Pedagog mártebesi: 5 jylda bilim berý úrdisi qalaı ózgerdi
«Pedagog mártebesi týraly» zań qabyldanǵanyna 5 jylǵa jýyqtady. Osy aralyqta saladaǵy eńbek naryǵy men ustazdardyń áleýmettik jaǵdaıy túbegeıli ózgergeni baıqalady. Ásirese, tabyssyz salaǵa aınalǵan mamandyqqa jan bitip, ustaz bolýǵa umtylys kóbeıgen. Kazinform tilshisi 5 qazan - Ustazdar kúnine oraı aýqymdy reforma áseri men búgingi bilim berý úrdisin baǵamdap kórdi.
Úsh myńǵa jýyq muǵalim tapshy
Oqý-aǵartý mınıstrliginiń málimetinshe, bıyl Qazaqstan mektepterinde 400 myńǵa jýyq pedagog sabaq beredi. 2019 jyly saladaǵy muǵalim sany 300 myńǵa ázer jetetin. Jalaqy mólsheri artyp, erekshe statýs berilgeli kadr sanynda ózgeris paıda boldy. Jyl saıyn tapshylyq azaıyp keledi. Mysaly, ótken jyly 5 myń pedagog jetispese, bıyl bul san 2 817-ge tómendegen. Onyń ishinde qala mektepterine – 1 312, aýyl mektepterine – 1 505 muǵalim kerek.
Derekti tarqata tússek, muǵalim jetispeıtin pánder arasynda matematıka salasy kósh bastap tur – 640 pedagog qajet. Ózge pánderge de qajettilik bar. Mysaly:
- orys tili men ádebıeti – 340;
- fızıka – 236;
- bastaýysh synyp – 227;
- hımııa – 204;
- ınformatıka – 199;
- aǵylshyn tili pánine 169 maman jetispeıdi.
Alaıda sarapshylar bilim berý salasyndaǵy kadr tapshylyǵy birneshe jylda túbegeıli sheshiledi degen pikirde. Sebebi, keıingi jyldary mektep túlekteri arasynda muǵalim mamandyǵyn tańdaý úrdiske aınalǵan. Pedagog, «Qazbilim» ortalyǵynyń jetekshisi Aıatjan Ahmetjannyń aıtýynsha, reforma yqpalymen pedagogıka baǵytyna bet burǵan úzdik túlekter eńbek naryǵyna endi keledi.
– Jańa zańnyń bilim berý salasyna járdemi bolǵanyn joqqa shyǵara almaımyz. Bastysy, tabyssyz mamandyq dep tanylǵan muǵalimdikti tórge shyǵardy. Sol aralyqta mektepti úzdikke bitirgen túlekter jalaqysy men mártebesi úshin pedagogıkaǵa bet burdy. Qazir muǵalimderdiń kásibı bilimine qatysty aıtylyp júrgen synnyń bári birneshe jylda tyıylatynyna senemin. Óıtkeni, reformadan keıin JOO-ǵa túsken úzdik túlekterdiń aldy oqýdy endi bitirip, salaǵa endi. Olar mektepte 5 jyl jumys istese, bári óz ornyna keledi, – dedi pedagog.
Rasynda, mekteptegi maqtaýly oqýshynyń kóbi muǵalim bolýǵa asyq. Memlekettiń bilim grantyna ótinim berýshiler arasynda da pedagogıkalyq baǵytta báseke qatań. Úkimet te suranys aýqymyn eskerip, kezeń-kezeńmen tegin bilim alýshylardyń qataryn kóbeıtip keledi. Atalǵan baǵytqa:
- 2019-2020 oqý jylynda – 9 497 grant
- 2023-2024 oqý jylynda – 15 923 grant
- 2024-2025 oqý jylynda 15 973 grant bólingen.
Jaýapty mınıstrliktiń málimetine sensek, Qazaqstanda pedagogıkalyq mamandyqta bilim alýshy sany 180 000 adamǵa jetken, 30%-y memleket esebinen oqyp jatyr. Jalpy keıingi 3 jylda JOO-lar 142 myń muǵalim daıarlapty, sonyń 103 myńǵa jýyǵy (72,4%-y) jumysqa ornalasqan.
Túlekterdiń mektepte jumys isteýge qulshynýy tegin emes. Búginde ustazdardyń jalaqysyn jyldap 25%-ǵa kóterý arqyly eńbekaqy mólsheri eki ese ulǵaıdy. Basy artyq júktemeniń bolmaıtyny da kóp kómek.
Sonymen qatar eńbek demalysynyń ýaqyty kóbeıip, qosymsha aqy men memlekettik baıqaýlar jarııalanǵan. Mysaly, jyl saıyn «Úzdik pedagog» respýblıkalyq baıqaýynda respýblıkadaǵy úzdik ustazdardy marapattaý dástúrge aınalǵanyn bilemiz. Júlde somasy da qomaqty. Ótken jyldyń ózinde 64 úzdik muǵalimge jalpy somasy 220 mln 800 myń teńge kóleminde syıaqy tólendi. «Úzdik pedagog» ataǵyn ıelenýshiniń árqaısysyna 3 mln 450 myń teńge kóleminde syıaqy syıaqysy taǵy bar.
Qaǵazbastylyq pen sanattaǵy syn
Alaıda bul oń ózgerister salada olqylyq joq degendi bildirmeıdi. Qazir qaǵazbastylyq, biliktilikti arttyrý kýrsy men attestatsııa kezindegi zańsyzdyq daýly máselege aınalǵanyn kórip júrmiz. Biri munyń sebebin aıaǵyna jetpegen jobalarǵa siltese, endi biri basshylyqtyń kertartpalyǵynan kóredi. Máselen, Qazaqstannyń qurmetti ustazy Ómir Shynybekulynyń aıtýynsha, tsıfrlandyrýdyń ózi qaǵazbastylyqtan qutqara almaı otyr.
– Reforma qolǵa alynǵanda qýanǵan edik. Tsıfrlandyrý, ásirese kundelik.kz júıesine úmit arttyq. Olaı deıtinimiz, mekteptegi qujattyń kóbi elektrondy formatqa kóshse, júzdegen paraq qujat alyp júrýdiń keregi bolmaýy kerek-tin. Bastapqyda bári kóńilden shyqqanymen, keıin keı basshynyń mekteptegi jumysty tıimdi júrgizbeıtinin baıqadyq. Naqtyraq aıtsaq, muǵalimderge elektrondy portaldaǵy qujattardy qaǵazǵa qaıta shyǵartyp, barlyq baǵalaý qujatyn dástúrli qalypta qabyldaıtyn jaǵdaı kezdesken. Sondyqtan reforma sońyna deıin jetýi úshin bilim berý nysandaryna júıeli tekseristi toqtatpaý qajet, – deıdi ol.
Tájirıbeli maman áńgime barysynda pedagogterdi attestattaý kezindegi kemshilikti de atady. Aıtýynsha, muǵalimder arasynda biliktilik arttyrý kýrsy men attestattaý kezinde túrli zańsyzdyqqa barady. Soraqysy, kóbi jaýapkershilikten sytylyp ketedi.
– Pedagog bilimin arttyrý mindetti túrde qajet. Keshe alǵan bilim búgin eskirip jatyr. Biraq sol júıeniń erejesin qaıta qaraý mańyzdy. Quqyqtyq normasyn qatańdatý shart. Sebebi, muǵalimder arasynda attestattaý sátinde para berý faktisi azaımaı tur degendi jıi estımiz. Bul pikirge kelispeıin desem, ózim sol olqylyqtyń kóbin kórdim. 2018 jyly Shymkent qalasynda atalǵan baǵytta bastamashy boldym. Sol kezeńde Shymkentte 800-ge jýyq muǵalim biliktilik sanatyn satyp alǵany anyqtaldy. Alaıda ol oqıǵanyń birde-biri sotqa deıin jetpedi. Sondyqtan attestattaý kezinde barynsha ádildik bolǵanyn qalar edim, – dedi ol.
Aıta keteıik, qazirgi tańda elde 91 878 — moderator, 87 685 — sarapshy, 76 021 — zertteýshi, 3 566 sheber sanatyndaǵy pedagog jumys isteıdi.
Ata-ana – muǵalim – oqýshy úshtiginde úılesim bar ma?
Áleýmettik jeli men BAQ-ta balasyna daýys kótergen nemese túrtpektegen muǵalimdi sotqa súıregen ata-ana týraly aqparat kóp. Bul turǵyda qoǵam pikiri ártúrli. Muǵalimniń mártebesimen qatar onyń jaýapkershiligi de bolý qajet deıtinder de, ata-anaǵa balasyn artyq álpeshtegeni úshin kiná artatyndar da jeterlik.
– Qazir bala quqy men ártúrli zańdyq normany saýatsyz qoldanatyn ata-ana men qoǵam belsendisi kóp. Qıt etse, muǵalimge qysym jasap, zańmen qorqytý ádetke aınalǵandaı. Alaıda munyń sebebin ata-anadan emes, pedagog deńgeıinen izdeýdi usynar edim. Olaı deıtinim, 30 jylda bilim berý baǵyty «qaldyq sala» deńgeıinde, tómen mamandyq qatarynda qabyldandy. Osy aralyqta salada bilim-biligi tómen kadrdyń kóp bolýy ózin qorǵaı almaıtyn qaýymdy qalyptastyrdy. Muǵalim mártebesine qatysty zań qabyldanar sátte pedagogtiń quqyqtyq artyqshylyǵy bolý keregin aıtqan bolatynbyz. Alaıda usynys qoldaý tappady, – dedi Aıatjan Ahmetjan.
Al Ómir Shynybekulynyń pikirinshe, máseleni sheshý úshin ata-ananyń jaýapkershiligi ózekti. Ata-ana bilim berý protsesi kezinde muǵalimge kedergi keltirmeýi qajet. Balany artyq óbekteý onyń tulǵa bolyp qalyptasýyna keri áserin tıgizýi yqtımal.
Kúni keshe Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev barlyq deńgeıdegi máslıhattar depýtattarynyń ІІ respýblıkalyq forýmynda osy máseleni kóterip, ata-ana jaýapkershiligi ıdeıasyn damytýdy usyndy.
- Balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý, quqyqtaryn qorǵaý, olardyń jan-jaqty damýy úshin qolaıly jaǵdaı jasaý – memlekettik saıasattyń eń basty basymdyǵy. Salalyq mınıstrlik bolsyn, ákimdik nemese quqyq qorǵaý qurylymy bolsyn, ýákiletti organdardyń bári óz qyzmetin múltiksiz oryndap, jumysyn úılestirýi kerek. Baqytty balalyqtyń negizi otbasy ınstıtýty ekenin jáne solaı bolyp qala beretinin túsingen jón», – dedi Memleket basshysy.
Bilim berý salasynda ilgerileý de, irkilgen is te bar. Bastysy, reforma nátıjesinde kadr tapshylyǵyn azaıtyp, bilim sapasyn jaqsartýǵa qol jetti. Keleshek bastamalardyń sátti júzege asýy úshin qoǵamdyq baqylaýdy báseńdetpeý mańyzdy bolmaq.
