«Prezıdent Jer kodeksindegi túzetýlerge moratorıı jarııalady» - baspasózge sholý
Keshegi kúnniń basty jańalyqtarynyń biri QR Prezıdenti N.Nazarbaevtyń eldiń arasynda úlken túsinbeýshilik týǵyzǵan Jer Kodeksiniń 4 jańa babyna moratorıı jarııalaý boldy. Qazaqstannyń basty basylymdary osy ózekti máseleni qozǵap otyr.
***
«Prezıdent Jer kodeksindegi túzetýlerge moratorıı jarııalady» atty maqalada «Aıqyn» basylymy Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń keshegi keńeste aıtqan tapsyrlamalar men mindetterge egjeı-tegjeıli toqtalǵan.
Elbasy álem elderi sheteldik ınvestıtsııa tartý úshin barynsha qolaıly jaǵdaı jasap jatqanyna nazar aýdardy.
- Álemdik tájirıbede aýyl sharýashylyǵyna salynǵan qarajat ózin aqtaý úshin 10-15 jyl kerek. Qazaqstanda aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerdi 10 jylǵa, sonyń ishinde sheteldikterdiń jalǵa alýy týraly zań uzaq ýaqyttan beri qoldanylyp keledi. Alaıda bul salaǵa áli aıtarlyqtaı ınvestıtsııa kelgen joq. Sheteldikter 65 myń gektarda ǵana jumys istep jatyr, ıaǵnı jalǵa alynǵan jerdiń 0,06 paıyzy ǵana. Biraq joǵary ónimdilikti qamtamasyz etip otyr. Jerdi uzaqmerzimge jalǵa berý - búkil dúnıe júzi boıynsha ınvestıtsııa tartýdyń amaly. Belgııa, Germanııa, Grekııa, Nıderland sııaqty elder sheteldik ınvestorlardyń jerdi menshikke nemese jalǵa alýy máselesine qandaı da bir shekteý qoımaıdy. Frantsııada sheteldik ınvestorlar úshin jer resýrstaryn jalǵa alýdyń eń uzaq merzimi 99 jyldy quraıdy. Jer kodeksi normalaryn ázirleý barysynda bul tájirıbeler eskerildi. Biraq jerdi shetel azamattaryna satý máselesi bolǵan emes, qazir de joq, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Nursultan Nazarbaev jańa normalardyń máni tıisti toptarǵa jetkizilmegenin atap ótti.
- Qabyldanǵan zańnyń tetikteri men normalary jurtshylyqty keńinen qatystyrý arqyly talqylanbady. Sondyqtan kóp jaǵdaıda halyqtyń alańdaýy durys. Eger qazaqstandyqtar qabyldanǵan sheshimge senbeıtin bolsa, demek, bul durys emes degen sóz. Óıtkeni bul ózgerister halyq úshin jasalyp jatyr. Qoǵamda jerdi jalǵa alý jónindegi birqatar zańnamalyq normalarǵa qatysty kúmán týǵanyn eskerý mańyzdy, - dedi Memleket basshysy.
Elbasy aqparattyq saıasat máselesin de qozǵady.
- Búginde bul fýnktsııalar profıldi emes mınıstrliktiń quzyrynda. Úkimette bul salany eshkim úılestirmeıdi, memlekettiń aqparattyq saıasatqa bóletin qarajatyn eshkim baqylamaıdy. Sondyqtan qazirgi aqparattyq syn-qaterlerdi eńserý úshin, Bes ınstıtýttyq reformanyń barysyn tıimdi qoldaý úshin ókiletti organ - Aqparat jáne kommýnıkatsııa mınıstrligin qurýdy tapsyramyn, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Maqala sońynda «Aıqyn» basylymy Qazaqstannyń tanymal sarapshylary men qoǵam qaıratkerleriniń atalǵan moratorııge, jalpy jer máselesine qatysty pikirlerin bergen.
***
«Egemen Qazaqstan» basylymy da bul máselege kólemdi maqala arnap otyr. Qazaqstan Prezıdenti Jer kodeksiniń qoǵamdyq rezonans týdyrǵan birqatar normalaryna 2017 jylǵa deıin toqtaý saldy, dep jazady elimizdiń bas basylymy «El Prezıdenti Jer kodeksine túzetýlerge moratorıı jarııalady» atty maqalasynda.
- Bul máseleni egjeı-tegjeıli qarastyrý kerek. Eger talqylaýdan keıin Parlament ortaq sheshimge keletin bolsa, moratorıı alyp tastalady, al eger olaı bolmasa, kúshinde qalady. Biz halyqqa unamaıtyn zańǵa zárý emespiz. Bul rette moratorıı saqtalǵan jaǵdaıda aýyl sharýashylyǵynyń jaǵdaıy nasharlaýy múmkindigin túsindirý qajet. Sondaı-aq, Úkimet janynan Premer-Mınıstrdiń birinshi orynbasary B.Saǵyntaevtyń basshylyǵymen komıssııa qurýdy tapsyramyn. Komıssııa barlyq múddeli organdardy jáne qoǵamdyq birlestikterdi tartýy tıis. Rezonans týdyrǵan erejeni keńinen talqylap, ortaq ustanym ázirlep, Parlamentke berý kerek. «Nur Otan» partııasyna demokratııalyq kúshter koalıtsııasy aıasynda keń aýqymdy túsindirý jumystaryn júrgizýdi tapsyramyn. Buǵan barlyq partııalar, qoǵamdyq birlestikter jáne buqaralyq aqparat quraldary qatysýy tıis. Túsindirý jumystaryna Úkimet pen Parlamenttiń qos palatasynyń depýtattary belsene qatysady dep úmittenemin, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Memleket basshysy Qazaqstanda 8 myńnan astam aýyl sharýashylyǵy kásiporny, 178 myńnan astam sharýa jáne fermerlik qojalyqtar, 1,5 mıllıonnan astam jeke qosalqy sharýashylyq bar ekenine toqtaldy.
- Olar kún uzaqqa alqapta, fermada, jaılaýda eńbek etedi, sizderdiń jańalyqtaryńyzdy kútip, teledıdar aldynda otyrmaıdy. Biraq sizder óz usynystaryńyzdy ázirleý barysynda mınıstrlikten shyqpaı otyryp, bárin óz aralaryńyzda sheshesizder. Kimnen jasyrynasyzdar? Sonda bizdiń zańdarymyz kim úshin jazylǵan? Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń de, Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń de, ákimdikterdiń de biriniń resmı saıtynda jer reformasy jóninde qoljetimdi jáne kórneki aqparat bolǵan joq. Al munyń barlyǵy halyqtyń ıgiligi úshin, ekonomıkany damytyp, azamattardyń ál-aýqatyn arttyrý úshin jasalyp jatyr ǵoı, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Nursultan Nazarbaev Jer kodeksi jónindegi jumysqa jaýapty eki memlekettik organnyń - Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi men Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń óz mindetin tıisinshe atqara almaǵanyna nazar aýdardy.
- Bul mınıstrlikterdiń jumysy nashar deı almaımyn. Biraq ózderiniń ustanymy eldiń bárine uǵynyqty bolyp, durys qabyldanýy úshin túsindirý jumystarymen aınalysqan joq.
Qazaqstan Prezıdenti Ulttyq ekonomıka mınıstri E.Dosaevtyń qyzmetinde jiberilgen kemshilikterge baılanysty otstavkaǵa ketý týraly ótinishin qabyldady. Aýyl sharýashylyǵy mınıstri A.Mamytbekovtiń qyzmetine sáıkestigi tolyq deńgeıde emes ekenin jarııa etti. Ulttyq ekonomıka vıtse-mınıstri Q.Óskenbaevty qyzmetinen bosatýdy, Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń salalyq komıtetiniń basshy qyzmetkerleri men basqa da jaýapty adamdardyń qyzmetine sáıkestigi týraly máseleni qaraýdy tapsyrdy. Sondaı-aq, Úkimetke jer qatynastaryn retteý baǵytyndaǵy salalyq fýnktsııalardy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine berý jóninde tapsyryldy.
***
Bir aı buryn Qazaqstannyń áskerı bólimsheleriniń birinde oqý-jattyǵý barysynda ofıtser qatardaǵy jaýyngerdi keýdesimen jaýyp, granatadan aman alyp qaldy. Granatany keýdesimen japqan saqshy týraly «Aıqyn» basylymy kólemdi maqala arnap otyr.
«Osydan bir aı buryn Qaraǵandy oblysy, Qarabas kentindegi №6505 áskerı bólimshesinde beıbit aspan astynda granata jarylyp, jaýynger jaralandy», - dep jazady basylym. - Áskerı jattyǵý kezinde qatardaǵy jaýynger Abzal Sultanqulovtyń RGD-5 granatasyn nysanaǵa durys laqtyrmaýy saldarynan oqys oqıǵa bolǵan-dy. QR Ulttyq ulan «Ortalyq» óńirlik qolbasshylyǵyna qarasty 6505 áskerı bólimi komandıriniń orynbasary Qaırat Úmbetov tájirıbesiz jaýyngerdi ólimnen qutqaryp qaldy. Osy áreketi úshin qaraǵandylyq ofıtser memlekettik nagradaǵa usynyldy.
Oqý-jattyǵý kezinde urys granatasyn qolyna alǵash ustaǵan sarbaz A.Sultanqulov sasqalaqtap, otty qarýdy kózdegen nysanaǵa emes, okoptyń jıegine laqtyrǵanyn ańǵarmaı qalady. Granata domalap baryp sarbazdyń aıaq astyna túskenin kórgen polkovnık Q.Úmbetov shalt qımyldap, ony ıterip jiberip, jarylǵyshty denesimen jaýyp qulaıdy. Sarbazdy qutqaramyn dep óz ómirin qurbandyqqa salǵan ofıtser jarylystyń saldary qandaı bolatynyn oılap jatpady», - delingen «Granatany keýdesimen japqan saqshy» atty maqalada.
«Ózimdi batyrmyn dep sanamaımyn. Meniń istegenim - kez kelgen ofıtserdiń mindeti» deıdi ol.
Búginde sarbaz da, ofıtser de áskerı qyzmetke qaıtyp oralǵan. El senimin aqtaıtyn osyndaı batyr uldar Otan kúzetinde turǵanda, beıbit kúnniń tynyshtyǵyna alańdamaýǵa bolady.
- Bul kádimgi jattyǵý bolatyn. Árkimniń de basynda bolatyn jaǵdaı. Sarbaz barlyǵyn durys jasady. Ol áý basta oqý granatasymen jattyqqan, al qolǵa urys granatasyn alǵanda múlde basqa sezim paıda bolady. Sol sebepti sarbazdy kinalaýǵa bolmaıdy, - deıdi polkovnık.
***
«Orǵa jyǵatyn «ońaı olja» atty materıalda «Egemen Qazaqstan» basylymy «býkmekerlik keńselerdiń qyzmetine baqylaý jasalyp, shekteý qoıyla ma?» degen saýaldyń tóńireginde oı órbitedi.
«Qazirgi tańda osy qambadan kánigi sportshymen qatar qarapaıym jankúıer de óz úlesin alyp júr. Olar - alańǵa shyqqan sportshynyń ár adymynan aqsha saýyp otyrǵan bás tigýshiler. ıAǵnı, býkmekerler. Bul sóz osydan 10-15 jyl buryn qazaqqa tańsyq edi. Al búginde bás tigip, básekeni qyzdyryp júrgender óz aramyzda da jetip artylady. Endeshe, bireýlerge qosymsha tabys bolǵan osy bir kásiptiń qyr-syryna úńilip kóreıik», - dep jazady gazet.
«Osy maqalany daıyndaý barysynda bás tigýdiń qyr-syryna qanyǵý úshin elordamyzdaǵy keıbir býkmekerlik keńselerge bas suqqan edik. Bás tigip baıyǵysy kelgenderdiń deni jastar ekenin baıqadyq. Sondaı-aq, olardyń basym bóligi stýdentter. Olardyń ózara áńgimelerinen bul áreketterin týǵan-týystary bilmeıtinin uqtyq. ıAǵnı, aýzynan jyryp bergen aqshasyn balasy báske tigip júrgeninen aýyldaǵy ata-ana beıhabar.
Osy rette erekshe eskeretin jaıt, bás qabyldaıtyn keńseler stýdenttik jataqhanalar men oqý oryndarynyń mańynda óte kóp shoǵyrlanǵan. Muny jaı eskerip qana qoımaı, dabyl qaǵarlyq jaıt desek te, artyq emes. Sebebi, bás tigý úshin keıbir stýdentter uıaly telefon, noýtbýk syndy baǵaly zattaryn lombardqa kepildikke ótkizip, qumarlyqqa salynyp úlgergen», - delinedi atalǵan maqalada.
Negizi, byltyr býkmekerlik keńselerge zańmen tyıym salynbasa da shekteý qoıylatynyn Mádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıuly aıtqan bolatyn. Mınıstr Parlamentke «Oıyn bıznesi týraly» zań jobasyn tanystyrǵan sátte: «Qazir býkmekerlik keńseler kez kelgen jerde ashylyp jatyr. Soǵan oraı biz zań aıasynda olardy jeke ǵımarattarda ornalastyrýdy usynyp otyrmyz. ıAǵnı, bás qabyldaıtyn oryndar bilim nysandarynyń nemese jataqhanalardyń janynan emes, arnaıy ǵımarattarda ashylýy kerek», - degen edi. Ázirge bul bastama júzege asatyn emes.
***
Jerdegi iri janartaýlardyń belsendiligi artyp keledi. Qazaqstanǵa bul tikeleı áser etýi ekitalaı, alaıda bizdiń elde basqa da problemalar paıda bolýy yqtımal, dep jazady «Ekspress K».
Eki aı buryn AQSh-taǵy Ielloýston sýperjanartaýdyń seısmıkalyq datchıkterin kórýge tyıym salyndy. Ol álemde eń qaýipti výlkan bolyp esepteledi jáne onyń qaıta oıanyp kele jatqandyǵyn kóptegen belgiler kórsetýde. Sonymen qatar Eýrazııa qurlyǵynda eń iri janartaý da óziniń belsendiligin tanytyp keledi.
Gazettiń jazýynsha, eń jaqyn janartaýlar Kaspıı mańynda, Bakýden Krasnovodskige deıin sozylyp jatyr, alaıda olar qazirgi ýaqytta «uıqyda», sondyqtan Qazaqstanǵa esh qaýip joq.
Degenmen Qazaqstannyń keıbir aýmaqtarynda seısmıkalyq belsendilik sezilip otyr. Bul másele endi qazaqstandyqtar úshin alańdaýshylyq týǵyzýy kerek. Birqatar belgiler boıynsha, soltústik Tıan-Shannyń «oıanyp» kele jatqandyǵyn boljaýǵa bolady. Júz jyl buryn bul aýdandarda Rıhter baǵanasy boıynsha magnıtýdasy 8 baldyq jer silkinisteri bolǵan.
Bul týraly tolyǵyraq, «Ný chto, vstrıahnemsıa?» atty materıaldan oqýǵa bolady.
