Respýblıkalyq pedagogter sezi: Prezıdent toqtalǵan 7 ózekti másele
Elordada araǵa 18 jyl salyp respýblıkalyq pedagogter sezi ótti. Este bolsa, Táýelsizdik jyldarynda muǵalimder sezi 1998 jáne 2005 jyldary uıymdastyrylǵan bolatyn. Al, Ustazdar kúni ótken búgingi is-sharaǵa Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev arnaıy qatysyp, bilim berý salasyndaǵy 7 ózekti máselege jan-jaqty toqtaldy. Osy oraıda, QazAqparat tilshisiniń sholýyn nazarlaryńyzǵa usynamyz. Aıta ketsek, bıylǵy naýryzda qabyldanǵan Úkimet qaýlysymen Ustazdar merekesi 5 qazanǵa bekitilgen-di.
Ustazdar biliktiligin arttyrý
Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forým sarapshylarynyń boljamyna sensek, aldaǵy 4 jylda barlyq sala, onyń ishinde pedagogıka salasy qyzmetkerleriniń jartysyna jańa daǵdylardy meńgerý qajet bolady. Buǵan qosa, bolashaqta qaıta oqyp, biliktilik alyp otyrý qalypty dúnıege aınalmaq. Dál osy jaıt Prezıdenttiń nazarynan tys qalǵan joq.
«Pedagog – ulttyń jańa sapasyn qalyptastyrý úderisindegi eń mańyzdy býyn. Sondyqtan, bilim berý júıesin joǵary bilikti mamandarmen tolyq qamtamasyz etý óte mańyzdy. Alaıda qazir mektepterimizde mamandar tapshy. Búginde elimizde 5 myń pedagog jetispeıdi. Bul kórsetkish jyldan-jylǵa artyp keledi. Al pedagogıka salasynda oqyǵan árbir besinshi túlek óz mamandyǵy boıynsha jumys istemeıdi. Buǵan qosa, muǵalimderdiń 23 paıyzynda ǵana joǵary biliktilik sanaty bar. Munyń bári pedagogterdi daıarlaý jáne olardyń biliktiligin arttyrý tásilderin túbegeıli ózgertýdi qajet etedi. Joǵary oqý oryndaryndaǵy pedagogıkalyq mamandyqtarǵa qatysty baǵdarlamalardyń basym bóligi zaman talabyn eskermeıtin burynǵy ádistemelerge negizdelgen. Zamanaýı tásilder men tehnologııany engize otyryp, oqý baǵdarlamalaryn qaıta qaraý, jańǵyrtý qajet», - dedi Qasym-Jomart Kemeluly.
Jalpy, elimizde qyzmet etip júrgen pedagogter qaıta daıarlaý baǵdarlamalary arqyly sabaqtas pánder boıynsha qosymsha biliktilikti ala alady. Jınaqtalǵan ǵylymı-ádistemelik áleýetti eskere otyryp, muǵalimderdiń biliktiligin arttyrýdyń ınnovatsııalyq ádisterin engizý maqsatynda Nazarbaev zııatkerlik mektepteri negizinde jańa pedagogıkalyq ýnıversıtet ashý josparlanyp otyr. Ýnıversıtettiń ǵylymı-zertteý baǵyty daryndy pedagogterdiń jańa legin qalyptastyrý men damytýdyń negizgi ortalyǵyna aınalady.
Aldaǵy ýaqytta elimizde pedagogterdiń biliktiligin arttyrý kýrstarynan ótýi boıynsha elektrondy baza qurylmaq. Pedagog mamandardyń sapasyn arttyrýǵa septigin tıgizetin taǵy bir tetik – qazaqstandyq muǵalimderdi jumystan qol úzbeı, magıstratýrada daıarlaý múmkindigi bolmaq. Oqý-aǵartý mınıstrligi «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha pedagog mamandyqtaryna arnalǵan kvotalardy ulǵaıtýdy da usynyp otyr. Sheteldik joǵary oqý oryndarynyń fılıaldaryn ashýdyń sátti tájirıbesi pedagog kadrlardy daıarlaý salasynda da qoldanylýy múmkin.
Balalarǵa zamanǵa saı ozyq bilim berý
Elimizdiń bilim berý salasynda kadr tapshylyǵy, onyń ishinde bilikti mamandardyń jetispeıtindigi anyq seziledi. Máselen, jyl saıyn mektepterde 5 myńnan astam pedagog tapshy bolady. Bul úrdis aldaǵy ýaqytta da jalǵasa bermek. Óıtkeni, elimizde ortasha eseppen 400 myń bala dúnıe esigin ashady. Demek, ár 6-7 jyl saıyn bilim alýshylar qatarynyń qalyńdaýyna baılanysty kadr tapshylyǵy únemi arta túspek. Onyń ústine, jylyna pedagogıkalyq bilim alǵan túlekterdiń 20 paıyzy mamandyǵy boıynsha jumys isteýge barmaıtyndyǵy taǵy bar. Al balalarǵa sapaly, zamanǵa saı ozyq bilim berý úshin myqty kadrlar qajet.
«Buryn «alǵan dıplomyń ómir boıy azyq bolady» degen túsinik bar edi. Endi onyń ornyn «Ómir boıy oqy jáne úıren» degen qaǵıda basýy kerek. Qazir jumys berýshiler úshin eń bastysy dıplom nemese sertıfıkat emes. Olar izdene biletin, jańa talapqa ıkemdele alatyn, tártipti jáne uqypty jas mamandardy baǵalaıdy, ıaǵnı qyzmetkerdiń qolyndaǵy qaǵazǵa emes, qarym-qabiletine mán beredi. Sondyqtan, ár azamat úzdiksiz oqýy kerek. Osyndaı bilimge qushtarlyqty balanyń boıyna mektepten bastap sińirý qajet, ıaǵnı balalarymyz bilikti maman bolsyn desek, eń aldymen orta bilim sapaly bolýy kerek», - dedi Qasym-Jomart Kemeluly.
Mekteptegi oryn tapshylyǵyn joıý
Kadr tapshylyǵymen qatar, mektepterdegi oqýshy orny tapshylyǵy máselesi de óte ózekti bolyp tur. Bul problemany sheshý úshin ótken jyldyń jeltoqsan aıynda Úkimet Prezıdenttiń bastamasymen qolǵa alynǵan «Jaıly mektep» jobasyn qabyldaǵan bolatyn. Atalǵan ulttyq jobany júzege asyrýdyń nátıjesinde 2025 jyldyń sońyna deıin 842 myń oqýshyǵa arnalǵan 401 jańa, zamanaýı, jaıly mektep ashylmaq. 218 mektep – qalada, 183 mektep aýyldyq jerde boı kóteredi. 2023-2024 jyldary – 226 mektep, 2024-2025 jyldary 175 mektep paıdalanýǵa beriledi.
«Meniń bastamammen elimizde «Jaıly mektep» jobasy júzege asyrylyp jatyr. Eki jyldyń ishinde barlyq aımaqta, sonyń ishinde aýyldyq jerlerde júzdegen bilim ordasy salynady. Sonyń arqasynda úsh aýysymmen oqytýdan birjola qutylamyz. Jaqynda ǵana men elimizdiń kásipkerlerimen kezdesý barysynda qaıyrymdylyq retinde oblystarda, qalalarda mektep salý kerektigi týraly máseleni qozǵadym. Bul – azamattyq jaýapkershilik degen sóz. Sondyqtan bizdiń kásipkerlerimiz osy jumysqa belsendi túrde kirisedi dep oılaımyn. Budan bólek, sybaılas jemqorlyq úshin jaýapqa tartylǵandardyń zańsyz tapqan tabysy mektep salýǵa jumsalyp jatyr. Qazirdiń ózinde 13 mektep salyndy. Jyl sońyna deıin taǵy da 33 mektep boı kóteredi. Jańa mektepterdegi bilim berý deńgeıi joǵary bolýy kerek», - dedi Memleket basshysy.
Mektep eń qaýipsiz orynǵa aınalýǵa tıis
Aryǵa barmaı-aq osy jańa oqý jyly bastalǵannan beri elimizdiń birqatar óńirindegi mektepte keleńsizdikter boldy. Máselen, ótken aıda Astana qalasynyń №14 mektep-gımnazııasynyń oqýshysy ekinshi qabatqa kóterilip bara jatyp baspaldaqtan qulap, aýyr jaraqat alǵan bolatyn.Oqýshylardyń bir-birine álimjettik, tipti, zorlyq kórsetýi de tyıylmaı otyr. Sonyń kesirinen olar óz-ózine ol jumsaýǵa, ıaǵnı sýıtsıdke deıin barady. Býllıng te balalar men jasóspirimderdiń densaýlyǵyna jáne olardyń jan dúnıesine orny tolmas zııanyn tıgizip jatqany jasyryn emes. Muny sezd barysynda Prezıdent ashyq aıtty.
«Sońǵy ýaqytta maǵan zorlyq-zombylyq kórgen balalardyń ata-analarynan ótinishter kelip túsýde. Ashyǵyn aıtqanda, mundaı hattardy oqý ońaı emes. Jasóspirimderdiń qylmystyq psıhologııasy men keıbir muǵalimderdiń nemquraılyǵynyń qurbany bolǵan balalardyń jaı-kúıi júrekti aýyrtady. Men Prezıdent Ákimshiligine qylmys jasaǵandardy zań júzinde jazalaý úshin osyndaı jaǵdaılardyń bárin aıryqsha baqylaýǵa alýdy tapsyrdym. Mundaı adamdarǵa basqa aıtar sózim joq. Іshki ister mınıstrligi, Bas prokýratýra balalardyń qaýipsizdigine qatysty ózderine júktelgen mindetti durys atqarýǵa tıis. Bala quqyqtary jónindegi ombýdsmen mundaı jaǵdaılardyń bárin tirkep, maǵan baıandaýy qajet. Qatań shara qoldanamyz», - dedi Meleket basshysy.
Qala men aýyl mektepterindegi bilim sapasynyń teńsizdigin joıý
Elimizde 7 500 mektep bar. Onyń 6 myńy – aýyldyq mektep. Osy aýyldyq mekteptiń 4 myńy – tolyqqandy 1 200-den 3 600 balaǵa deıin oqıtyn iri bilim oshaqtary, qalǵany – shaǵyn mektepter. Aýyl mektepteri men qala mektepterindegi bilim sapasynyń alshaqtyǵy aýqymdy máselege aınalyp otyr. Sondyqtan bolar, búgingi ustazdar sezinde Qasym-Jomart Kemeluly osy máselege aıryqsha toqtalyp ótti.
«Aýyl balalarynyń bilim alý múmkindigi shekteýli ekeni barshaǵa málim. Buǵan qajetti qural-jabdyqtyń jáne bilikti pedagogterdiń tapshylyǵy sebep bolyp otyr. Aýyldaǵy bilim oshaqtarynyń teń jartysy – shaǵyn mektepter. Onda barlyq pánniń muǵalimi bola bermeıdi. Bir synypta ártúrli jastaǵy balalar oqıdy. Munyń bári – jyldar boıy qordalanǵan túıtkilder. Onyń kóbi jurttyń jappaı qalaǵa kóshýine baılanysty týyndap otyr. Aýyl mektepterin zııatkerlik, sondaı-aq qoǵamdyq ortalyq retinde damytý mańyzdy», - dedi Prezıdent.
Memleket basshysynyń atap ótýinshe, aýyl mektepteriniń kitaphanalaryn damytý máselesine basa mán bergen jón. Kitaphanada qajetti kitaptyń bári bolýy kerek, ıaǵnı ádebıet qala jáne aýyl oqýshylaryna birdeı qoljetimdi bolýy tıis. Balalarǵa teń múmkindik berý úshin bilim sapasyn barlyq aımaqta birdeı jaqsartý qajet.
Bilim berý úderisin tsıfrlandyrý qarqynyn jedeldetý
Aldaǵy ýaqytta mektep júıesine demografııalyq qysymnyń kúsheıe beretindigi sózsiz. Sondyqtan da bilim salasyna tsıfrlyq tehnologııalardy belsendi túrde engizý qajettigi týyndap otyr. Jalpy, bilim berýdiń tsıfrlyq transformatsııasy tek kompıýterlik synyptardy qurý jáne Internetke qosylý ǵana emes, sonymen qatar oqý maqsattary men bilim berý nátıjelerin naqtylaý, mektep jumysynyń jańa úlgilerin qalyptastyrý jáne taratý, oqytý tájirıbesin jańartý, ujymda tıisti atmosferany qurý, muǵalimderge oqytýdyń jańa ádisteri men tájirıbesin meńgerýge kómektesýi shart. Sondyqtan da Memleket basshysy dál osy máselege aıryqsha nazar aýdaryp, bilim berý úderisin tsıfrlandyrý qarqynyn jedeldetý mańyzdylyǵyna toqtaldy.
«Tsıfrlyq sheshimder ozyq pedagogıkalyq tájirıbeni tez ári tıimdi túrde keńinen taratýǵa múmkindik beredi. Sol arqyly, tipti, shalǵaı aýdandardaǵy oqýshylardy elimizdiń jáne álemniń úzdik ustazdarynyń materıaldarymen jáne sabaqtarymen qamtamasyz etýge bolady. Sondyqtan elimizdegi barlyq aýyl mektebine jyldamdyǵy joǵary ınternetti qoljetimdi etý máselesin sheshý asa mańyzdy. Bul – Úkimettiń aldyndaǵy shuǵyl mindet. Aýyl mektepterin jyldamdyǵy joǵary ınternetpen qamtamasyz etý – Tsıfrlyq damý mınıstrligine de, oblys ákimderine de júkteletin jaýapkershilik. Alty aıdan keıin berilgen tapsyrmanyń oryndalýyn tekseremin», - dep eskertti Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdenttiń atap ótýinshe, 2027 jylǵa deıin ınternet jelisi áli tartylmaǵan mektepterdiń bárin jyldamdyǵy joǵary ınternetke qosý qajet. Bul ózekti máseleni sheshýge «Qoljetimdi ınternet» ulttyq jobasy septigin tıgizedi.
Aıta keterligi, ICILS-2018 zertteýleri boıynsha qazaqstandyq mektep oqýshylary tsıfrlyq saýattylyqtyqtan 14 qatysýshy memlekettiń ishinde eń sońǵy 14-orynda bolǵan. Oqýshylardyń 54 paıyzy kompıýterlik jáne ınformatıkalyq saýattylyq boıynsha eń tómengi 1-deńgeıge de jete almaǵan. Sonymen birge, elimizdegi mektep oqýlyqtarynyń 20 paıyzdan astamynda tsıfrly balamasy joq. Mektepterdiń tek 18,5 paıyzynda ǵana ınternet talapqa saı. Júıe tsıfrly kontenttiń óte azdyǵymen, tsıfrly orta tıisinshe damymaǵandyǵy jáne tsıfrly mádenıettiń tómendigimen sıpattalady.
Oqýshylarǵa ozyq bilimmen qatar ónegeli tárbıe berý kerek
Memleket basshysy jetinshi ózekti másele retinde mektepti izgilik qaǵıdalaryn, adamzatqa ortaq qundylyqtardy balalardyń boıyna sińiretin ortalyqqa aınaldyrý qajettigine toqtaldy. Sondaı-aq, sońǵy ýaqytta qoǵamda jıi talqylaýǵa túsken dinı máselege de aıryqsha mán berdi. Onyń da sebebi bar. Óıtkeni, balalardyń sabaǵy bastalysymen keıbir oqýshy qyzdardyń mektepke hıdjabpen kelýi biraz shý týdyrǵan bolatyn. Tipti, keıbir óńirde hıdjab jamylǵan qyzdardyń sabaqqa barmaı júrgeni de belgili. Osyǵan oraı, taıaýda Oqý-aǵartý mınıstri Ǵanı Beısembaev pikir bildirgen-di.
«2016 jyly bekitilgen oqýshylardyń mektep formasy men kıimine qatysty buıryq bar. Ol ózgergen joq. Sondyqtan, balalar bilim ordasyna mektep formasymen kelýi kerek. Bul balalardyń birdeı bilim alýy úshin jasalyp otyr. Sondyqtan bul baǵytta ózgeris joq. Endi kóterip otyrǵan másele (oqýshylardyń mektepke hıdjab kıip kelýi – avt.) muny sheshe ala ma?! Birinshi kezekte biz negizgi maqsat pen adamdardyń qosymsha oıyn shatastyrmaýymyz kerek. Bala mektepte sapaly bilim men sanaly tárbıe alýǵa mindetti. Ony ata-ana qamtamasyz etýi tıis. Ol zańda belgilengen. Sondyqtan bárimiz zańdy oryndaýymyz qajet», - degen edi Ǵanı Beısembaev.
Al búgin Memleket basshysy Ata zańymyzǵa sáıkes, Qazaqstan zaıyrly memleket ekendigine nazar aýdartyp, bul qaǵıda barlyq jerde, onyń ishinde bilim berý mekemelerinde qatań saqtalýǵa tıistigin basa aıtty.
«Mektep – eń aldymen, bilim ordasy. Balalar mektepke bilim alý úshin barady. Al dinı ustanym – ár azamattyń jeke máselesi, óz tańdaýy. Elimizde din bostandyǵyna zańmen kepildik berilgen. Balalarymyz eseıip, dúnıetanymy tolyq qalyptasqan soń óz tańdaýyn jasaǵany durys dep sanaımyn. Eń bastysy, kózqarasy aıqyn, sanasy sergek ári dástúrge berik urpaq tárbıeleý kerek», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.