«Rýhanı jańǵyrý» eldiń damýyna ıdeologııalyq negiz boldy – Kemelbek Oıshybaev
– Kemelbek Baqtyǵululy, úsh jyl ishinde «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń basty jetistigi ne boldy dep sanaısyz?
– Baǵdarlamanyń basty jetistigi - metsenattar týǵan ólke, týǵan qalalaryn qoldaý maqsatynda 300 mıllıard teńgege jýyq qarjy bóldi. Osy qarjy esebinen shamamen úsh myń jańa nysan salyndy. Taǵy bir basty jetistigimiz – álemdik deńgeıdegi birqatar ǵylymı bestsellerdi qazaq tiline aýdardyq. Elimizdegi betke ustar ýnıversıtetter osy kitaptarǵa súıenip bilim berýde. Sondaı-aq, basty jetistik retinde «Qazaqstannyń jańa esimderin» aıtýǵa bolady. «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasyndaǵy eń negizgi jetistik - bul baǵdarlamanyń eldiń damýyna ıdeologııalyq negiz bolýy. Barlyq mınıstrlik pen úkimettik emes uıymdar basty qujat retinde osy baǵdarlamaǵa súıene otyryp jumys isteıdi.
– Qazirgi ýaqytta dúnıejúzinde ulttardyń, jeke adamdardyń básekege qabilettiligi birinshi orynǵa shyqty. Zaman aǵymynan qalmaı, básekege qabiletti bolý baǵytynda qandaı qadam jasalyp jatyr?
– Qazirgi ýaqytta pandemııaǵa baılanysty basty nazar – ulttyń densaýlyǵyna qaraı oıysýy múmkin. Soǵan qaramastan básekege qabilettilik qaǵıda jaǵynan da, sapa jaǵynan da ózektiligin joımaıdy. Qazaqstan úshin bul óte mańyzdy. Ulttyń básekege qabiletti bolýy ár adamnyń básekege qabilettiligine baılanysty ekenin túsinemiz, sol sebepti osy baǵyt óte mańyzdy.
Qazaqstandyqtar básekege qabiletti bolýy úshin ne isteýimiz kerek? Eń aldymen, qazaqstandyqtar álem boıynsha básekege qabiletti bola alady degen senim uıalatý úshin adamnyń sanasyn ózgertýimiz kerek. Eń bastysy – psıhologııalyq kedergini joıý qajet. Baǵdarlamada qarastyrylǵan sanany jańǵyrtý osyǵan qatysty. «Rýhanı janǵyrýdyń» taǵy bir qyry – bilimge qumarlyqty dáripteýimiz qajet. Biz balalardy balabaqshadan, mektepten-aq álem boıynsha básekege qabiletti bola alatynymyzǵa sendire bilýimiz kerek, ol úshin olar árdaıym bilimge qushtar bolýy tıis. Ol úshin biz sapaly bilim men densaýlyq saqtaý týraly oqýlyq, ártúrli aqparat, platforma túrindegi baza daıyndaýymyz qajet. Bul ulttyń básekege qabiletti bolýyna negiz bola alady.
– Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń 2017 jylǵy 12 sáýirdegi «Bolashaqqa kózqaras: Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamalyq maqalasynda Qazaqstannyń halyqaralyq ustanymyna kóp kóńil bólingen. Osy baǵyt boıynsha qandaı nátıjege jettik?
– Qazaqstandyqtardyń shetelde qanshama is tyndyrǵanyna qatysty birneshe mysal keltirýge bolady. Atap aıtqanda, bizdiń Mádenıet mınıstrligimiz arnaıy halyqaralyq kórmeler ótkizedi. Bıyl pandemııaǵa baılanysty úzilis boldy. Aldaǵy ýaqytta bul bastama jalǵasyn tabady. «Altyn adam» 12 memlekettiń betke ustar mýzeılerinde kórsetildi. Ony kórýge barǵandar sany 150 myńnan asady. Osy turǵydan alyp qaraǵanda, álemdik qaýymdastyq arasynda Qazaqstannyń tanymal bolǵany týraly aıtýǵa bolady. Bolashaqta dúnıejúzindegi adamdar bir-birine Qazaqstanda biregeı, ashyq kórmeler bar ekenin aıtyp, bizdiń elge arnaıy keletin bolady. «Altyn adam sherýi» jalǵasyn tabady jáne bul óte mańyzdy. «Altyn adam sherýinen» bólek, atalǵan baǵdarlama aıasynda qazaqstandyq ártister shetelge 500 ret gastroldik saparmen bardy. Bizdiń ulttyq ónerimizge degen qyzyǵýshylyq bir jerde artyq, bir jerde kem bolǵan shyǵar, degenmen álem halqy qazaq mádenıeti men mýzykasy, dombyrasy týraly bile bastady. Biz ázirge keremet, úlken jetistikke jettik dep aıta almaımyz, onyń bári aldaǵy ýaqytta bolady, uzaq ýaqytqa qurǵan josparymyz da bar. Sheteldik týrısterdiń elimizge kóptep kelýi úshin biz «aqyryn júrip, anyq basyp», uzaq jumys isteýimiz kerek.
– «Rýhanı jańǵyrý» – bul bastan ótkergen tarıhymyzǵa taǵzym ǵana emes, bolashaǵymyzǵa baǵdar. Baǵdarlamany aldaǵy ýaqytta da oıdaǵydaı júzege asyrǵan jaǵdaıda, 10 jyldan keıingi bizdiń qoǵamdy qalaı elestetesiz?
– Jalpy, biz qoǵamda básekege qabilettilik, pragmatızm, bilimge qushtarlyq, sananyń ashyqtyǵy, ulttyq kodty saqtaý jáne eldiń evolıýtsııalyq damýy sııaqty Baǵdarlamanyń naqty qundylyqtaryn kórgimiz keledi. Qoǵamda osyndaı qundylyqtardy qalyptastyrmasaq – jarqyn bolashaqqa qol jetkizbeımiz. Sol sebepti «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasyn júzege asyrýmen aınalysamyz. Áli kúnge deıin onyń júzege asyrylýyna qatysty suraqtar bar. Instıtýtqa kelgenge deıin meniń kókeıimde de suraqtar bolatyn. Qalaı bolǵanda da Baǵdarlamanyń júzege asýy qajettigin túsinip kele jatqanymyzdy kórip otyrmyz. Sondyqtan 10 jyldan keıin Qazaqstannyń kelbeti qazir josparlaǵanymyzdaı básekege qabiletti jáne ózgeriske ashyq bolady degen senim bar. Forsaıttyq zertteý ádisi boıynsha bıyl biz «Qazaqstan qandaı bolýy kerek?» degen máselege baılanysty ǵylymı taldaý jasaımyz. Osyǵan baılanysty ǵalymdardy jumysqa tarttyq. Olar qazirgi ýaqytta jumysqa kirisip ketti jáne jazdyń sońynda Qazaqstannyń damý jolyna qatysty úsh stsenarıı, ıaǵnı elimizdiń bolashaǵyna qatysty úsh nusqa usynýdy josparlap otyrmyz.
- Suhbat bergenińizge raqmet.
