Prıvattaý nemese jekeshelendirý - Saǵadıev termınologııa týraly aıtty
«Termınologııalyq komıssııa belsendi júrgizip jatyr. Birinshi mindet - barlyq sózdi bir bazaǵa jınaý. Bizde termınniń 4 sanaty bar. Birinshi - qazaqtyń óziniń tarıhtan kele jatqan sózderi. Ekinshi - qazaq tiline aýdarylǵanyna kóp ýaqyt óte qoımaǵan sózder. Máselen, áýejaı, ǵalamtor, jekeshelendirý, t.b. degen sııaqty. Úshinshi topqa basqa tilden aýdarylmaǵan, tikeleı qoldanylatyn sózder: mysaly matematıka, hımııa, senat ispetti sózder jatady. Tórtinshi sanat - bizde nemese halyqaralyq qoldanysta bar jáne keleshekte de qoldanyla beretin sózder. Bular ǵylymı jáne tehnıkalyq termınderdiń aýqymdy kólemin quraıdy: asbest, narkoz, sondaı-aq júıeli sózder: platforma, argýment, reaktsııa jáne taǵy basqalar», - deıdi suhbatynda mınıstr.
Erlan Saǵadıevtyń aıtýynsha, Shaıahmetov jáne Baıtursynuly atyndaǵy tilder ınstıtýty bir bazaǵa 390 myń termın jınaǵan.
«Endi aınalymǵa engizgen sózder birkelki qaǵıdamen aýdaryla ma, aýdarylmaı ma, paralleldi túrde paıdalanyla ma, sony anyqtaý kerek. Mysaly, Ahmet Baıtursynulynyń 9 qaǵıdasy, Qudaıbergen Jubanovtyń 11 qaǵıdasy, akademık Ábdýálı Qaıdardyń arnaıy erejesi, sonymen qatar birqatar jas ǵalymdar usynǵan keıbir jańa qaǵıdalar bar. Keıbir sózder «ızm», «ogııa» dep aıaqtalady. Máselen, kommýnızm, neologızm, geologııa, bıologııa sózderi. Munyń barlyǵyn tikeleı qoldanýǵa bolady. Taǵy bir qaǵıda: eger latyn, orys jáne túrik tilderindegi sózdiń túptamyry birdeı bolsa, ol sóz aýdarylmaı-aq qoldanylady. Máselen, sıstema, platforma, kategorııa, reaktsııa, taǵy-taǵylar. Jalpy, búgingi tańda komıssııa músheleri aýdarmany barlyǵyna ortaq jáne túsinikti qaǵıdamen jasaý máselesin talqylaýda», - deıdi ol.
Erlan Saǵadıevtyń aıtýyna qaraǵanda, osynyń nátıjesinde, aýdarmada nemese sóılemderdi qoldanýda arqa súıeıtin qaǵıdalar paıda bolady.
«Osydan keıingi jumys qarapaıym. Sózdiń túbiri men jalǵaýy anyqtalady; eger prıvattaý men jekeshelendirý sózderi qatar qoldanylsa, onda jekeshelendirý dep aıtqan durys pa, álde prıvattaý, álde jekeleýden ótkizý degen durys pa? Bul jumystyń barlyǵy latyn qarpinde júrgizilip jatqandyqtan, sóılemdi qabyldaý múmkindigi ózgerýi yqtımal. Mundaı máselelerde qazaq tiliniń mamandary, ásirese jetekshi ǵalymdar ózderi ǵylymı ortada taldaýy kerek. Osydan olar ǵylymı qaǵıdalardy qoǵamda talqylaý jáne ári qaraı aprobatsııadan ótkizý kezeńderi bastalady», - deıdi Erlan Saǵadıev.
