Radıofarmatsevtıkalyq preparat: Dárigerler qaterli isikti erte kezeńde anyqtaı alady
Alǵashqy tájirıbe: onkologııalyq aýrýlardy erte satyda dıagnostıkalaý
Ótken jyly jeltoqsanda Prezıdent Іs Basqarmasyna qarasty ıAdrolyq medıtsına ortalyǵynda onkologııany emdeýge jáne ony erte kezeńde anyqtaýǵa arnalǵan preparat óndirilgen edi.
«Elimiz Táýelsizdik alǵan kúni ózderińizben Prezıdent Іs Basqarmasy Medıtsınalyq ortalyǵy aýrýhanasynyń 4 jyl boıy jasaǵan eńbeginiń nátıjesin bóliskeli otyrmyn. Qazir ǵana PІB Medıtsınalyq ortalyǵy aýrýhanasy bazasynda ashylǵanyna kóp ýaqyt bolmaǵan ıAdrolyq medıtsına ortalyǵynyń tsıklotrondy-óndiristik kesheni bazasynda onkologııalyq patsıentterge PET/KT zertteý júrgizý úshin 18-ftorodezoksıglıýkoza (18F-FDG) alǵashqy radıofarmatsevtıkalyq preparat óndirildi. 2026 jylǵa deıin óndiriske 9 radıofarmpreparatty engizý josparlanǵan bolatyn, onyń 8-i Qazaqstanda alǵash ret óndiriletin bolady. 2023 jyly kelesi jańa 3 RFDP óndiriske engiziledi: 18F-NaF, 11C-MET, 18F-DOPA. Bul onkologııalyq aýrýlarmen aýyratyn patsıentter úshin dıagnostıkalyq zertteýler spektrin keńeıtýge jáne shet elderge barmaı-aq óz elimizde osy preparattarmen PET/KT zertteý júrgizýge múmkindik beredi», - dep jazdy QR Prezıdenti Іs Basqarmasynyń medıtsına ortalyǵynyń basshysy Alekseı Tsoı áleýmettik jelidegi paraqshasynda.
Patsıentterdi qajytqan basty másele - PET/KT dıagnostıkasyna uzynsonar kezek
Araǵa úsh aı salypPrezıdent Іs Basqarmasy Medıtsınalyq ortalyǵynyń dárigerleri kezekti qýanyshty jańalyqtaryn bólisti. ıAdrolyq medıtsına ortalyǵynyń bazasynda súıek tinindegi metastazdyń barlyq túrlerin, sondaı-aq súıek tinderindegi isikterdi dıagnostıkalaý úshin 18F-NaF (natrıı ftorıdi) ekinshi radıofarmatsevtıkalyq preparat sátti shyǵaryldy. Onyń kómegimen dertti erte anyqtaýǵa bolady.
Prezıdent is basqarýshysy Aıbek Dádebaevtyń aıtýynsha, aldyn ala valıdatsııalyq is-sharalar ótkizildi. ıAǵnı, mamandar jańa preparattyń GMP (tıisti óndiristik praktıka) talaptaryna, sondaı-aq joǵary halyqaralyq standarttarǵa sáıkes keletinine kóz jetkizdi.
QR Prezıdenti Іs Basqarmasy medıtsınalyq ortalyǵynyń basshysy Alekseı Tsoı ekinshi radıofarmatsevtıkalyq dárilik preparatty - 18F-NaF óndiriske engizý aýrýlardy erte satysynda dıagnostıkalaý salasyndaǵy mańyzdy qadam ekenin aıtty.
«Bizdiń aýrýhananyń ıadrolyq medıtsına ortalyǵy elimizdegi eń jańa ári joǵary tehnologııalyq óndiristik jáne medıtsınalyq jabdyqtardyń múmkindikterin, sondaı-aq radıoızotoptyq dıagnostıka jáne ult densaýlyǵyn jaqsartý úshin radıofarmpreparattar óndirý salasyndaǵy jetekshi mamandardyń tájirıbesin biriktiretin mańyzdy jobany iske asyrdy. Bıyl maýsymda úshinshi radıofarmpreparatty shyǵarý josparlanýda, bul dıagnostıkalyq zertteýlerdiń múmkindigin edáýir keńeıtedi. Biz bul preparatty el aýmaǵynda óndiriske alǵash engizgenderdiń biri bolyp otyrmyz. QR PІB MO ıadrolyq medıtsına ortalyǵyn kezekti jetistigimen quttyqtaımyn! Barlyq qyzmetkerlerge qajyrly eńbekteri úshin alǵys bildiremin!», - dedi Alekseı Tsoı.
ıAdrolyq medıtsına ortalyǵynyń basshysy Aıgúl Sádýaqasova eki radıofarmpreparatty tabysty óndirý medıtsınaǵa ne beretinin túsindirdi.
«Alǵashqy radıofarmpreparatty engizý18-ftorodezoksıglıýkoza (18F-FDG) ótken jyldyń jeltoqsan aıynda ótti. Sol sátten bastap 57-den astam sıntez júrgizildi. Ol ne berdi? Birinshiden, kútý kezegi qysqardy. ıAǵnı, bizde preparattyń úlken kólemi bolǵan kezde ótkizý qabiletin arttyrýǵa múmkindik týdy. Biz tek óndirip qana qoımaı, aýrýlardy dıagnostıkalaýmen de aınalysamyz. Radıofarmpreparatty iri kólemde óndirý kúnine eki ese kóp patsıentti qabyldaýǵa múmkindik beredi. Patsıentter PET / KT dıagnostıkadan ótýde usynsonar kezek kútý qajet ekenin aıtyp shaǵymdanady. Buryn patsıentter 6 aılap kútse, endi ol rásim 4 aıǵa azaıdy», - dep túsindirdi ıadrolyq medıtsına ortalyǵynyń basshysy.
Radıofarmatsevtıkalyq preparattyń kómegimen dıagnoz qoıylǵan naýqastyń áńgimesi
ıAdrolyq medıtsına ortalyǵynda 18F-NaF radıofarmpreparatyn alǵan patsıentpen tildesýdiń sáti tústi. Onyń súıeginde sút bezi qaterli isiginiń metastazdary bar-joǵy tekserilgen eken.
«Dárigerler eki jyldan beri sút bezi qaterli isigi dıagnozyn qoıdy. Metastaz súıekke ótip ketken eken. Meni osynda tekserýge jiberdi. Qaıta hımıoterapııa jáne maqsatty terapııa aldym. Buryn ıadrolyq medıtsına ortalyǵynyń jeke ǵımaraty bolmaǵan kezde bir palatada 5-6 adam jatatyn. Qazir zertteý jańa ǵımaratta júrgizilýde. Ár naýqas jeke palatada jatyr. Medbıke qyzdar bizdi qarsy alyp, shyǵaryp salady. Barlyq jaǵdaı jasalǵan, maǵan óte unady. Bizdi radıatsııaǵa tekseretini aıtyldy. Maǵan júkti áıeldermen jáne 6 jasqa deıingi balalarmen biraz ýaqyt baılanysta bolmaý kerektigin eske saldy», - deıdi patsıent Jumaǵúl Іzdáshqyzy.
Obyrdyń biraz túri súıekke ótip ketedi
ıAdrolyq medıtsına ortalyǵy basshysynyń aıtýynsha, jańa 18F-NAF radıofarmatsevtıkalyq preparatynyń (natrıı ftorıdi) sıntezi de ftor ızotobyna negizdelgen, biraq onyń baǵyty basqa. Birinshi radıofarmatsevtıkalyq preparat (18-ftorodezoksıglıýkoza) qanmen jaqsy qamtamasyz etilgen, ıaǵnı metabolızm protsesi aıqyn bolatyn barlyq onkologııalyq aýrýlardy dıagnostıkalaýǵa arnalǵan. Degenmen, qanmen nashar qamtamasyz etiletin, zat almasý protsesteri baıaýlaıtyn qaterli isik túrleri de bar. Bul túzilimderdi ftorodezoksıglıýkozamen kórý múmkin emes. Bul jerde ekinshi radıofarmatsevtıkalyq preparat (natrıı ftorıdi), óziniń tuzdy negiziniń arqasynda kez kelgen súıekte qaterli isik jınalǵan jerlerge óte jaqsy sińedi. ıAǵnı, ekinshi radıofarmpreparat kez kelgen qaterli zaqymdaný kezinde súıek metastazdaryn dıagnostıkalaýǵa múmkindik beredi.
«Qandaı qaterli isik aýrýlary kezinde súıekke zaqym keledi? Bul sút bezi obyry, prostata, asqazan, qýyq, búırek jáne ókpe obyry. Obyr súıekke ótip, ony zaqymdaıdy. Biz ftorglıýkozanyń kómegimen súıekke zaqym keltiretin metastazdardy ǵana kóre alamyz, al natrıftor súıek metastazdarynyń barlyq túrlerin kórýge múmkindik beredi», - deıdi Aıgúl Sádýaqasova.
Radıofarmatsevtıkalyq preparattyń ár kezeńde de tıimdi ekeni dáleldendi
Radıofarmatsevtıka preparaty ǵaıyptan paıda bolmaǵanyn umytpaý qajet. Muqııat tekserýden keıin, uzaq valıdatsııa kezeńinen keıin ǵana ony patsıentter qoldana bastady.
«Valıdatsııa kezeńi barlyq tehnologııalyq protsesterdi tekserip, GMP tıisti óndiristik praktıkasy jaǵdaıynda júrgizýdiń durystyǵyn qamtıdy. ıAǵnı, ár kezeńde biz sıntezdiń, tehnologııalyq turǵydan sapany baqylaý júrgizildi. Sondaı-aq, biz preparattyń turaqtylyǵyn dáleldedik. Bizdiń preparattyń turaqtylyǵy 12 saǵatty quraıdy. Biz birinshi preparatta qol jetkizgen jetistigimizdi qaıtaladyq. 12 saǵat bizge ne beredi? Bul bizdiń dári-dármektiń 12 saǵat boıy turaqty ekenin jáne 12 saǵat ishinde ony naýqasqa kóktamyr arqyly engizýge bolady degendi bildiredi. Sol sııaqty bul preparatty basqa klınıkalarǵa aparyp qoldanýǵa da bolady. Radıofarmatsevtıkalyq preparat álemde qoldanýǵa ruqsat etilgen dári sanalady. Ol álemde 60 jyldan astam ýaqyt boıy qoldanylyp keledi, alaıda Qazaqstan aýmaǵynda buryn-sońdy bolmaǵan. Qazir ol súıek metastazdary bar naýqastardy dıagnostıkalaý úshin paıdalanylady», - dep túsindirdi ıadrolyq medıtsına ortalyǵynyń basshysy Aıgúl Sádýaqasova.
Radıofarmpreparat qalaı egiledi?
Radıofarmpreparat kóktamyrǵa egiledi. Aldymen naýqas dáriger men medbıkeniń tekserýinen ótedi. Dıagnostıkaǵa deıin bir saǵat buryn naýqas tynysh, qarańǵy, jyly bólmede demalýy kerek. Bir saǵattyq relaksatsııadan keıin kóktamyr ishine radıofarmpreparat engiziledi, onyń dozasy patsıenttiń dene salmaǵyna qaraı esepteledi.
Engizilgennen keıin radıofarmatsevtıkalyq preparat jasýsha metabolızmi kórsetilgen aımaqtarda jınaqtalady. Preparatty durys taratý úshin naýqas tamaq ishpeı, ash bolýy qajet jáne kem degende 1,5-2 lıtr gazsyz qarapaıym sý ishýi tıis. Radıofarmpreparat búkil denege taralǵannan keıin, shamamen bir saǵat ishinde patsıentke dıagnostıkalyq zertteý, ıaǵnı PET/KT júrgiziledi. Zertteý aıaqtalǵannan keıin patsıent radıatsııalyq qaýipsizdik qyzmetiniń ruqsatymen shyǵarylady. Qyzmetkerler radıoaktıvti fondy ólsheıdi. Nátıje qalypty bolǵan jaǵdaıda naýqasty úıge jiberýge bolady. Árıne, patsıentke ózin kútý týraly nusqaýlyq beriledi. Shyqqannan keıin patsıent kishkentaı balalarmen, egde jastaǵy adamdarmen nemese naýqas adamdarmen baılanyspaýy kerek.
«Biz patsıentterimizge ne qajet ekenin túsinemiz»
ıAdrolyq medıtsına ortalyǵynyń basshysy Aıgúl Sádýaqasova halyqaralyq tájirıbege súıene otyryp, kez kelgen tsıklotrondy óndiristik keshen jylyna tek 1-2 radıofarmpreparat shyǵara alatynyn túsindirdi. Kelesi sıntezge daıyndyq úshin alty aı qajet. Alaıda, QR PІB BMO ıadrolyq medıtsına ortalyǵynyń dárigerleri ózderine jylyna úsheýden kóp radıofarmpreparat shyǵarý mindetin alyp otyr.
«Preparatty sıntezdeýge alty aıdan astam ýaqyt daıyndaldyq. Biz jeltoqsan aıynda ashtyq, biraq ashylǵanǵa deıin valıdatsııalyq protsesterdi bastap ketkenbiz. Óıtkeni medıtsınalyq ortalyq aýrýhanasynyń, QR PІB-niń qoldaýymen, atalǵan nysan paıdalanýǵa berilgenge deıin kásipqoı mamandardan arnaıy jumys toby quryldy. Olar fızık, hımıkter jáne ınjenerler. ıAǵnı, aýrýhana osy blok áli ashylmaǵan kezde olarǵa jalaqy tóleýge mindetteme aldy, al ortalyq ashylǵan kezde birden jumysyn bastap ketti. Ádette, halyqaralyq tájirıbede aldymen ortalyq ashylady, jabdyqtyń tolyq jumys isteýi úshin bir jarym-eki jyl ishinde barlyq daıyndyq kezeńderi júredi. Alaıda bizde daıyndyqqa kóp ýaqyt bolmady. Biz patsıentterimizge ne qajet ekenin túsindik. Sondyqtan ashylýdan eki jyl buryn jumys toby quryldy. Ol búkil jobany basqaryp otyrdy, sonyń arqasynda biz dári-dármektiń sátti sıntezine qol jetkizdik. Barlyǵy óte qarapaıym bolyp kórinedi, biraq is júzinde bul - uzaq protsess», - dep atap ótti A. Sádýaqasova.
Táýekelderdi eskere otyryp…
Radıofarmpreparat óndirisinde dárigerlermen qatar ıadrolyq fızıkter jáne hımıkter de eńbektenedi. ıAdrolyq medıtsına ortalyǵynyń tsıklotrondyq óndiristik kesheniniń basshysy Baýyrjan Abyshev aldymen barlyq halyqaralyq standarttar zerdelengenin atap ótti. Mamandar ózderiniń jumys kólemin anyqtady.
«Odan keıin operatsııalyq protsedýralardy, nusqaýlyqtardy ázirlep, oqydyq. Radıofarmatsevtıkalyq preparattar shyǵaratyn jáne tabysty jumys istep turǵan basqa ortalyqtarda oqýymyzdy aýrýhana qarjylandyrdy. Reseı jáne Eýropa elderine baryp oqydyq. Biz úshin sapaly bilim alý mańyzdy boldy», - dep túsindirdi Baýyrjan Abyshev.
Komandaǵa bilikti mamandar tartyldy. ıAǵnı ǵylymı zertteýlerge qatysatyn tájirıbeli ǵalymdar.
«Ortalyqtyń qurylysy barysynda radıatsııalyq qaýipsizdik normalary zertteldi. Biz ıadrolyq medıtsına ortalyǵyn salýmen aınalysqan jeke seriktesterge bólmelerdiń ereksheligi, radıatsııalyq qorǵanys qandaı bolýy kerek ekendigi týraly keńes berdik. Nysandy salý kezinde barlyq kórsetkishter eskeriledi. Demek qandaı qorǵanys sharalary qabyldanýy kerek, logıstıka qalaı júrgizilýi kerek. Keńes alý úshin biz ıadrolyq fızıka ınstıtýtyna júgindik. Instıtýt mamandary úı-jaılardy radıatsııadan qorǵaý sharttaryn eseptep berdi. Osylaısha biz barlyq táýekelderdi qarastyrdyq. Bul úshin valıdatsııa qajet, sonda ǵana sapaly preparat alatyndyǵyńyzǵa senimdi bolasyz», - dedi B. Abyshev.
Onyń aıtýynsha, árbir radıofarmatsevtıkalyq preparattyń ózindik ereksheligi bar. Preparattardyń árqaısysy dıagnostıkalyq qyzmetti qosa atqarý jaǵy qaraldy.
ıAdrolyq medıtsına ortalyǵynyń basshysy Aıgúl Sádýaqasovanyń aıtýynsha, kóptegen adamdar ıadrolyq medıtsına týraly qate túsinedi. Atalǵan sala tek onkologııalyq aýrýlardy qamtıdy dep sanaıdy. Alaıda maman bul túsinikti joqqa shyǵaryp otyr. ıAdrolyq medıtsına kardıologııada, nevrologııada, neırohırýrgııa jáne taǵy basqa medıtsına salalarynda qoldanylýy múmkin.
Jasýsha deńgeıinde zat almasý protsesterine baǵa berý múmkindigi bar
«Altsgeımer, Parkınson aýrýlaryn dıagnostıkalaǵymyz keledi. Ortalyq Azııada alǵashqylardyń biri bolyp biz epılepsııany ıadrolyq medıtsına ádisterimen anyqtaı bastadyq. Neırohırýrgtarǵa mıdaǵy epıleptogendik fokýstyń qaı jerde ekenin anyqtaýǵa kómektesemiz. Odan ári dáriger hırýrgııalyq nemese konservatıvti jolmen emdeýdi tańdaıdy. Eger emdeýdiń hırýrgııalyq túri tańdalsa, onda neırohırýrg kózdi jumyp qoıyp ota jasaı almaıdy. Bul jerde emdeý taktıkasyn durys qoldaný kerek. Biz gıbrıdti tehnologııalardy qoldanamyz. ıAǵnı, qurylymdy ǵana emes, sonymen qatar jasýshalyq protsesterdiń belsendiligin, aýrýdyń qanshalyqty tez damıtynyn kóremiz. Biz jasýshalyq metabolızmge enip, jasýshanyń qalaı qorektenetinin kórip, júrgizilgen emniń tıimdiligin anyqtaı alamyz», - dep atap ótti Aıgúl Sádýaqasova.
Sóz sońynda ortalyq basshysy dárigerlerge osyndaı jaǵdaıda jumys isteý baqyty buıyrǵanyn aıtty.
«2015 jyly dıagnostıkalyq blok ashyla sala myqty komanda quryldy. Ortalyq shamamen 4 jyl boıy salyndy. Salý barysynda basqa elderdiń ınjenerleri, dárigerleri, hımıkteri men fızıkteriniń aqyl-keńesi eskerildi. Olar óz tájirıbelerinde alǵash ret qazaqstandyq myqty komandamen betpe-bet kelip otyrǵanyn atap ótti. Bul nysan - bizdiń ulttyq maqtanyshymyz. ıAdrolyq medıtsına ortalyǵynda jumys isteıtin mamandar da bizdiń maqtanyshymyz. Kezinde mamandar osyndaı ortalyqty qurý ıdeıasyn usynbasa, qazir bul jerde eshteńe bolmas edi. Bul biregeı nysan. Bizdiń ıadrolyq medıtsına ortalyǵynyń bazasynda oqý ortalyǵy qurylǵanyn aıtyp ótken jón. Biz osyndaı nysandy iske qosyp qana qoımaı, elimizde keleshekte ashylatyn jańa ıadrolyq medıtsına ortalyqtarynyń bolashaq kadrlaryn daıyndaǵymyz keledi. Aıta ketý kerek, búkil álemde mundaı ortalyqtarda naqty salany meńgergen mamandar jumys isteıdi jáne olardyń sany az bolady. Olardy oqytý óte qymbatqa túsedi jáne oqý protsesi uzaqqa sozylady. ıAdrolyq medıtsınada bolashaq kadrlardy oqytý protsesin bastaýǵa daıynbyz. Bizdiń bilim berý blogymyzdyń negizinde «Suńqar» medıtsınalyq mekemesiniń ıadrolyq medıtsına dárigerleri, Semeı qalasynyń ıadrolyq medıtsına jáne onkologııa ortalyǵynyń dárigerleri, medıtsınalyq fızıkter, hımıkter, radıofarmatsevter oqytyldy», – dedi Aıgúl Sádýaqasova.
2026 jylǵa deıin óndiriske 9 radıofarmpreparat engizý josparlanýda. Onyń 8-i Qazaqstanda alǵash ret óndirilmek. Bıyl óndiriske kelesi 3 jańa RFP iske qosylady: 18F-NaF, 11c-MET (qazirdiń ózinde óndirilgen), 18F-DOPA. Bul onkologııalyq naýqastarǵa arnalǵan dıagnostıkalyq zertteýlerdiń spektrin keńeıtýge jáne shet elderge barmaı-aq óz elimizde atalǵan preparattarmen PET/KT zertteýlerin júrgizýge múmkindik beredi.
