PREZIDENT TAPSYRMASYN ORYNDAÝ JOLYNDA: Qazaqstan ekonomıkasynyń ósimi eń aldymen ishki ósim kózderi esebinen qamtamasyz etiledi - M.Ábilqasymova
Osy oraıda QR Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý vıtse-mınıstri Mádına Ábilqasymova QazAqparat tilshisine bergen suhbatynda el ekonomıkasynyń damý boljamdary jáne turaqty ekonomıkalyq ósimdi qamtamasyz etýdegi Úkimettiń qabyldaıtyn sharalary týrasynda keńinen tarqata aıtyp berdi.
- Mádına Erasylqyzy, qazirgi tańda álemdik ekonomıkanyń jaıy qandaı?
- 2013 jyly álemdik ekonomıka birqatar oń ózgeristerge qaramastan baıaý qarqynmen ósip otyr. Damyǵan elderdegi ósim naryqty qalyptastyrýshy iri elderdegi, ásirese, eń aldymen BRIK elderindegi (Brazılııa, Reseı, Úndistan jáne Qytaı) ósimniń baıaýlaýyn óteı alǵan joq. Sonyń nátıjesinde eńbek naryǵyndaǵy suranys, ınvestıtsııa qysqaryp, teńgerimsizdik oryn aldy. Kóptegen qarjy ınstıtýttary men uıymdary 2013 jylǵa arnalǵan álemdik ekonomıkanyń ósimi boıynsha boljamdaryn tómendetti. Máselen, Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymynyń jańartylǵan boljamyna sáıkes, 2013 jyldyń qorytyndysy boıynsha álemdik ІJÓ 3,1, al 2014 jyly 4 paıyzǵa ósedi.
- Syrtqy saýda ahýalynyń nasharlaýy jaǵdaıynda Qazaqstan ekonomıkasynyń ósimi neniń esebinen oryn alýda?
- Ekonomıka ósimi eń aldymen ishki ósim kózderi esebinen qamtamasysyz etiledi. Qazaqstan ishki jalpy óniminiń aǵymdaǵy jyldyń qańtar-qyrkúıek aılarynda 5,7 paıyzǵa ósiminiń negizgi faktorlarynyń biri eń aldymen úı sharýashylyqtarynda qamtamasyz etilgen joǵary tutynýshylyq suranystyń turaqty bolýy boldy. Ol kórsetiletin qyzmetter kóleminiń ósýinde sheshýshi ról atqardy. Osy jyldyń 9 aıy ishinde kórsetiletin qyzmetter ósimi 7,5 paıyzdy qurap, eldiń ІJÓ-sinde shamamen 70 paıyz úles qosty.
Qolaıly jaǵdaılardyń biri ınvestıtsııa ósimi bolyp tabylady. 9 aıdyń ishinde negizgi kapıtalǵa salynǵan ınvestıtsııa 2009 jylǵy daǵdarystan keıingi eń joǵarǵy deńgeıine, ıaǵnı 7,9 paıyzǵa jetip otyr. Ekinshi jaǵynan alyp qaraǵanda, Indýstrııalandyrý kartasyna engen jobalar ekonomıkanyń túrli sektorlaryna jańa ınvestıtsııalar tartýǵa óz septigin tıgizedi. 3,5 jyldyń ishinde Indýstrııalandyrý kartasy aıasynda jalpy somasy 2,1 trln. teńgeni quraıtyn 563 joba iske qosylyp, 61 myń turaqty jumys orny quryldy.
Jyl basynan ekinshi deńgeıli bankterdiń ekonomıkaǵa turaqty túrde nesıe quıýy da baıqalyp otyr. 2013 jyldyń 1 qyrkúıegindegi jaǵdaı boıynsha bankterdiń ekonomıkaǵa quıǵan nesıeleriniń kólemi 10,7 trln. teńgeni qurady jáne 2012 jyldyń sáıkesinshe kezeńimen salystyrǵanda ósim 14,8 paıyzǵa jetip otyr.
2013 jyldyń basynan bergi 9 aıdyń ishinde ónerkásip óndirisiniń ósimi 2,1 paıyzǵa jetti. Aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń jalpy ónim kólemi 5,5 paıyzǵa artty.
Sonymen qatar ekonomıka ósimine shaǵyn jáne orta bıznes kásiporyndary óndirisiniń ósimi de oń yqpal etip otyrǵandyǵy sózsiz. Bul salany damytý úshin Úkimet tarabynan «Bıznestiń jol kartasy-2020» baǵdarlamasy qolǵa alynǵany belgili. Osy baǵdarlama aıasynda 2010 jyldan beri nesıe boıynsha paıyzdyq stavkalardy sýsıdııalaýdyń nátıjesinde jalpy somasy 807,8 mlrd. teńgeni quraıtyn 3359 joba maquldanyp, 145 myń jumys orny saqtalyp qalyndy ári shamamen 40 myń jańa jumys orny quryldy. Aıtpaqshy, «Jumyspen qamtý-2020» baǵdarlamasy júzege asyryla bastaǵannan beri jumyspen qamtylǵan halyqtyń sany 5,9 paıyzǵa nemese 476,5 myń adamǵa artyp, al jumyssyzdyq deńgeıi 5,8-den 5,2 paıyzǵa deıin tómendedi.
- Degenmen, álemdik naryqtaǵy turaqsyzdyq bizdiń ekonomıkamyzǵa da yqpal etedi ǵoı?
- Iıa, shıkizat naryǵyndaǵy joǵary qubylmalylyqtyń ári negizgi saýda seriktester ekonomıkasyndaǵy turaqsyzdyqtyń saldarynan álemdik ekonomıkada saqtalyp otyrǵan turaqsyzdyq Qazaqstan ekonomıkasyna birinshi kezekte syrtqy saýda kóleminiń qysqarýy arqyly teris áser etetindigi shyndyq. 2013 jyldyń qańtar-tamyz aılarynda Qazaqstannyń syrtqy saýda aınalymy 85,9 mlrd. AQSh dollaryn qurady jáne de 2012 jyldyń qańtar-tamyzymen salystyrǵanda 1,5 paıyzǵa tómendedi. Onyń ishinde 5,1 paıyzǵa quldyraǵan eksport kólemi 55,2 mlrd. dollardy, al ımport 5,7 paıyz ósimmen 30,7 mlrd. dollardy qurady. Oń saýda teńgerimi 24,5 mlrd. dollarǵa teń.
- Úkimet ekonomıka ósimi baıaýlaýynyń aldyn alý úshin qandaı sharalar qabyldaýda?
- Qoldanylyp jatqan sharalar otandyq eksportshylardyń shyǵyndaryn óteý jáne kelisimsharttar jasasý jolymen eksportty alǵa jyljytýǵa baǵyttalǵan. Aǵymdaǵy jyly eksportty odan ary damytý maqsatynda Ulttyq eksporttyq strategııa ázirleý qolǵa alyndy, ony qabyldaý 2014 jylǵa josparlanýda.
Ekonomıka ósiminde turaqty makroekonomıkalyq ahýaldyń da mańyzdy rólge ıe ekendigin qaperde ustaǵan jón. Qazandaǵy ınflıatsııa deńgeıi 2012 jyldyń jeltoqsanyna qaraǵanda 3,6 paıyzdy, al 2012 jyldyń qazanyna qaraǵanda 4,9 paıyzdy qurady. Jyl basynda antıınflıatsııalyq saıasattaǵy ósim qarqynynyń baıqalýyn eskere otyryp, negizgi basymdyq azyq-túlik taýarlarynyń odan ary qymbattaýyna jol bermeýge jáne tarıfterdiń turaqtylyǵyn qamtamasyz etýge berildi. Bul 2013 jylǵy ınflıatsı deńgeıin josparlanǵan 6-8 paıyz dálizinde qamtamasyz etýi tıis.
Sondaı-aq azyq-túlik pen janarmaı baǵasynyń ósimine jol bermeýge, básekeleste ishki naryqty damytý úshin jaǵdaı jasaýǵa, baǵaǵa ymyralasý men josyqsyz básekelestikpen kúresýge baǵyttalǵan sharalar da qabyldanýda. Tabıǵı monopolııa sýbektileri tarıfteriniń ósimi retteletin qyzmetterge arnalǵan tarıfterdiń ınflıatsııaǵa shekti úlesimen shekteledi. 2013 jylǵa arnalǵan retteletin qyzmetterge tarıfterdiń úlesi ınflıatsııadaǵy 1,2 paıyz deńgeıinde bekitilgen. Munaı ónimderiniń negizgi túrlerimen ishki naryqty tolyq qamtamasyz etý jáne onyń baǵasyn turaqtandyrý maqsatynda benzın men dızel otynynyń aı saıynǵy shekti baǵa mólsheri bekitiledi.
- Azyq-túlik taýarlary baǵasynyń turaqtylyǵyn ustap turý baǵytynda qandaı sharalar atqarylýda?
- Azyq-túlik taýarlary naryǵyn retteý boıynsha keshendi sharalar aıasynda azyq-túlik naryǵyn retteý úshin qurylǵan óńirlerdegi azyq-túlik taýarlaryn turaqtandyrý qorlaryn qalyptastyrý ári paıdalaný baǵytyndaǵy jumystar jalǵasýda. Bul qorlardyń negizgi maqsaty - baǵanyń alaıaqtyqpen ári negizsiz ósimine jol bermeý.
Otandyq taýar óndirýshilerdi qoldaý baǵytynda da jumystar júrgizilýde. Atap aıtqanda, ósimdik sharýashylyǵynda gerbıtsıdter, janar-jaǵarmaı, tyńaıtqysh satyp alý shyǵyndary, mal sharýashylyǵynda asyldandyrý, mal sharýashylyǵy ónimderiniń óndiris shyǵyndary sýbsıdııalandyrylady. Veterınarııada memlekettik veterınarııa uıymdarynyń qyzmeti qalpyna keltirildi.
- Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrliginiń 2013 jyldyń qalǵan kezeńine arnalǵan boljamy qandaı?
- Bizdiń mınıstrliktiń aǵymdaǵy jylǵy Qazaqstannyń ІJÓ ósimine qatysty boljamy 6 paıyzdyq deńgeıde qalyptasyp otyr. Álemdik ekonomıkanyń jáne shıkizat taýarlaryna suranystyń baıaý qalyptasýy jaǵdaıyndaǵy ekonomıka ósimi ındýstrııaldy-ınnovatsııalyq jáne ınfraqurylymdyq jobalarǵa ınvestıtsııa kóleminiń artýy, Qashaǵan ken ornynan munaıdyń óndirile bastaýy jáne halyqtyń tutynýshylyǵynyń ósimi esebinen qamtamasyz etiletin bolady. Atalǵan kezeńdegi ishki suranys ortasha eseppen 7,5 paıyzdyq qarqynmen ósedi. Ekonomıka salalarynyń turaqty ósimi jáne tutynýshylyq belsendiliktiń barynsha joǵary bolýy qyzmet salasyndaǵy ósim qarqynynyń joǵary deńgeıin qamtamasyz etedi dep kútilýde.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
