Petropavldaǵy burynǵy kópes úıinde pıtstserııa men meıramhana ornalasqan
Petropavldaǵy Qazaqstan Konstıtýtsııasy men N.Nazarbaev kósheleriniń qıylysynda kópes Shafeevtiń úıi men dúkeni ornalasqan. 19 ǵasyrdyń aıaǵynda salynǵan ǵımarat áli kúnge deıin saqtalǵan jáne jumys istep tur, dep habarlaıdy Kazinform tilshisi.
Zýfar Mahmutovtyń «Petropavl jáne Soltústik Qazaqstan oblysynyń tatarlary: tarıh jáne etnıkalyq protsester» kitabynda «tatar kópesteriniń ıeligindegi ǵımarattar Petropavl qalasynyń dál ortalyǵynda Voznesenskıı dańǵylynda jáne qalanyń oǵan irgeles ońtústik-shyǵys bóliginde ornalasqan.
Tatar kópesiniń úıi, ádette, eki qabatty, tasty, temir tóbeli bolyp keledi (tozyǵy jetken aǵash úıler shatyrmen jabylǵan), dálizderi jyly, eki baspaldaq (erler men áıelderge arnalǵan), ár qabatta as úı bolady. Kóbinese úıdiń bir qanatynda dúkenderi (kópester A.Shafeev pen K. Shamsýtdınovtyń ǵımarattary) irgeles bolatyn, ol ádette úımen úsh bólikten turatyn qaqpalarmen (ortalyq kireberis jáne eki qaqpa) biriktiriletin» dep jazady.
Kópes Shafeev úıiniń sıpattamasynda ǵımarattyń qasbeti bederli kirpishpen áshekeılengeni kórsetiledi. Ekinshi qabattyń ishki bóliginde fıgýraly keramıkamen qaptalǵan peshter men tóbelik shamdardyń bir bóligi saqtalǵan. Baspaldaqtyń metal jaqtaýlary erekshe kózge túsedi. Alaıda aýlaǵa aparatyn qaqpalar men tas qamaldar saqtalmaǵan.
Ǵımarat 19-20 ǵasyrdyń basyna tán provıntsııalyq saýdagerler qalashyǵynyń tarıhı úlgisimen salynǵan, ol iskerlik jáne saýda maqsatyndaǵy kirpish ǵımarattardyń josparly keshendi qurylysynda kórinis tapty jáne qalanyń arhıtektýralyq murasy dep tanylyp, 1982 jyly Petropavl qalalyq atqarý komıtetiniń sheshimimen qorǵaýǵa alyndy.
1888 jyly dúkende azyq-túlik satyldy: qurǵaq azyq-túlik taýarlary, jartylaı fabrıkattar men konserviler, shaı, qant, jarma, dámdeýishter jáne keıbir negizgi turmystyq taýarlar (sabyn, sirińke). Dúkenniń úıden aıyrmashylyǵy - bir qabatty bolǵandyǵynda. Saýda zalynda úlken terezeler bar, olar osy kúnge deıin saqtalǵan. Sarapshylar dekordyń negizgi elementteri pılıastrlarmen jáne bederli kirpishpen bezendirilgen qasbet, parapet baǵanalar jáne metall parapet qorshaýlardan jasalǵanyn aıtady. Ondaǵy edender sol kezderi qalanyń kóptegen kirpish ǵımarattary úshin dástúrli qurylymdyq element bolǵan.
Keńes úkimeti ornaǵan soń úı men dúken memleket menshigine ótti. Z.Mahmutovtyń kitabynda qyzyl ásker qalaǵa kelgenge deıin keıbir saýdagerler bar dúnıe-múlkin tastap, Qytaıǵa qashyp ketkeni týraly jazylady. Olardyń qatarynda Shafeev te bar.
— Qytaıǵa qashqannyń báriniń joly boldy deýge kelmeıdi... Shafeevter 1930 jyldary Petropavlǵa qaıta oraldy. Ol kezde qala ortalyǵyndaǵy eki qabatty záýlim úı dúkenimen birge tárkilenip, 9 balaly otbasy aǵash úıdiń jertólesinde jáne qańyrap bos qalǵan eski úıde turýǵa májbúr boldy. 1932 jyly kópes A.Shafeev kedeıshilikte qaıtys bolady, - dep jazady J.Mahmutov.
Bir ǵasyrdan astam ýaqytta burynǵy saýda ǵımarattarynda ártúrli uıymdar ornalasty. Onyń ishinde «Propagandıst» kitap dúkeni, saýda alańy, oıyn avtomattary jáne bank bólimshesi bar.
Birneshe jyl buryn burynǵy kópes dúkeni joıylýdyń sál aldynda turdy. Onyń ıesi ǵımaratty tastap, jylýyn óshirgen. Tarıhı-mádenı murany qorǵaý jáne paıdalaný ortalyǵynyń aralasýynan keıin másele sheshilip, ǵımarat uzaq merzimge jalǵa berildi.
Qazir kópes Shafeevtiń úıi men dúkeninde optıkalyq dúken, pıtstserııa, bar ornalasqan. Jýyrda grýzın meıramhanasy ashylmaqshy.
