Parlamentarızm ınstıtýty qabyldanatyn zańdar sapasyna aıryqsha mán beredi - sarapshy

2020 jyly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasy boıynsha QR PІB janyndaǵy Materıaldyq-tehnıkalyq qamtamasyz etý basqarmasynyń «Parlamentarızm ınstıtýty» sharýashylyq júrgizý quqyǵynda quryldy. Instıtýttyń negizgi maqsaty - qabyldanatyn zańdardyń sapasyn arttyrý. Bul qurylym depýtattardyń zań shyǵarý bastamashyldyǵyn jetildirýge, qoǵam men sarapshylardyń pikirin eskerýge jáne óńirlerdegi máselelerge basa mán berýge yqpal etedi. Osy oraıda Kazinform agenttigine ınstıtýt quramyndaǵy Sot júıesi jáne quqy qorǵaý organdary ortalyǵynyń sarapshysy Shyrynbek Ońǵarov atqarylyp jatqan jumystar jaıynda baıandap berdi.

«Parlamentarızm ınstıtýty depýtattarǵa zańnamaǵa ózgerister engizýde ǵylymı negiz jasaýda, jańa normalardy engizýde, zań jobalaryn ázirleýde jáne qarjy-ekonomıkalyq esepterdi daıyndaýda, sondaı-aq zańdardy iske asyrýdyń yqtımal ekonomıkalyq, áleýmettik, quqyqtyq, ekologııalyq saldarlarynyń boljamdaryn ázirleýdi qosa alǵanda, olardyń zańnamalyq bastama jasaý quqyǵyn iske asyrýǵa járdemdesedi. Munda depýtattyq korpýspen birlesip úkimettik nusqalarǵa balama zańnamalyq normalar pysyqtalady. Bul qabyldanatyn zańdardy sapaly pysyqtaýǵa yqpal etetin bolady. Eske salsaq, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev 2023 jylǵy maýsymda Ulttyq quryltaıdyń Túrkistandaǵy «Ádiletti Qazaqstan - Adal azamat» atty ekinshi otyrysynda sóılegen sózinde memlekettik saıasatty sapaly saraptamalyq-taldamalyq súıemeldeýdi qamtamasyz etýge nazar aýdardy. Memleket basshysy sheshim qabyldaý barysynda azamattardyń qoǵamdyq kóńil-kúıi, tilekteri men usynystary eskerilýi tıis ekenin atap ótti», - dedi Sh. Ońǵarov.

Bul turǵyda sarapshy memlekettik basqarýdyń tıimdiligi kóbinese analıtıkalyq qamtamasyz etýdiń sapasyna baılanysty ekenin aıtty. Munyń bári zańnamalyq qyzmetke qatysty. Atap aıtqanda, Parlamentarızm ınstıtýty sarapshylar men depýtattyq korpýs arasyndaǵy «kópir» bolýǵa, zań jobalaryn ázirleýge jáne talqylaýǵa sarapshylardy, ǵalymdardy, bıznes ári salalyq qaýymdastyqtar ókilderin tartýǵa járdemdesýi tıis.

«Parlamentarızm ınstıtýtynyń mıssııasy - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń ókildik jáne zańnamalyq rólin kúsheıtý arqyly parlamentarızmdi damytý. Al qyzmetine qoıylatyn talaptarǵa toqtalsaq, depýtattardyń zań shyǵarý bastamasy quqyǵyn iske asyrýyna járdemdesý eskerilgen. Bul rette, qoldanystaǵy zańdarǵa ózgerister engizý men jańa normalardy qosý aıasynda ǵylymı negizdemeni jasaý, zań jobasynyń mátinin ázirleý qarastyrylǵan. Eger zań jobasy memlekettik kiristerdi qysqartýdy nemese memlekettik shyǵystardy ulǵaıtýdy kózdeıtin bolsa, qarjy-ekonomıkalyq esepteýler jasaý mindetin atqaramyz. Sondaı-aq, zań qoldanysynyń yqtımal ekonomıkalyq, áleýmettik, zańnamalyq, ekologııalyq saldarlarynyń boljamdaryn ázirlep, olarǵa statıstıkalyq derekter keltiremiz. Munymen qosa, zań jobasyn Májiliske engizý úshin zańnamada talap etiletin basqa da materıaldardy daıyndaýǵa nazar aýdaramyz», - dedi Shyrynbek Ońǵarov.

Atap aıtqanda, Parlamentarızm ınstıtýtynyń qyzmetine memlekettik bılik jáne jergilikti ózin-ózi basqarý ınstıtýttaryn damytýdyń quqyqtyq máselelerin zertteý; memlekettik basqarýdyń tıimdiligin arttyrýdyń quqyqtyq tásilderin zerdeleý; ekonomıkalyq jáne áleýmettik salalardaǵy qatynastardy zańnamalyq retteýdi damytý baǵyttaryn aıqyndaý kirip otyr.

«Memlekettegi jáne qoǵamdaǵy salalardy zańnamalyq retteý, zańdardy iske asyrý ári quqyqtyq monıtorıng tetigin ońtaılandyrý boıynsha usynystardy taldaý men daıyndaý máselesine erekshe mán beremiz. Qoldanystaǵy zańnamanyń, onyń ishinde depýtattardyń el óńirlerine saparlarynyń qorytyndylary boıynsha alynǵan aqparattyń tıimdiligin taldaý eskerilgen. Qoǵamdaǵy salalar boıynsha qoldanystaǵy zańnamany jetildirý jóninde usynystar ázirleý úshin áleýmettik ári saraptamalyq saýalnama júrgizip kelemiz», - dedi sarapshy.

Instıtýt qurylǵannan bastap Qazaqstan Respýblıkasynyń Parlamentindegi ońtaıly ádisterdi anyqtaý men ozyq tájirıbeni engizý maqsatynda damyǵan elderdiń parlamentteri qyzmetiniń tájirıbesi zerttelip keledi. Budan bólek, ulttyq zańnamanyń Qazaqstan Respýblıkasynyń halyqaralyq sharttaryna sáıkestigin zerdeleýge de aıryqsha mán berilgen.

«Biz otandyq, sheteldik jáne halyqaralyq uıymdarmen, joǵary oqý oryndarymen, ǵalymdarmen ári mamandarmen ǵylymı baılanystardy, aqparat almasýdy jáne birlesken zertteýlerdi, konferentsııalar men konsýltatsııalardy júzege asyryp kelemiz. Jalpy, VIII saılanǵan Parlamenttiń birinshi sessııasynda Parlamentarızm ınstıtýty 19 zań jobasyn ázirledi. Osy ekinshi sessııada 26 zań jobasyn daıarlaý josparlanǵan. Parlamenttik kanıkýl kezeńinde saraptamalyq talqylaýdyń qorytyndysy boıynsha Májiliske 500-den astam usynys joldadyq. Atqarylyp jatqan jumystar qarqyndy, ıaǵnı Májilispen jáne Senatpen tyǵyz baılanysta jumys istep jatyrmyz», - dedi Shyrynbek Ońǵarov.

Jasandy ıntellekt Parlament jumysyna qalaı áser etedi?

Jaqynda Parlamentarızm ınstıtýty jáne Hellenic OCR Team (Grekııa) zań shyǵarý ári parlamenttik qyzmet baǵytynda jasandy ıntellekt quraldaryn ázirleý salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıdy. Hellenic OCR Team - bul jasandy ıntellekt salasyndaǵy ozyq tehnologııalardy qoldanýǵa mamandanǵan jáne eýropalyq parlamentterdi tsıfrlandyrýda óz tehnologııasymen kózge túsken.

Parlamentarızm ınstıtýty Sot júıesi jáne quqy qorǵaý organdary ortalyǵynyń sarapshysy Shyrynbek Ońǵarovtyń sózine qaraǵanda, zań shyǵarý protsesine jasandy ıntellektini engizý normatıvtik-quqyqtyq aktilerdiń jobalaryna ǵylymı saraptama júrgizý protsesin aıtarlyqtaı jeńildetedi.

«Ekinshiden, taldaý derekterine, sondaı-aq ázirlenetin zańdardyń qoldanylýy tıimdiligine qatysty senimdi ındıkatorlarynyń mindetti túrde bolýymen zańnamalyq aktilerdiń sapasy artady. Úshinshiden, zańdardyń tıimdiligine keshendi monıtorıng júrgizý múmkindigi jasalady», - dedi sarapshy.

Aıta keteıik, bıyl 24-26 qazanda Parlamentarızm ınstıtýty Senattyń jobalyq keńsesimen birlesip, depýtattarǵa, memlekettik organdardyń ókilderine, sarapshylarǵa, ІT - qoǵamdastyqqa zań shyǵarýdy tsıfrlandyrýǵa arnalǵan semınarlar uıymdastyrdy. 

Sondyqtan Qazaqstan Parlamentiniń jumysynda tsıfrlyq assıstent iske qosylýy múmkin. Bul turǵyda jasandy ıntelektini engizý jaǵynan álemge tanylǵan Hellenic OCR Team komandasy tartylýy yqtımal. 

«Osy saladaǵy ozyq tájirıbe Qazaqstan Parlamentiniń jumysyna ońtaıly áser etkeni durys. Sondyqtan bizdiń komanda tıisti qoldaý jasaýǵa tyrysady. Atap aıtqanda, tehnologııalar saıasatty basqarmaýy tıis, tehnologııalar osy saladaǵy jumysty jeńildetýge úles qosýy kerek. Jasandy ıntellekt sııaqty zamanaýı quraldar týraly aıtatyn bolsaq, bul saladan keletin qaýipti de umytpaý qajet. Keıingi bir jylda jasandy ıntellekt qoǵamda, buqaralyq aqparat quraldarynda jıi talqylanyp keledi. Degenmen, jasandy ıntellekt 70 jyl buryn paıda bolǵan edi. Sodan beri eleýli ózgeristi baıqadyq. Biz tsıfrlyq assıstentti, ıaǵnı kómekshiniń qyzmetin usynbaqpyz. Ony jekeleı depýtattar da, parlament qurylymyndaǵy bólimder de, palata tóraǵasy da emin-erkin paıdalana alady. Kanada, Aýstralııa, Brazılııa, Argentına, sondaı-aq Eýropa parlamentinde jáne basqa da elderde zamanaýı baǵdarlamalardy engizdik», - dedi Hellenic OCR Team komandasynyń negizin qalaýshy, doktor Fotıc Fıtsılıs Senatta ótken «Parlament jumysyndaǵy tsıfrlandyrý» taqyrybyndaǵy semınarda.

Parlamentarızm ınstıtýtynyń dırektory Qanatbek Safınov elimizde zań shyǵarý protsesine birlese jasandy ıntellektini engizý qarastyrylǵanyn rastady.

«Bizge tıimdi zańdar kerek. Al bul qujattardyń tıimdiligin arttyrý úshin zańnamalyq protsess eń joǵary talaptarǵa saı bolýy tıis. Osy jaǵdaıda ozyq tehnologııalardy Qazaqstanda engizgen jón. Bul tehnologııalar Parlamenttiń jumysyn ashyq kórsetýge, zań jobalaryn talqylaý protsesin aıqyn kórýge, zańnamalyq baǵytta kelip túsetin aýqymdy aqparatty saralaýǵa múmkindik beredi. Osy tehnologııa zań shyǵarý baǵytynda depýtattarǵa kómektesedi, alaıda depýtattardy almastyra almaıdy», - dedi Q. Safınov.

Bul tehnologııalar aldaǵy 1 jyldyń ishinde engizilmek.

«Jalpy qansha qarajat jumsalatyny eseptelgen joq. Meniń oıymsha, buǵan qomaqty qarajat kerek emes. Sebebi sheteldik mamandar negizgi ekpindi tájirıbe almasýǵa qoıatynyn aıtyp otyr. Bul tehnologııalar arqyly túrli kómekshi baǵdarlamalar iske qosylady», - dedi Parlamentarızm ınstıtýtynyń dırektory.