Pavlodarda Qoja Ahmet ıAsaýıge arnalǵan kórme ashyldy
«Áziret Sultan» memlekettik tarıhı-mádenı qoryq-mýzeıi G.N.Potanın atyndaǵy Pavlodar oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıinde «Uly dalanyń rýhanı muralary» kórmesin ashty.
Táýelsizdigimizdiń 30 jyldyǵyna oraı Túrki áleminiń rýhanı tulǵasy Qoja Ahmet ıAsaýıdiń ómiri men artynda qalǵan máńgilik muralary, shákirtteri men olardyń eńbegi, Túrkistan tarıhyna arnalǵan kórmege Pavlodar oblystyq mádenıet jáne tilderdi damytý, arhıv isi basqarmasynyń basshysy Samal Begalınova, «Áziret Sultan» memlekettik tarıhı-mádenı qoryq-mýzeıi« RMQK dırektorynyń mindetin atqarýshy Ersin Tájibaev, Máshhúr Júsip Kópeıulynyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn zertteýshi, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor Aıtmuhambet Qasymbaıuly, aqyn, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi Arman Qanı jáne ózge de zııaly qaýym ókilderi men mýzeı qyzmetkerleri qatysty.
«Kıeli Túrkistannyń tarıhı muralary Pavlodar ólkesine kelip jetti. Tarıhy men mádenıeti, órkenıeti tereń Pavlodar jurtshylyǵy úshin bul bastama úlken qýanysh. Qasıetti topyraqtan jetken jádigerler, ıAsaýı muralary óńirimizdiń halqyna, týrısterge bir aı boıy tanystyrylady»,- dedi Pavlodar oblystyq mádenıet jáne tilderdi damytý, arhıv isi basqarmasynyń basshysy Samal Balǵabaıqyzy.
«Áziret Sultan» memlekettik tarıhı-mádenı qoryq-mýzeıi dırektorynyń mindetin atqarýshy Ersin Botabaıuly da Pavlodar oblysy ákimdigi men basqarmaǵa jáne mýzeı ujymyna alǵys bildirdi.
«Ulylardyń izi, tarıhy qalǵan shejireli Pavlodar ólkesindegi kórmeniń ekspozıtsııasyna aqyn, ıslam dininiń kórnekti jarshysy ǵulama Áziret Sultan jerinen 100-de asa jádigerler ornalastyryldy. Kórmeniń maqsaty - Qoja Ahmet ıAsaýıdiń artynda qalǵan muralary, uly tulǵanyń sońynan ergen shákirtteriniń eńbekteri men Túrkistannyń ortaǵasyrdan bastap bilim men ǵylym, óner ordasy bolǵandyǵyn aıqyndaıtyn túrli ǵylymǵa qatysty kitaptar arqyly elimizdiń tutastyǵyn, dástúr jalǵastyǵyn, baı muralaryn rýhanı jańǵyrý aıasynda nasıhattaý. Sondaı-aq, «ıAsaýı izimen» ǵylymı-tanymdyq jobasy Pavlodarda da jalǵasyn tabady»,-dedi Ersin Botabaıuly.
Saltanatty jıynnan soń kórme zalynyń lentasy qıylyp, ekskýrsııa júrgizildi.
«Uly dalanyń rýhanı muralary» kórmesi úsh bólimge toptastyrylǵan.
Kórmeniń birinshi bólimi Qoja Ahmet ıAsaýı muralaryna arnalady. Óz zamanynda-aq halyqtyń erekshe iltıpatyna ıe bolyp, «Áýlıeler Sultany» atanǵan, keıingi urpaqtyń da rýhanııat álemindegi baǵdaryn aıqyndaýda jetekshi ról atqarǵan Qoja Ahmet ıAsaýı artyna baǵa jetpes baılyq, óshpes mura qaldyryp ketkeni belgili.
Áýlıeniń izine ergen shákirtteri Túrkistan atyrabynan asyp, onyń ilimin tórtkúl dúnıege máshhúr etti. Qoja Ahmet ıAsaýı álemi — tylsymy kóp dúnıe.
Aýyzbirligine syzat túspeı, qandaı qıyn qystaý jaǵdaıda nıet biriktire alǵan qazaq halqynyń tutastyǵy ıAsaýı siltegen tatýlyq, meıirimdilik jolynan bastaý alady.
Elbasymyz N.Á.Nazarbaevtyń «Túrkistannan taraǵan asa qýatty rýhanı sáýlemen nurlanǵan Qoja Ahmet ıAsaýı Ortalyq Azııada onyń ishinde Qazaqstanda da barlyq túrki halyqtarynyń ulttyq rýhanı ilim júıesin órnektep berdi», sonymen qatar, «ıAsaýıdiń ustazy Arystanbabtyń Otyrardaǵy jáne Qoja Ahmet ıAsaýıdiń Túrkistandaǵy keseneleri — qazaqtardyń ulttyq rýhanııatynyń asa mańyzdy ortalyqtary»,- deýi Ázireti Sultannyń rýhanı tulǵasyn aıqyndaı túsedi.
Kórme ekspozıtsııasyna buryn sońdy qoıylmaǵan túpnusqa «Dıýanı hıkmettiń» qoljazba nusqasy, sonymen birge, 1887-1901 jyldary Qazanda, 1901 jyly Ystambulda, 1902-1911 jyldary Tashkent baspalarynan jaryq kórgen nusqalary, hıkmettiń latyn tilinde jaryq kórgen nusqasy, «Rısalla dar adabı tarıqat», «Paqyrnama», «Mıratýl qýlýb», «Nasabnama» shejirelik qoljazbalary men HІH ǵasyrda A.Kýnnyń «Túrkistan albomy» kitabynda jarııalanǵan biregeı fotosýretter qoıyldy.
Kórmeniń ekinshi bóliminde uly tulǵanyń shákirtteri S.Baqyrǵanıdyń «Dıýan» qoljazba eńbegi, Sheıh Hýdaıdad Tash-Mýhammed ál-Býharıdiń «Býstan ýl Mýhıbbınniń» túrki tilinde jazylǵan qoljazba eńbegi, Á.Naýaıdiń «Ǵazaldary», Sofy Allaıardyń «Mýslık al-Mýttakın», «Áýlıeniń ósıetteri» eńbegi, Qoja Hafızdiń «Dıýany», Imam Maǵrýdıdiń «Qıssalary», Áýlıe Bıdeldiń «Dıýan» eńbekteri ekspozıtsııadan oryn aldy.
Kórmeniń úshinshi bóliminde Túrkistannyń ortaǵasyrdan bastap bilim men ǵylym, óner ordasy bolǵandyǵyn aıqyndaıtyn túrli ǵylymǵa qatysty kitaptar qoıyldy.
«Ǵaıas al-lýǵat Mýntahab al-lýǵat» til bilimi týraly, «Rısaqatýn ýafııatýn fı ıslamı abnı aǵı» arab tiliniń gramatıkasy, Tarıh-geografııa ǵylymy jaıynda, zań ǵylymynyń máni, «SharhýlÝıqaıatı, Ýmýratý rııatı» sharıǵatty taldaý eńbekteri qamtylǵan.
