Reformalar, syrtqy saıasat pen Ulttyq quryltaı – Ǵazız Ábishev sońǵy jyldardaǵy ózgerister jaıynda

ASTANA. KAZINFORM — Sońǵy jyldary elimizde saıası júıeni, syrtqy saıasat pen memlekettik qurylymdy qozǵaǵan salmaqty ózgerister oryn aldy. saıası sholýshy Ǵazız Ábishev bul kezeń, ásirese 2022 jylǵy qańtar oqıǵasynan keıingi mezet el damýynyń betburysty shaǵy bolǵanyn aıtady.

Saıası reformalar: bıliktiń jańa júıesi

2021 jylǵa deıin eldiń negizgi zańy 2007 jáne 2016 jyldary ózgeriske ushyrap, saıası júıeni ıkemdilikten aıyrdy.

— Barlyǵy da úsh qabatty arqanmen shandy baılanǵan. Munyń ústine zańnamada «durys adamdar» úshin «kórtyshqannyń inindeı» uńǵyldar kóp boldy, — dep atap ótedi Ǵazız Ábishev.

Degenmen, onyń aıtýynsha, saıası reformalar baǵdary jaǵdaıdy ózgerte aldy. Memleket basshysynyń, kúshtik qurylymdar men basty memlekettik organdardyń partııaǵa múshe bola almaýy memlekettik apparatqa partııalyq yqpaldy joıdy. Saıasattanýshynyń atap ótýinshe, endi «memlekettik tetik partııalyq múddege jaltaqtamaı memleket múddesine jumys isteýi tıis»

Sondaı-aq ol mynadaı salmaqty ózgeristerdi atady:

— Ákimderge partııalyq laýazymdy ıelenýge tyıym salý — bul óńirdegi saıası básekelestikti kúsheıtip, partııa basshylaryna jergilikti bıliktiń jumysyna yqpal etý múmkindigin beredi;

— Prezıdenttiń jaqyn týystaryna saıası laýazym atqarýǵa tyıym salý — aǵaıynǵa tura tartýdyń aldyn alatyn mańyzdy tetik (saıasattanýshy birqatar kórshi elde mundaı jaıt áli de baıqalatyndyǵyn aıtady);

— Májilis saılaýyna majorıtarlyq júıeni qaıtarý — aralas saılaý júıesin engizý saılaýdy birshama teńgerimdi qyla túsedi;

— Májilis quramynan Qazaqstan halqy Assambleıasyna arnalǵan kvotany alyp tastaý — barynsha táýelsiz ári yqpaldy Parlament qurýǵa baǵyttalǵan qadam;

— Saıası partııalardy tirkeý shegin tómendetý — partııaǵa múshe emes kandıdattar men shaǵyn birlestikter úshin ózin-ózi tanytýǵa jańa múmkindik.

Saıasattanýshynyń paıymynsha, bul reformalar otbasylyq-múddeles toptardyń bılikti basyp alý múmkindigin tómendetedi, memlekettik apparatty nyǵaıtyp, saıası kúshter ortasynda shynaıy básekelestikti qalyptastyrady.

Syrtqy saıasat: pragmatızm men teńgerim

Qańtar oqıǵasy men qosarlanǵan bılik belgileri joıylǵannan keıingi birinshi — 2022 jyldyń 16 naýryzyndaǵy Joldaýda Qazaqstan halyqaralyq qatynastarǵa jańa ádisin naqty belgiledi: «Búginde jer júzinde geosaıasattyń dúleı daýyly soǵyp tur. Sondyqtan memleketimizdiń egemendigi men aýmaqtyq tutastyǵyn jáne ulttyq múddemizdi qorǵaýdy kózdeıtin strategııalyq baǵdardan aınymaýymyz kerek».

Ǵazız Ábishev bul baǵyt jahandyq turaqsyzdyq jaǵdaıynda jalǵyz durys jol ekenin atap ótti.

— Syrtqy saıasat emotsııalarǵa berilmeýi kerek, shamadan tys ıdealızm men sheteldik úgit-nasıhat jetegine erip keteýi kerek. Álemdik arenadaǵy kúshterdiń arajigin baısaldy baǵalap, ózińniń ulttyq múddelerińdi este ustaǵan jón, — dep esepteıdi saıasattanýshy.

Eldiń seriktesteri — Qytaı, Úndistan, Túrkııa jáne Parsy shyǵanaǵy elderi de osyndaı pragmatızmdi pash etedi.

Ulttyq quryltaı: jahandanýǵa jańa kózqaras

Ulttyq quryltaıǵa talqyǵa túsken taǵy bir mańyzdy taqyryp memlekettik egemendik máselesi boldy. Qazaqstan barlyq ýaqytta da ashyq janjalǵa boı aldyrmaı Batyspen syndarly qarym-qatynas ornatyp kele jatyr.

— Onyń máni mynada: Qazaqstan esh ýaqytta Batysty ózine qarsy qoıǵan emes, Vashıngtonmen syndarly dıalog ornatýdy jón kórip, jarııa keńistikte qarama-qaıshylyqty shyǵarǵan joq. Ekonomıka, dıplomatııa jáne qaýipsizdik salalarynda belsendi yntymaqtastyq ornata bildi, — dep basa aıtady saıasattanýshy.

Degenmen, Ǵ.Ábishevtiń sózine qaraǵanda, qazirgi ýaqytta globalısterdiń jyp-jylmaǵaı syrtqy saıasat júrgize bermegendigi aıqyn bola túsýde. Keıbir batystyq qurylymdar ózderiniń apparatyn suhbattaý úshin emes, kerisinshe egemen memleketke qysym jasaý úshin qoldanǵan.

— Globalıstik ıdealızm betperdesiniń astynda transulttyq korporatsııalardyń azýly múddeleri jıi jasyryn jatady, — dep atap ótti saıasattanýshy.

Osy turǵyda Ǵazız Ábishevtiń aıtýynsha, «memlekettik ultshyldyq» uǵymy radıkaldy maǵynada emes, elderdiń ózderiniń etnomádenı biregeıligin saqtaýǵa jáne egemendigin nyǵaıtýǵa degen umtylysy retinde erekshe ózekti.

Qazaqstan kóppolıarly álem modelin — táýelsiz memleketter jahandyq ıdeıalardyń qysymymen emes, halyqaralyq quqyq ózara is-qımyl jasaıtyn júıeni qoldaıdy.