Petropavldaǵy mýzeıde Jylǵara Baıtoqınniń dvorıandyq gramotasynyń túpnusqasy saqtalǵan
PETROPAVL. KAZINFORM – Soltústik óńirde, tarıhshylardyń aıtýynsha, dvorıandyq ataǵyn alǵan adam úsheý bolsa, sonyń biri – Jylǵara Baıtoqın.
Eńbegi elenbeı, tasada qalyp, zerttelmeı júrgen qaıratkerlerdiń biri – Jylǵara Baıtoqın. Ol - Soltústik óńirde aǵa sultan bolǵan, podpolkovnık shenine deıin kóterilip, ımperator І Nıkolaıdyń qolynan dvorıan ataǵyn alǵan qoǵam qaıratkeri.
Soltústik Qazaqstan oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıinde Jylǵara Baıtoqınniń osydan shamamen 170 jyl buryn berilgen dvorıandyq gramotasynyń túpnusqasy saqtalǵan. Mýzeı qyzmetkeri, ólketanýshy Dásten Baımuqanovtyń aıtýynsha, 1852 jyly Jylǵara Baıtoqınge Reseı ımperııasynyń áýletti dvorıan ataǵyn taǵaıyndaý týraly І Nıkolaıdyń gramotosy beriledi. Qujat óte jaqsy saqtalǵan. Gramotanyń keı abzatstary altynmen jazylǵan, birneshe paraqtan turady. Ol zamanda mundaı joǵary syı ásirese musylmandarǵa óte sırek jáne erekshe jetistikteri úshin ǵana berilgen.
1967 jyly onyń urpaǵy otbasylyq jádiger – qundy qujatty, sondaı-aq, Jylǵaraǵa berilgen І Aleksandrdiń «Ynta-jigeri úshin» altyn medalin (bul medal bilim berý júıesine, jetimder men kómekke muqtajdarǵa qamqorlyq jasaǵandarǵa beriledi), Georgıı altyn medalin, mór-saqınasyn, qylyshy men kúmispen kúptelgen eki belbeýin mýzeıge ákelip tapsyrady.
- 1822 jyly Speranskııdiń «Sibir qazaqtary týraly Ýstavy» shyqqannan soń, qazaq dalasynda eldi basqarý júıesi ózgerdi. Sol kezde aýylnaı, bolys, aǵa sultandyq degen ataqtar paıda boldy.
Sol kezde qazaq dalasynda óziniń baılyǵymen, ataǵymen tanylǵan azamattar el basqarý júıesine kiristi. Onyń aqsúıektigine, tóre tuqymyna jatatyndyǵyna eshkim qaraǵan joq. Solardyń biri - Jylǵara Baıtoqın.
Ol týraly aýyz ádebıetinde kóp aıtylǵan, el arasynda keńinen tarap, aty ańyzǵa aınalǵan adam. El aýzynda Jylǵaranyń batyr da, ánshi de, aqyn da tipti aıtysker aqyn da, sheshen de bolǵandyǵy aıtylady. ıAǵnı Jylǵara óz zamanynda bedeldi, bilgir, baı, isker, iri qaıratker bolǵan eken, - deıdi Dásten Baımuqanov.
Jylǵara Baıtoqın Kókshetaý syrtqy okrýgine Ǵubaıdolla Ýálıevpen aǵa sultandyqqa talasady. Biraq joly bolmaı, tek eki jyldan keıin ǵana maqsatyna jetedi.
- Aǵa sultandyq degen qazirgi oblysty basqarýmen birdeı. Jańadan kelgen otarshyldyq saıasatta sol kezde el basqarǵan azamattardyń arqasynda biz osy kúnge jetip otyrmyz.
Jylǵara zasedateldik qyzmet atqara júrip te, el ishindegi sheshýi qıyn kúrdeli máselelerge aralasty. Otarshyldyq saıasattyń talaýyna túsken eldiń shashaýyn shyǵarmaı, «ógizdi de óltirmeı, arbany da syndyrmaı» elge qorǵan bolyp, halyqty sońynan erte bildi.
Ataqty atamyzdyń osy kúnge deıin óz baǵasyn ala almaı kelgendigi - qazaq tarıhynda jiberilgen olqylyq, - deıdi ólketanýshy.
Mýzeı qyzmetkeriniń aıtýynsha, dvorıan ataǵyn alǵandarǵa paıdalanýǵa jer beriledi, balalary da dvorıandyqtyń ıgiligin paıdalanady. Kadet korpýsynda oqyp, stıpendııa alady.
- Jylǵara aǵartýshylyq qyzmetpen de aınalysty, birneshe mektep ashqan. Aýyl sharýashylyǵyna jańa tehnıka, mehanızatsııany, jańa úlgidegi sharýashylyq túrin engizdi.
Ǵubaıdolla tusynda tilmash bolǵan tatar jigitin osy jaqta alyp qalyp, eńbegiń dep, jer bergen. Ol qazirgi Mamlıýt aýdany. ıAǵnı Mámlútov deıtin tatarǵa, tilmashqa bergen. Bul bizdiń oblystyq arhıvte saqtalǵan. Sondaı-aq jańaǵy tilmashty jyl saıyn qazaqtyń elý balasyn oqýǵa mindettep, mektep salyp bergen. Mámlútov kóp jyl boıy ony oryndap keldi, - deıdi Dásten Baımuqanov.
Ólketanýshynyń aıtýynsha, Jylǵaranyń inisi Shopannyń da dárejesi odan kem bolmaǵan, Shopan Dýmaǵa zasedateldikke saılanady. Jylǵaranyń balalary Musa aǵa sultan, shtaps-kapıtan boldy, Álibek batyr atanyp, áıgili Aqan seriniń senimdi serigi bolǵan.
Esterińizge salaıyq, buǵan deıin shalǵaıda jatqan aýyldardaǵy mýzeılerdiń búgingi jaı-kúıi týraly jazǵan edik.
Sondaı-aq, bıyldan bastap mýzeıge kirý qaıtadan aqyly boldy.
