Rım Papasy Frantsısk Qazaqstanǵa izgi nıetpen qaraıtyn
ASTANA. KAZINFORM – 21 sáýir kúni ekijaqty ókpe qabynýy saldarynan Rım Papasy Frantsısk 89 jasqa qaraǵan shaǵynda ómirden ozdy. Ol 1200 jyldan astam ýaqyttan bergi Katolık shirkeýin basqarǵan birinshi ıezýıt, birinshi latynamerıkalyq jáne shyqqan tegi eýropalyq emes tuńǵysh Rım Papasy bolǵan edi. Ol qaı isimen este qaldy jáne onyń bıligi tusynda Qazaqstan men Vatıkan qarym-qatynasy qandaı arnada damydy?
Dáýir betburysynda
Qazaqstan men Vatıkan arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jyly ornatylyp, qarqyndy damydy. Osy jyldardyń ishinde kóptegen ekijaqty, onyń ishinde joǵary memlekettik deńgeıde de kezdesý ótti. 1998 jyly qyrkúıekte Qazaqstan Prezıdentiniń Vatıkanǵa sapary aıasynda Ózara qarym-qatynas týraly kelisimge qol qoıyldy. Elimiz Qasıetti taqpen mundaı joǵary deńgeıdegi zańdy mártebesi bar kelisim jasasqan TMD men Azııa keńistigindegi birinshi elge aınaldy. 2001 jyldyń 22-25 qyrkúıek kúnderinde Rım Papasy Ioann Pavel ІІ Qazaqstanǵa birinshi memlekettik pastorlyq saparyn jasady.
2022 jyly, jańa pontıfık Frantsısk tusynda Qazaqstan-Vatıkan yntymaqtastyǵynyń sharttyq-quqyqtyz bazasy aıtarlyqtaı keńeıe tústi. Atap aıtar bolsaq, 2022 jyldyń 1 shildesinde Premer-Mınıstrdiń orynbasary – Syrtqy ister mınıstri Muhtar Tileýberdi Vatıkan memleketine jasaǵan resmı saparynyń ekinshi kúninde Qasıetti Taqtyń memlekettermen qatynastar jónindegi hatshysy (Syrtqy ister mınıstri) arhıepıskop Pol Rıchard Gallahermen kezdesý ótkizdi. Kelissózder barysynda syrtqy saıası vedomstvo basshylary Qazaqstan Respýblıkasy men Qasıetti Taq arasyndaǵy dıplomatııalyq qatynastardyń ornaǵanyna 30 jyl tolýyna oraı Syrtqy ister mınıstrleriniń birlesken málimdemesine qol qoıdy.
Osy sapar aıasynda Bilim jáne ǵylym mınıstrligi janyndaǵy R. Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýtynyń bas dırektory, professor Dúken Másimhanuly men Vatıkan Apostol muraǵaty jáne Vatıkan Apostol kitaphanasy men arhıviniń basshysy Hoseı Tolentıno eki mekeme arasynda ǵylymı jáne mádenı salalarda ózara is-qımyldy ornatý maqsatynda nıetter týraly memorandýmǵa qol qoıdy. Shyǵystaný ınstıtýty Vatıkan muraǵattarynan Túrki álemi men Eýropanyń ózara qarym-qatynasy týraly latyn, erte nemis jáne skandınav tilderindegi buryn jarııalanbaǵan derekkózderdi izdestirýge, sondaı-aq Altyn Ordanyń shynaıy tarıhyn qalpyna keltirý úshin muraǵat materıaldaryn zerdeleýge nıet tanytty.
Qazaqstannyń ýnıversıtettik medıtsınalyq ortalyǵy men «Bambıno Djezý» aýrýhanasy arasyndaǵy yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa, sondaı-aq yntymaqtastyqty odan ári tereńdetýge baǵyttalǵan 1998 jylǵy Qatynastar týraly kelisimge Qosymsha kelisimge qol qoıyldy.
2022 jyldyń 13-14 qyrkúıeginde Rım Papasy Frantsısk Qazaqstanǵa memlekettik saparmen keldi. Sol kúni Rım Papasy Aqordada Qazaqstan Prezıdentimen kezdesý ótkizdi. Qasym-Jomart Toqaev Qurmetti qonaqqa zor iltıpat bildirip, Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń VII sezine qatysý týraly shaqyrýdy qabyl alǵany úshin Rım Papasyna alǵys aıtty.
- Sizdiń Qazaqstanǵa, jalpy aıtqanda, Ortalyq Azııa aımaǵyna alǵashqy apostoldyq saparyńyz meniń otandastarymdy qaı dindi ustanatynyna qaramastan zor qýanyshqa bóledi. Sizdiń bul saparyńyzdy qaıyrymdylyq pen ádildik jolyndaǵy rýhanı kóshbasshylyqtyń jarqyn úlgisi retinde baǵalaımyn. Qasıetti Ioann Paveldiń Qazaqstanǵa jasaǵan tarıhı sapary 2001 jyly qyrkúıekte, sol jylǵy 11 qyrkúıekte búkil álemdi aýyr kúızeliske túsirgen AQSh-taǵy terrorlyq aktiden keıin boldy. Onyń sımvoldyq máni zor edi, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent Rım Papasynyń sapary halyqaralyq arenadaǵy jaǵdaıdyń shıelenisýi men álemdegi aýyr geosaıası ahýal aıasynda ótip jatqanyna nazar aýdardy.
Qasym-Jomart Toqaev Katolık shirkeýi basshysynyń Qazaqstanǵa kelýi jáne onyń Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń sezine qatysýy óte mańyzdy oqıǵa ekenin atap ótti.
Prezıdenttiń aıtýynsha, Rım Papasy beıbitshilik pen ózara túsinistikke shaqyratyn bastamalarǵa sebepshi bolýy múmkin.
Al Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń VII sezinde Rım Papasy Frantsısk uly aqyn Abaı ózinen keıin adamzatqa baı mura qaldyrǵanyn aıtty.
- Keshe qazaqtyń ulttyq aspaby dombyra týraly kóp málimet aldym. Búgin bul mýzykalyq aspapty osy jerdiń uly aqyny, kompozıtory – Abaıdyń únimen baılanystyrǵym keledi. Ol ózinen keıin dindarlyqty sińirgen týyndylar qaldyrdy. Osy oraıda ol halyqtyń jan dúnıesindegi eń mańyzdy qundylyqtarǵa basa mán berdi, - dedi Rım Papasy Frantsısk.
Osy oraıda ol Abaı adamzat aldynda mańyzy joıylmaıtyn máselelerdi kótergenin atap ótti.
- Eń mańyzdy suraqtarǵa jaýap tabýymyz kerek. Biz rýhanııatty nasıhattaýymyz qajet. Abaı jazǵandaı, óziń tiri bolsań da, kókiregiń óli bolsa, aqyl tabýǵa sóz uǵa almaısyń. Sondyqtan jandy, sanany taza ustaý kerek, - dep qosqan edi Rım Papasy.
266-shy Rım Papasy
Frantsısk, saılanǵanǵa deıin Horhe Marıo Bergolo – 266-shy Rım Papasy. Ol 1936 jyly 17 jeltoqsanda Argentına astanasy Býenos-Aıreste ıtalııalyq bes balaly emıgranttar otbasynda dúnıege kelgen. Bolashaq Rım Papasy Býenos-Aıres ýnıversıtetin bitirip, hımık-tehnolog mamany dıplomyn alǵan. 22 jasynda Rım-katolık shirkeýiniń semınarııasyn aıaqtap, dinı qyzmetin bastaǵan.
33 jasynda San-Mıgel kolledjinde ustazdyq etti. Odan keıin óz elinde katolık shirkeýiniń epıskopy birtindep Býenos-Aıres arhıepıskopy, kardınal dárejesine deıin kóterilip, óz elinde Rım Papasynan keıingi katolık shirkeýiniń dinı basshylarynyń qataryna kirgen. 2005 jyly Rım Papasy II Ioann Pavel qaıtys bolǵannan keıin kardınal Bergolo Vatıkannan shaqyrý alyp, katolık shirkeýiniń basshysy laýazymyna úmitker boldy. Saılaý nátıjesinde Rım Papasy bolyp nemis Iozef Rattsınger saılandy. 2013 jyly XVI Benedıkt óz erkimen dinbasy laýazymynan bas tartqannan keıin, kardınal Bergolo jabyq daýys saılaýynda Rım Papasy bolyp saılanyp, Frantsısk degen esimdi ıelendi.
2016 jyly Frantsısk Máskeý jáne búkil Orys Patrıarhy Kırıllmen kezdesip, katolık shirkeýi men orys pravoslav shirkeýleriniń qarym-qatynastaryn jaqsartý týraly jáne búgingi halyqaralyq saıasat jaıynda mańyzdy áńgimeler kóterdi.
Rım Papasy Frantsısk jaıynda 3 derekti fılm men bir kórkem týyndy túsirilgen. Kórkem fılm Papa Benedıkt XVI-shynyń kardınal Horhe Marıo Bergolony Vatıkanǵa shaqyryp, ornyn ıelenýin usynǵany jaıly syr shertedi. Aıta keterligi, osy jaıttyń ózi Rım Papasy laýazymynyń qanshalyq aýyr júk ekendigin dáleldese kerek-ti.
Aıta keteıik, 23 aqpanda Vatıkan 14 aqpannan beri ókpe ınfektsııasynan keıin Rımniń Gemelli klınıkasynda em alyp jatqan 88 jastaǵy pontıfıktiń jaǵdaıy múshkil ekenin aıtty. Odan polımıkrob ınfektsııasy anyqtalyp, ókpesiniń eki jaǵy qabynǵany belgili boldy.
- Papanyń densaýlyq jaǵdaıy kúrdeli. Buryn da habarlaǵanǵandaı, ol áli qaýipti kezeńnen ótken joq, - delingen habarlamada.
Keshe ǵana Pasha jeksenbisinde Papa Frantsısk dástúrli batasyn berý úshin Vatıkandaǵy Áýlıe Petr alańyna jınalǵan senýshilerdiń aldyna shyqqany habarlanǵan edi.
Al búgin Rım Papasynyń ómirden ozǵany málim boldy. VaticanNews málimetinshe, Rım papasy 2025 jylǵy 21 sáýirde, dúısenbi kúni Vatıkandaǵy Kasa-Santa-Marta rezıdentsııasynda dúnıeden ozǵan. Saǵat 9:45-te Apostoldyq palatanyń kamerlengosy kardınal Kevın Farrell Santa-Marta úıinen Rım Papasy Frantsısktiń qaıtys bolǵany týraly habarlady.
— Qymbatty baýyrlar, men Rım Papasy Frantsısktiń qaıtys bolǵany týraly qaıǵyly habardy jetkizýge májbúrmin. Búgin tańǵy saǵat 7:35-te Rımniń epıskopy Frantsısk ómirden ótti. Ol ǵumyryn qudaıǵa jáne onyń shirkeýine qyzmet etýge arnady, — delingen Vatıkan habarlamasynda.