Pil, dınozavr, qubyjyq pishindi: Almaty botanıkalyq baǵyndaǵy erekshe 10 aǵash
ALMATY. KAZINFORM – Almaty botanıkalyq baǵynyń 103,6 ga aýmaǵynda dúnıe júzinen ákelingen, syrtqy kórinisi erekshe aǵashtar ósedi. Olardyń arasynda sırek kezdesetin, biregeı jáne Qyzyl kitapqa engen aǵashtar da bar.
Almaty botanıkalyq baǵynyń baspasóz qyzmeti syrtqy kórinisi erekshe, alystan kóz tartatyn aǵashtar jaıynda áleýmettik jelide jazdy.
1. Eger baqqa soltústik parterden kirseńiz, onda kireberistiń oń jaǵynda qylqan japyraqty aǵashtardyń birin kórýge bolady. Bul jylan tárizdi kádimgi shyrsha. Ol bireýlerge aǵash mamontqa uqsasa, basqa bireýlerge dınozavr nemese jylan oramyna uqsaıdy. Qalaı desek te shyrsha eshkimdi beı-jaı qaldyrmaıdy. Aǵash botanıkalyq baqqa 1965 jyly 5 jasynda tiri ósimdik retinde ákelingen.
2. Kádimgi óriktiń bir-birimen sımmetrııaly túrde órilgen dińderi de jurtty tań qaldyrady. Órik 70-jyldary otyrǵyzylǵan. Ony Botanıka jáne fıtoıntrodýktsııa ınstıtýty ǵımaratynyń janyndaǵy alleıadan kórýge bolady.
3. Japon baǵynda órkenderi ilýli turatyn erekshe taralý pishini bar «Repens» eýropalyq balqaraǵaı ósedi. Onyń butaqtary tarmaqtalǵan múıizderge uqsaıdy. «Repens» sorty jerde jaıylǵan órkendermen sıpattalady, sondyqtan aǵash 1,5-2 m bıiktikte egiledi. Jińishke órkender qatty salbyrap, ósimdikke kórkem kórinis beredi.
4. Japon baqshasynda, sondaı-aq, áńgimelesetin orynnyń janynda erekshe jaıylǵan budyrly qaraǵash «Kamperdaýnı» ósedi. Ol shatyrǵa nemese jaǵajaı qolshatyryna uqsaıdy. Aǵash tez ósedi jáne dıametri 5 metrge jetýi múmkin. Ósimdiktiń ereksheligi - butaqtar tómen qaraı ósip, ýaqyt óte kele jerge salbyrap túsedi.
5. Soltústik parterdiń ortalyǵyndaǵy qylqan japyraqty aǵashtar da tań qaldyrady. Olardyń dińderi birtúrli buralyp, jerge qulap túskendeı jatady. Teńiz deńgeıinen 2500 metr bıiktikte ósetin taý qaraǵaıy shynymen de solaı ósedi. Myqty bekiný úshin jartasqa tamyrlarymen jabysady.
6. Ortalyq toǵannyń dızaınynda avstrııalyq qara qaraǵaıdyń kesilgen pishinderi bar. Aǵashtar japondyq Nıvakı stılinde kesilgen. Sondaı-aq munda barlyǵy segiz kesý stıli bar. Siz Tekan stılindegi aǵashtardy kóresiz.
7. «Konıferetým» ýchaskesinde qolshatyr túrinde qylqan japyraqty kóre alasyz. Bul Veımýt qaraǵaıy. Ol aǵylshyn teńiz saıahatshysy Djordj Veımýttyń qurmetine atalǵan. Bul áli jas aǵash, bolashaqta 30-60 metrge deıin ósedi. Veımýt qaraǵaıynyń butaqtary aǵash dińinen eki jaqqa bólinip, sál joǵary qaraı ósken. Sol sebepti onyń formasy erekshe kórinedi.
8. Sondaı-aq, «Konıferetým» qylqan japyraqty ósimdikter ýchaskesinde siz qytaı jáne vırgın arshasynyń gıbrıdin kezdestiresiz, ol barlyq aǵashtar sekildi joǵary jaqqa emes, shetke qaraı ósken. Olaı ósýiniń sebebi jaqyn jerde turǵan Engelman shyrshasy jas aǵashqa bóget bolyp, onyń joǵary qaraı ósýine múmkindik bermegen.
9. «Eýropa, Qyrym jáne Kavkaz» ekspozıtsııalyq ýchaskesinde úshkir japyraqty úıeńki ósedi, ol da eriksiz ózine nazar aýdartady. Onyń jerge óte jaqyn ornalasqan jáne shetke qaraı ósken tómengi qalyń butaǵy bar. Kóp adam bul aǵashty pilge uqsatyp jatady, sebebi, uzyn butaǵy pildiń tumsyǵyna, al dińdegi ósindiler tisterine uqsaıdy.
10. Sondaı-aq, «Eýropa, Qyrym jáne Kavkaz» bóliminde ornalasqan qaraǵash - eń qorqynyshty aǵash. Munda siz aýyzy ashylǵan qorqynyshty túrdi kóre alasyz. Sebebi, munda aǵash dińinen ertegidegi qubyjyq shyǵyp kele jatqan sekildi kórinedi.
