Pnevmonııanyń kóbeıýiniń birneshe sebebi bar — dáriger
ORAL. KAZINFORM — Batys Qazaqstanda sońǵy kezde, ásirese, balalar arasynda pnevmonııanyń kóbeıe túskeni baıqalady. Osyǵan oraı Kazinform BQO juqpaly aýrýlar aýrýhanasynyń dırektory Nadııa Ahmetovamen suhbattasqan edi.
— Nadııa Abrıkqyzy, ótken jyly pnevmonııadan qansha adam emdeldi, qazirgi ahýal qandaı, aldymen osyǵan toqtalsańyz?
— 2024 jyly oblystyq juqpaly aýrýlar aýrýhanasynan 379 adam atalmysh dertten jazylyp shyqty. Sonyń ishinde 363-i — balalar. Bul balalar arasynda pnevmonııanyń keń taralyp otyrǵanyn kórsetedi. Qazirgi kezde 38 bala pnevmonııadan emdelý ústinde.
— Endeshe, pnevmonııanyń bastapqy belgileri qandaı?
— Bul aýrýdyń negizgi belgileri jóninde aıtsaq, dene qyzýy joǵarylap, kóbine 38°S-tan asady. Ekinshiden, qaqyryqty nemese qurǵaq jótel — mıkoplazmalyq pnevmonııada qurǵaq, keıde shyryshty qaqyryq bólinedi. Úshinshiden, tynys alǵan kezde keýde tusynyń aýyrýy kúsheıedi. Tórtinshiden, naýqas entigip, tynys alýynyń qıyndaǵanyn sezedi. Besinshiden, ımmýnıteti tómendep, sharshaǵyshtyq pen álsizdik paıda bolady. Altynshydan, basy jáne bulshyq eti aýyrady, bul — mıkoplazmalyq pnevmonııaǵa tán qosymsha belgiler.
— Al atalmysh aýrýdan saqtaný joldary qandaı?
— Derttiń aldyn alý úshin vaktsınatsııa jasaý kerek. Pnevmokokk ınfektsııasyna qarsy vaktsına tıimdi. Bul, ásirese, sozylmaly aýrýy bar adamdar úshin mańyzdy. Immýnıtetti nyǵaıtý da kerek. Ol úshin durys tamaqtanyp, dárýmender qabyldap, adam óz denesin shynyqtyrýy qajet. Tumaýǵa qarsy ekpeni saldyrýdy umytpaǵan abzal. Sebebi tumaý pnevmonııanyń asqynýyna alyp kelýi múmkin. Gıgıenalyq erejelerdi saqtap, qoldy jıi jýyp, jeke bas tazalyǵyna mán bergen abzal. Qazirgideı qysqy mezgilde aýa raıyna saı kıinip, aǵzany qatty sýytýǵa jol bermeý mańyzdy.
— Dáriger retinde pnevmonııa nelikten ósip otyr dep oılaısyz?
— Aıtaıyn, munyń negizgi sebepteri mynadaı. Eń aldymen álemdik deńgeıde vırýstyq ınfektsııalardyń órshýi pnevmonııanyń taralýyna yqpal etedi. COVID-19 sııaqty respıratorlyq vırýstar pnevmonııany týdyrýy nemese asqyndyrýy múmkin. Sońǵy málimetterge sáıkes pnevmonııa derekteriniń shamamen 30 paıyzy — mıkoplazmalyq pnevmonııa, bul, ásirese, balalar men jasóspirimder arasynda kóp kezdesedi.
Taǵy bir sebebi — halyqtyń ımmýndyq júıesi álsirep, sozylmaly aýrýlardyń jıileýi.
Ekologııalyq máseleni de aıtpaı ketýge bolmaıdy. Ásirese, iri qalalarda aýanyń lastanýy tynys alý júıesine qosymsha júk túsiredi. Aýrýdyń alǵashqy belgileri baıqalǵan boıda dáriger mamandarǵa júginbeseń, bul onyń asqynýyna ákep soqtyrady.
Qazaqstan men Batys Qazaqstan oblysyndaǵy qazirgi ahýal týraly aıtsaq, sońǵy málimetterge sáıkes vırýstyq pnevmonııalar sany turaqty deńgeıde saqtalýda, biraq tumaý kezeńinde aýrýdyń kóbeıýi múmkin. Mıkoplazmalyq pnevmonııaǵa qatysty naqty derekter az, alaıda álemdik tendentsııaǵa sáıkes bul kórsetkish ósýi yqtımal.
Reseıde, ásirese, balalar arasynda mıkoplazmalyq pnevmonııa taralyp jatyr. Al álemdik deńgeıde COVID-19 áserinen vırýstyq pnevmonııanyń keń taralýy baıqalady. Sonymen qatar tumaý maýsymy pnevmonııanyń jıileı túsýine áser etip otyr. Qoryta aıtqanda, derttiń ósýin azaıtý úshin profılaktıkalyq sharalardy saqtaý, vaktsınamen qamtamasyz etý jáne erte dıagnostıka mańyzdy. Maman retinde biz halyqty aqparattandyrýǵa jáne naýqastardy ýaqytyly emdeýge basymdyq berýimiz kerek.
Tynys alý joldarynyń aýrýyn qozdyratyn negizgi vırýstar:
- Tumaý vırýsy (Influenza): jyl saıynǵy epıdemııa týǵyzady;
- Koronavırýstar: COVID-19 jáne basqa túrleri;
- Adenovırýstar: kóbine balalar arasynda taralady;
- Rınovırýstar: qarapaıym sýyq tııýdiń negizgi sebebi;
- Respıratorlyq-sıntsıtıaldy vırýs (RSV): balalarda aýyr pnevmonııany týdyrýy yqtımal.
Eske sala keteıik, budan buryn Batys Qazaqstanda 140-qa jýyq balanyń pnevmonııadan emdelip jatqanyn jazǵan bolatynbyz.