin bolamyz. Eń basty maqsat - ǵylym arqyly bilimdi damytyp, sapaly maman daıyndaý. Munyń barlyǵy óndiristiń órkendeýiniń negizi bolatynyn Elbasymyz Nursultan Nazarbaev halyqqa Joldaýynda adam kapıtalyn damytýǵa baǵyttalǵan basymdyqta naqty kórsetip berdi. Biz sol mindetterdi júzege asyrýǵa kirisip kettik.
- Siz eldiń aýyl sharýashylyǵyndaǵy ahýalmen etene tanyssyz. Bul salanyń qandaı baǵyttarynda jáne qansha mamannyń tapshylyǵy bar? Múmkin olardy ýnıversıtette daıarlaý sanyn arttyrýdy alǵa qoıyp otyrǵan bolarsyz?
- Ókinishke qaraı, memlekettik organdardyń eshqaısysy aýyl sharýashylyǵy óndiristik qurylymdaryndaǵy mamandar tapshylyǵyna júıeli saraptama jasamaıdy. Men Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginde jumys istep júrgen kezimde osy máseleni zerttep, qansha mamannyń jetispeıtindigine monıtorıng júrgizgen bolatynbyz. Nátıjesinde, aýyl sharýashylyǵy salasynda joǵary bilimi bar 6,5 myń mamannyń tapshylyǵy baryna kózimiz jetti. Onyń ishinde mal dárigerleriniń bos oryny 2 myńnan asqan, agronomdar - 1 myńnan astam. Munyń negizgi sebebi - aýyl sharýashylyǵy mamandaryn daıarlaýǵa bólinetin bilim berý granttarynyń azdyǵy. Mysaly, jylda bólinetin memlekettik granttardyń 5 jarym paıyzy ǵana aýyl sharýashylyǵy salasyna bólinedi. Bul halqynyń 47 paıyzy aýyldyq jerlerde turatyn respýblıka úshin óte az. Ásirese, aýyldyq jerlerge nemese aýyl sharýashylyǵy kásiporyndaryna kásiptik orta oqý oryndaryn bitirgen mamandar jetispeıdi.
Qazir naryqtyq ekonomıka zamany bolǵandyqtan árbir sharýashylyq ózine qajetti mamandardy daıyndaýǵa múddeli bolýy kerek. Biraq buǵan moıyn buryp, túsinistikpen qaraıtyn sharýashylyqtar joqtyń qasy. Kóbisi munyń mańyzdylyǵyn túsinbeıtin shyǵar, oǵan qarajattary da jetpeýi múmkin. Biraq osy baǵytta atqarylyp jatqan istiń ómirsheńdigin barlyq sharýashylyq basshylary túsinýi tıis.
Osy máseleni sheshýdiń tetigi retinde - JOO agroónerkásip keshenine qajetti mamandardy daıarlap berip otyrsa, al olardy jumysqa ornalastyrýdy sharýashylyqtar óz mindettemelerine alsa degen usynysymyz bar. Qazirdiń ózinde osyndaı ortaq sheshimge qoldaý bildirip, kelisim jasap jatqan sharýashylyqtar bar. Osy arqyly biz memlekettik-jekemenshik áriptestikti damytamyz.
- Bıyldan bastap «Dıplommen aýylǵa!» baǵdarlamasynyń tizimine veterınarlyq mamandyqtar da engizildi. QR AShM-nyń uıǵarymymen Astanadaǵy Agrarlyq ýnıversıtettiń túlekteri aýyldarǵa birinshi bolyp attandyrylady. Qazir sharýa qojalyqtarynyń barlyǵy derlik jekemenshik ekendigin eskersek, jastardy eńbekpen qamtý máselesi qanshalyqty sheshilgen? Olardyń eńbek quqyqtarynyń qorǵalýy qanshalyqty qamtamasyz etiletin bolady?
- Aýylǵa baratyn densaýlyq saqtaý, bilim berý syndy áleýmettik sala mamandaryna memleket tarapynan kómek kórsetý úshin Elbasynyń tapsyrmasy boıynsha 2008 jyly arnaıy zań qabyldandy. Osy zańǵa sáıkes olardyń kóshi-qon shyǵyndary memlekettiń tarapynan tólenip, baspana alý úshin paıyzsyz nesıe beriledi. Osyndaı memlekettik saıasattyń arqasynda sońǵy 3 jylda 16 myńnan astam jas maman aýyldyq jerlerge baryp qonystanyp, qyzmetterine kiristi. Bul burynǵy ahýalmen salystyrǵanda 3 esege kóp. Biz kezinde sol tizimge veterınarlardy kirgizý kerektigin aıtyp, onyń ózektiligin dáleldep, zańǵa ózgeris engizdik. Sonyń arqasynda aýyldyq jerlerge barǵan veterınarlarǵa da «Dıplommen aýylǵa!» baǵdarlamasy boıynsha qoldaý jasaýǵa múmkindik aldyq. Akademık K.I.Skrıabın: «Medıtsına adamdy emdese, veterınarııa adamzatty emdeıdi», - dep aıtqan. Mal dárigerlerin bul tizimge engizýdegi eń basty maqsat - aýyldyq jerlerdegi mal arasyndaǵy aýrýlardyń aldyn alý. Veterınar mamandar jeke sharýashylyqtarda ǵana qyzmet etpeıdi, olardyń kóbisi dárigerler sııaqty memlekettik mekemeniń qyzmetkerleri bolady. Arnaıy zań qabyldanyp veterınarlarǵa memlekettik qyzmetker mártebesi berilip otyr. Sondyqtan jeke sharýashylyqtarǵa qyzmet etý dep emes, sharýashylyq malyna memlekettik qadaǵalaý dep túsiný kerek. Bul maldan adamǵa juǵatyn aýrýlardyń jolyn kesip, adam densaýlyǵyna qorǵanys jasaý.
- Elbasynyń tapsyrmasyna sáıkes, bıyl QR BǴM jastardy tárbıeleýdiń 2013-2015 jyldarǵa arnalǵan keshendi baǵdarlamasyn ázirleýdi qolǵa almaq. Óz tarapyńyzdan baǵdarlamaǵa qandaı usynystar engizer edińiz, jastardyń tárbıesi máselesinde eń basty nazar nege aýdarylýy kerek? Jáne siz basqaryp otyrǵan oqý ornynda stýdentterdiń bos ýaqytyn tıimdi uıymdastyrý máselesi qalaı sheshilip jatyr?
- Elbasymyz Nursultan Nazarbaev Joldaýda jan-jaqty damyǵan, mádenıetti tulǵany tárbıeleýdi mindettedi. Óz halqynyń rýhanı muralarynan nár almaǵan adamnan, tolymdy tulǵa shyqpaıtyny anyq. Sondyqtan biz «Qazaq tili», «Qazaqstan tarıhy» pánderin oqytýmen qatar jastarǵa ulttyq tárbıe berý maqsatynda ulttyq folklor, mádenıet jáne óner, salt-dástúr, etnopedagogıka, etnopsıhologııa, qazaq halqynyń barlyq rýhanı muralaryn zertteıtin tutas bir pánder júıesin quratyn, ulttyq erekshelikterge negizdelgen baǵdarlamany qolǵa alýymyz qajet. Mundaı talap, Bolon deklaratsııasyna qosylǵan memleketterdiń bilim berý júıesine engizilgen. Osy rette, árbir stýdentte óz halqynyń ulttyq qundylyqtaryna súıispenshilik pen qurmet sezimin qalyptastyrýdy bilim ordasynyń negizgi mindetteriniń birine jatqyzylýyn Bilim jáne ǵylym mınıstrligi qoldap otyr. Ár eldiń bilim berý júıesi - óz halqynyń naǵyz patrıottaryn qalyptastyrýǵa negizdelgeni durys.
Bizdiń ýnıversıtettegi tárbıeniń bastapqy ıntegraldy maqsaty - stýdentti kásibı, mádenı jaǵynan jan-jaqty damytý. Tárbıe jumystary boıynsha jańadan departament qurylyp, jeke prorektorlyq laýazym engizildi. Munyń barlyǵy atqarylyp jatqan keshendi jumystar úderisin jetildirip, joǵary ıntellektýaldy mamandardy daıyndaýǵa baǵyttalǵan.
Túrli shyǵarmashylyqqa baýlý arqyly bilim alýshylardy tárbıeleýdiń naqty tetigin jasaqtap, jeke tulǵany qalyptastyrý men damytý júzege asyrylady.
S.Seıfýllın atyndaǵy Qazaq agrotehnıkalyq ýnıversıteti - bul talaı tarlannyń túlep ushqan altyn uıasy. Boıynda danalyǵy tunǵan, dara tulǵaly oqytýshylary bar agrarlyq bilimniń qara shańyraǵy. Bizdiń ýnıversıtetten ulttyq qundylyqtardyń qadirin jete túsinetin, tárbıeli de, bilimdi talaı mamannyń shyǵatynyna senimdimin.
- Elbasy bıylǵy Joldaýynda birtutas astyq holdıngin qurý qajettigi týraly aıtty. Osyǵan qatysty sizdiń pikirińizdi bilsek. Biryńǵaı eksporttyq kompanııany qurý máselesi siz mınıstr bolǵan kezińizde kóterilgenin bilemiz. Ol nege júzege aspaı qaldy?
- Osy jerde aıta ketý kerek. Egis alqaptary qurylymyn tek qana ártaraptandyrýdy jetildirý arqyly egin bitik shyqqan jyldary astyq óndirý men oǵan suranys arasyndaǵy tepe-teńdikti saqtaý qıyn. Birinshiden, aýyspaly egis (daqyl túrlerin aýystyryp otyrý, kezektestirý) topyraqtyń quramy men klımattyq jaǵdaıǵa baılanysty ekenin eskerý kerek. Qurǵaq topyraqty aımaqtarda (Torǵaı óńiri, Aqmola oblysynyń ońtústik aýdandary, Qaraǵandy oblysy) dándi daqyldarynyń jalpy egis alqabyndaǵy úlesi 60-70 paıyzǵa deıin qysqarýy múmkin, al soltústik aımaqtarda 50 paıyzǵa deıin azaıady. Sebebi qurǵaqshylyq jyldarǵa eń beıim keletin bıdaı, arpa jáne suly sııaqty daqyldar egin sharýashylyǵyndaǵy qaýipti (táýekeldi) azaıta alady. Ókinishke qaraı, bizde maıly jáne burshaq daqyldarynyń qurǵaqshylyqqa tózimdi suryptary jetispeıdi. Oǵan qosa, balama daqyldarǵa aýysý úshin jańa ınfraqurylymdar qurý qajet jáne ol belgili bir ýaqytty talap etedi. Sondyqtan jyldan jylǵa jaqsaryp kele jatqan egis daqyldaryn óńdeý tehnologııalarynyń arqasynda kóp mólsherde astyq jınaý múmkindigi ulǵaıyp keledi.
Bizdegi qalyptasqan astyq eksporttaý júıesin jetildirýmen qatar ınfraqurylymdy keńeıtý, astyqty qaıta óńdeý jáne tasymaldaýdy damytý qajet. Muny biz iri astyq eksporttaýshylardan, ıaǵnı básekelesterimizden úırensek bolady. Mysaly, Kanada memleketin alatyn bolsaq, ol jerdiń klımaty bizdiń soltústiktegi astyqty aımaqtarymyzdyń klımatyna óte uqsas. Bul eldiń astyq eksporty Kanadalyq bıdaı keńesiniń qadaǵalaýymen 50 jyldan beri monopolııalyq júıede júzege asyrylyp keledi.
Alysqa barmaı-aq, bizdiń kórshimiz, Keden odaǵy boıynsha áriptesimiz - Reseıde engizilgen jańa júıeni alaıyq. Osydan eki jyl buryn birikken astyq eksporttaýshy kompanııasyn qurdy. Álemdik astyq naryǵyndaǵy únemi kúsheıip otyratyn básekelestik jaǵdaıynda iri astyq derjavalary ózderiniń eksporttyq saıasatyn buryn da, qazir de qaıta qarap, zaman talabyna saı áreket etip keledi. Al, biz áli oılanyp júrmiz. Bir jyl buryn Premer-Mınıstrdiń tapsyrmasy boıynsha elimizde biryńǵaı eksporttyq kompanııa qurý týraly (red. - mınıstr kezinde) usynys daıyndadyq. Ol áli kúnge deıin júzege asqan joq.
Naqty aıtqanda egis alqaptaryn ártaraptandyrý bıdaıdyń artyq ónimdiligi máselesin sheshpeıdi, onymen birge eksport saıasatyn damytý qajet.
- Qazaqstanda agroónerkásiptik keshenge bólinetin qarjynyń mardymsyz ekendigi jasyryn emes jáne salanyń damý jolyndaǵy negizgi kedergi de osy. Sizdiń pikirińizshe, AÓK-ge bólinetin qarjyny qalaı kóbeıtýge bolady?
- Qazir aýyl sharýashylyǵy qurylymdaryna memleket tarapynan úlken qoldaý jasalyp, shyqqan shyǵyndarynyń biraz bóligi sýbsıdııa retinde qaıtarylyp otyr. Bul da qarjylyq qoldaý mehanızminiń bir tetigi. Biraq jalǵyz sýbsıdııalaý arqyly sharýashylyqtardyń qarjylyq máselesin sheshý múmkin emes. Sondyqtan aýyl sharýashylyǵy óndirisine baǵyttalǵan nesıe júıesin jetildirý kerek. Mysaly, elimizdegi ekinshi deńgeıli bankter arqyly berilip jatqan barlyq nesıeniń 3-4 paıyzy ǵana aýyl sharýashylyǵyna bólingen. Munyń ózi kózqarasty ózgertý kerek ekendigin kórsetedi. Sondyqtan biraz ýaqyttan beri kóterilip kele jatqan - «Agrobank» qurý bastamasy óte mańyzdy. Sonymen qatar aýyl sharýashylyǵy ónim óndirýshileriniń táýekeline kepildik berý qorynyń jumysyn jetildirý arqyly da yqpal etýge múmkindik bar. Qazir Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń osy baǵytta jalǵastyryp jatqan jumystary durys. Kórshi Reseıde «Rosselhozbank» qurylǵany belgili. Sonyń kómegimen sharýashylyqtardyń ónim óndirý kóleminiń artqany birden kórine bastady. Mysaly, mamandar nesıe alyp jumys istep jatqan sút óndirý salasynyń erekshe qarqynmen damýyna osy banktiń tikeleı áseri bolǵanyn aıtty. Eki jylda óndirilgen súttiń kólemi 4 esege artqan. Sondyqtan bizde de arnaıy aýyl sharýashylyǵyn qarjylandyrýǵa baǵyttalǵan bank qurylatyn bolsa, ol óndiristiń ónimdiligine yqpal etetinine kúmán joq.
- QR AShM-dy basqarǵan kezińizde shetelden 72 myń bas sıyr satyp ákelýge ishinara qarsy boldyńyz? Nege? Qazir bul baǵdarlamanyń júzege asyrylýynan habaryńyz bar ma?
- Men selektsııalyq maqsatta shetelden asyl tuqymdy mal satyp alýǵa qarsy emespin. Biraq 72 myń bas emes, sonshama sıyr satyp alýǵa ǵylymı negiz joq. Bizdiń eldiń aýa raıy, jem-shóbiniń erekshelikteri eskerilmegendikten qarsy bolǵanym ras. Áli kúnge deıin sol pikirimnen aınyǵan emespin. Jalpy asyl tuqymdy maldyń sanyn kóbeıtý úshin syrttan mal ákelý tájirıbede bar. Sondyqtan maldyń da tabıǵı ortaǵa beıimdelgeni mańyzdy.
Syrttan ákelinetin maldyń genetıkasy bizdiń ortaǵa sáıkes keletin jáne joǵarǵy elıtalyq asyl tuqym bolýy kerek. Sonymen qatar olardy tek qana asyl tuqymdy sharýashylyqtarǵa selektsııalyq jumystarǵa qoldanýǵa, asyl tuqymdy maldyń sanyn kóbeıtý maqsatynda berý kerek. Bizdiń esebimiz boıynsha jalpy respýblıka boıynsha ári ketkende 20 myń bas joǵarǵy elıtaly mal ákelinse jetkilikti. Olardy asyl tuqymdy sharýashylyqtardyń bazasynda shaǵylystyrý arqyly ózimizdiń tabıǵatymyzǵa beıimdelgen tuqym alýymyz kerek. ıAǵnı, asyl tuqymdy maldyń júıesi qalyptasýy kerek. Alǵashqyda joǵarǵy sapaly asyl tuqymdy maldy syrttan satyp alyp, onyń tuqymyn kóbeıtip, sharýashylyqtarda ǵylymı negizde júzege asyrǵan durys. Eger osy júıeni qalyptastyryp, asyl tuqymdy maldyń basyn kóbeıtpeıtin bolsaq, sol shetelge jaltaqtaǵan kúıi olarǵa táýeldi bolyp qalamyz. Jylda shetelden satyp ala beretin bolamyz. Bul durys emes.
Amerıkadaǵy maldyń 50 paıyzy asyl tuqymdy dárejesi bar bolyp sanalady. Biraq ol maldardyń kóbisi bizdiń talaptarǵa sáıkes kelmeıdi. Kezinde Reseı men Ýkraına da shetelden jappaı mal satyp aldy. Olardyń kóbisi selektsııalyq jumystarǵa qoldanylǵan joq. Sonyń kesirinen shetelden ákelingen maldardyń sapasyn da, basyn da joǵaltyp aldy. Selektsııaǵa mán berilmegendikten jáne o basta mal satyp alǵan kezdegi maqsat aıqyn bolmaǵandyqtan, osylaı urynyp qaldy. Odan bólek satyp alatyn maldy irikteý kezinde de kásibı mamandardyń keńesine qulaq aspaǵan. Sol qatelikti bile otyryp, biz de sol soqpaqpen ketip baramyz.
Jeke sharýashylyqtardyń shyǵyndary óz qaltalarynan ketti, oǵan ózderi kináli deı salýǵa da bolar edi. Biraq bizdiń elimizge ákelinip jatqan sıyrdy kásipkerler jeke qarajattaryna ǵana satyp alǵan joq. Satyp ákelinip jatqan sıyrlardyń qunynyń 40 paıyzyn sýbsıdııa retinde memleket kóterip otyr. Josparlanǵan 72 myń bas sıyrǵa 24 mıllıard teńgedeı memleket qarjysy shyǵyndalady.
Keńes úkimeti tusynda Qazaqstanǵa 350 myń bas asyl tuqymdy mal ákelingen. Olar da sol selektsııalyq júıeniń buzylýynan joǵalyp ketti. Sol qatelikterge endi jol bermeýimiz kerek. Sondyqtan tek qana bıznesmenderdiń qarjysyna emes, memlekettiń qyrýar qarjysyna satyp alynyp jatqan maldyń tuqymyn azdyrmaı, basyn qurtyp almaýdyń joldaryn qarastyrǵan jón. Bizdiń basty maqsat ettiń mol kólemin eksporttaý emes, asyl tuqymdy mal júıesin qura otyryp, mal sharýashylyǵyn damytý bolý kerek.
- Jáne taǵy bir suraq. Sharýashylyqtardy irilendirý, ıaǵnı kooperatıvterge biriktirý máselesin jıi qozǵaǵanyńyzdy bilemiz. Munyń qazirgi ýaqytta qanshalyqty qajettiligi bar?
- Respýblıka boıynsha fermerlik-sharýa qojalyqtarynyń sany 155 myńnan asady. Mysaly, Ońtústik Qazaqstan oblysynyń kóp sharýashylyqtary ne bary 1 gektardan 5 gektarǵa deıingi kólemde egistik jer ıemdengen. Osyndaı jer qatynasy nemese az jerge egin egý sharýalarǵa tıimsiz. Mundaı jolmen eńbek ónimdiligin qalaı damytýǵa bolady? Sondyqtan, aýyl sharýashylyǵyn damytyp, ónimdilikti arttyramyz desek, sharýashylyqtardy irilendirý kerek. Bul keńes úkimeti tusyndaǵydaı kollektıvızatsııa emes. Álemde damyǵan memleketterdiń tájirıbesine súıensek - kooperatsııa.
Mysaly, usaq sharýashylyqtar kooperatıvterge birikse, ózderiniń máselelerin birigip sheship, ónimdi saqtaý qoımasy bolsyn, ónimderin satý, qaıta óńdeý sııaqty sharýalardy birlesip atqarady. Kezinde osy tájirıbeni zerdelep, ózimizge yńǵaıly tustaryn alyp, zańǵa engizdik. Bir sózben aıtqanda, elimizde kooperatıv qurýǵa qajetti zańdyq negiz qalyptasqan. Kooperatıvke birikken sharýashylyqtarǵa memleket tarapynan kómek kórsetiledi. Kezinde aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi kooperatıvterge, birikken sharýashylyqtarǵa arnaıy jeńildetilgen nesıe bólý, sýbsıdııa berý mehanızmin ózgertti. Yntalandyrý maqsatynda kooperatsııalarǵa toptasqan qojalyqtarǵa joǵarylatylǵan sýbsıdııa bólindi. Úkimet basshysy birde selektorlyq májilisti osy kooperatıvterdi damytýǵa arnap, ákimdermen birlesip talqylaǵany esimizde. Alǵashqy úlgi retinde arnaıy jobalar iske asyrylyp, nasıhattaldy. Biraq qazir bul sharýany odan ári damytyp, sharýalarǵa nasıhattap jatqan eshkim joq. Sondyqtan osy baǵyttaǵy jumystardy jetildirmeı, ıaǵnı usaq sharýashylyqtardy kooperatıvterge toptastyrmaı aýyl sharýashylyǵynyń damýyna kedergi bolyp otyrǵan máselelerden arylmaımyz. ıAǵnı básekege qabiletti aýyl sharýashylyǵy ónimin óndirip, joǵary eńbek ónimdiligine qol jetkizý úshin álemdik alpaýyttardy jetistikke jetkizgen kooperatsııa jolymen júrýimiz kerek.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
