Pandemııa astyq eksportyna bóget bola almaıdy

NUR-SULTAN. QazAqparat - Bıyl eldegi pandemııa jaǵdaıyna qaramastan kóktemgi egin egý naýqany oıdaǵydaı júrgizildi. Sonyń nátıjesinde, astyqtyń shyǵymy men sapasy jyldaǵydan joǵary boldy. Qambamyz astyqqa toldy, dıhandar da mańdaı terdiń aqtalǵanyna marqaıdy. Memleket bıyl sharýalardyń qarjy, janarmaı, tyńaıtqysh jáne basqa da qajettilikterine der kezinde qol jetkizýlerin qamtamasyz etti. Barynsha jeńildikter jasap, qoldaý kórsetti.

Búgingi tańda respýblıka boıynsha 15 768,4 myń gektarǵa egilgen dándi jáne dándi-burshaqty daqyldar jınaldy. Bul jalpy ónim jınaý alańynyń 99,9%-y. Ortasha ónimdilik gektaryna 13,1 tsentnerden aınalyp, 20,7 mln. tonna astyq jınalǵan.

Jınalǵan astyq ishki naryqty tolyq qamtamasyz etýge jáne eksportqa shyǵarýǵa erkin jetedi. Bıyl bıdaıdyń sapasy joǵary bolǵandyqtan syrtqy satyp alýshylardyń aldynda eńsemiz tik ári erkin saýdalasa alamyz. Bul úlken nátıje. Máselen, elimizdiń astyq pen un eksporty joǵary kórsetkishke jetti. Qazan aıynda QR Qarjy mınıstrliginiń Memlekettik kirister komıteti men «Qazaqstan temir joly» AQ-nyń derekteri boıynsha Qazaqstan shetelge 862 myń tonnaǵa jýyq astyq pen un satqan. Onyń ishinde 617 myń tonna bıdaı, 164 myń tonna un jáne 9,7 myń tonna arpa bar. Bıdaı men unnyń basym bóligin Ózbekstan (327,6 myń tonna), Aýǵanstan (230,3 myń tonna) jáne Tájikstan (150,5 myń tonna) satyp alypty. Arpanyń barlyq kólemi dástúrli túrde Iranǵa eksporttalǵan. Buǵan deıin QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Saparhan Omarov bıyl elimizdiń dıqandary joǵary sapaly ónim jınaǵanyn aıtqan bolatyn. Qazirgi ýaqytta koronavırýs pandemııasy úlken jobalardyń iske asyrylýyna bóget bolyp otyr. Biraq, mınıstr elimizdiń astyq pen undy satýdaǵy eksporttyq strategııasy buǵan bola ózgermeıtinin málimdegen edi. Strategııa júzege asyp jatyr.

Al, arpa, suly, júgeri, kúrish, qaraqumyq, tary jáne taǵy basqa da dándi daqyldardyń eksporty 2020-2021 marketıngtik jyldyń 4 aıynda 98 myń tonnany quraǵan. Onyń ishinde 76 myń tonna arpa Iran eline jóneltildi. Bıdaı men bıdaı unynyń basym bóligi bıyl Ortalyq Azııa elderine satylypty. 1 mln 293 myń tonna Ózbekstanǵa, 406 myń tonna Tájikstanǵa jiberildi. Qyrǵyzstanǵa 38, Túrkimenstanǵa 11 myń tonna eksporttalǵan. Bıyl 1 shildeden beri Aýǵanstanǵa 593 myń tonna, Qytaıǵa 194 myń tonna ónim eksporttalǵan. Atalǵan elderge eksport qarqyny joǵary kórsetkishpen tirkelgenimen, bıylǵy marketıngtik jylda Ázerbaıjanǵa, Iranǵa jáne Reseıge bıdaı men bıdaı unyn satý serpininiń tómen ekeni baıqalady.

Sońǵy jyldary Grýzııaǵa astyq pen un satý kólemi tómendegen. Bul el 2014 jylǵa deıin basymdyqqa ıe naryqtar qataryna kirgen bolatyn. Ótken marketıngtik jylda Qazaqstan Grýzııaǵa bar bolǵany 2,6 myń tonna astyq pen un satsa, bıyl otandyq ónim múlde eksporttalmaǵan. Al, sońǵy jyldary Aýǵanstan men Qytaıǵa Qazaqstannyń un eksporty artqan.

Naryq qatysýshylary úshin Qazaqstan arqyly ótetin astyq pen un tranzıtiniń kólemi týraly aqparat ta mańyzdy. Bıyl shilde aıynda respýblıka aýmaǵy arqyly basqa elderge 17,4 myń tonna, tamyzda 32,8 myń tonna, qyrkúıekte 25,5 myń tonna, qazanda 25 myń tonnadaı astyq jetkizildi. Shamamen 42 myń tonnany Qyrǵyzstan Respýblıkasy aldy. Bıdaı uny tranzıtiniń serpini shildede 9,6 myń tonna, tamyzda 11 myń tonna, qyrkúıekte 8 myń, qazanda 12 myń tonna boldy. Júkterdiń kóp bóligi, ıaǵnı 48 myń tonnasy Aýǵanstanǵa jóneltilgen. Astyq ekvıvalentindegi astyq pen unnyń jalpy tranzıti 160 myń tonnaǵa jetti.

Esterińizge sala keteıik, bıyl 3 qarasha kúni BUU-nyń Eýropaǵa arnalǵan azyq-túlik jáne aýyl sharýashylyǵy uıymy óńirlik konferentsııasynyń 32-sessııasynda mınıstr Saparhan Omarov koronavırýs pandemııasyna, lokdaýnǵa jáne osyǵan baılanysty shekteýlerge qaramastan, Qazaqstan kórshi elderge azyq-túlik jetkizýdi jalǵastyrǵanyn, sońǵy 8 aıda ShYU elderine 1,3 mlrd dollar azyq-túlik jóneltilgenin, al ótken jyly bıdaı men un eksporty esebinen Qazaqstan 45 mıllıonnan astam turǵynǵa azyq jetkizgenin aıtqan bolatyn. Sondaı-aq, QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstri kórshi elderdegi suranystyń ósýin eskere otyryp, aýyl sharýashylyǵy taýarlary men azyq-túlik ónimderin óndirýdi ulǵaıtý jumystary jalǵasatynyn málimdedi. Sandyq kórsetkishter ǵana emes, ónim sapasy da mańyzdy ekenin eske salǵan edi, mınıstr.

Eýropalyq komıssııanyń resmı derekteri boıynsha, eksport kólemi boıynsha Qazaqstan Eýropalyq Odaq elderine organıkalyq agroazyq-túlik ónimderin jetkizetin 123 eldiń ishinde 9-orynda. Al organıkalyq bıdaı men maıly zyǵyr tuqymyn satý boıynsha respýblıka absolıýttik kóshbasshylar qataryna kiredi.

Joǵaryda atalǵan sandar men sapaǵa qatysty kórsetkishterdi budan da joǵary deńgeıge jetkizýge elimizdiń, jerimizdiń múmkindigi jetkilikti. Qazaqstan agrarly memleket. Elbasy da, QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev ta shıkizatqa ıek artýǵa, senýge bolmaıtynyn aıtyp-aq keledi. Birinshiden, osy aýyl sharýashylyǵy salasyna memlekettik qoldaýlardy aıamaı, barlyq múmkindikti paıdalanǵan abzal. Ekinshiden, aýyl sharýashylyǵy ónimderin qaıta óńdeý, tereń óńdeý jobalaryn júıeli túrde qolǵa alsaq, murtymyzdy balta shappasy anyq. Halyqtyń da qarny toq, syrtqa da astyǵymyz ben ónimimizdi eksporttap, ekonomıkamyzdyń bir búıirin bútinder edik. Túbi osy baǵytqa oıysamyz. Bizdiń taza ekologııalyq ónimderimizge syrttan keler suranys artpasa kemimeıtinine kúmán joq.