Ortalyq Azııanyń bes memleketinde qosymsha jol toraptary salynady
ASTANA. KAZINFORM - Cáýirde Eýroodaq jáne Ortalyq Azııanyń bes eliniń alǵashqy sammıti ótedi. Ortalyq Azııa memleketteri Eýropa elderimen emin-erkin aralasqysy keledi. Biraq barys-kelis jasaıtyn tikeleı tóte jol joq. Joldyń bári Reseıdiń aýmaǵy arqyly shıyrlap jatyr. Al soǵys jaǵdaıynda ol joldarmen qatynas kúrdeli bolyp ketkeni taǵy bar. Al jaǵdaı budan ári qalaı órbıdi. Bul týraly Kazinform agenttiginiń bas redaktory Naǵashybek Aldan pikir bildirgen edi.
Bas redaktordyń paıymynsha, Reseıdiń Ýkraınaǵa basyp kirip, soǵystyń jalǵasyp jatqanyna eki jyl boldy. Osy eki jyldyń barysynda Ortalyq Azııa elderi men Eýropa elderiniń arasyndaǵy júk jáne jolaýshy kóligi qatynastaryn qalaı tıimdi etý máselesi qaralyp keledi. Jaqynda Brıýsselde Eýroodaq elderi men Ortalyq Azııa memleketteriniń forýmy ótti. Forým jańa bastama kóterip, sonyń júzege asýyna jol bastady. Bastama degenimiz – ejelgi Jibek Jolynyń izimen Transkaspıı kólik dálizin qurý. Bul baǵyt Reseıdiń jerine jolamaıdy, syrtynan ótedi. Mundaı kólik dálizi jaıly aıtý ońaı, al iske asyrý ońaı emes. Oǵan qyrýar qarjy kerek. Bir jaqsysy, osy mańyzdy istiń qarjy máselesi sheshilip jatyr.
Baǵyt Qytaıdyń shyǵysynan bastalyp, Polshaǵa baryp tirelýi tıis. Bul joba úlken eki aımaqtyń ekonomıkalyq jáne saıası jaǵynan jaqyndasýyna, al halyqtardyń bir-birimen aralasýyna jaǵdaı jasaıdy degen úmit mol.
Temir joldar men avtojoldar qalpyna keltiriledi jáne jańǵyrtylady, kólik qozǵalysy ulǵaıtylady, porttardyń ótkizý áleýeti ulǵaıady, shekaralardan ótkizý beketteri zamanaýı tehnologııalarǵa negizdeledi, mýltımodaldyq logıstıkalyq ortalyqtar men Ortalyq Azııanyń bes memleketinde qosymsha jol toraptary salynady. Eýropanyń qaıta qurý jáne damý bankiniń sarapshylary eseptep shyqqan eken. Transkaspıı kólik dálizin salýǵa 18,5 mıllıard evro qarjy kerek. Eki kúndik forým júrip jatqan kezde Eýrokomıssııa kólik dálizin qurý úshin halyqaralyq qaýymdastyqtardan 10 mıllıard evroǵa mindetteme jınap úlgerdi. Bul qarajat endi birer aıda jumysty bastap jiberýge jarap tur.
«Forýmnyń sheshimi boıynsha aldymen Ortalyq Azııa elderinde Transkaspıı kólik toraptaryn iske qosatyn «Aımaqtyq gúldený baǵdarlamasy» jumys isteıdi. Ony Halyqaralyq saýda ortalyǵy júzege asyrady. Bul Ortalyq – Birikken Ulttar Uıymynyń jáne Ekonomıkalyq qyzmettestik pen damý uıymynyń agenttigi bolyp tabylady. Budan bólek, Transkaspıı kólik dálizin qurýdyń ilgerileýin jáne jumystyń jospar boıynsha damýyn qadaǵalaý úshin Ortalyq Azııadaǵy bes eldiń Kólik mınıstrlikterine bir-bir aǵa keńesshi-rezıdent bekitiledi. 2025 jyly Eýroodaq qarjylandyrǵan aımaqtyq kólik baǵdarlamasy bekitiledi. Osy baǵdarlama Ortalyq Azııa elderinde qolda bar jáne bolashaqta jasalatyn kólik jobalaryna tehnıkalyq qyzmet kórsetedi. Baǵdarlamanyń aıasynda Eýrokomıssııa men Eýropalyq ınvestıtsııalyq bank Ortalyq Azııa elderiniń ınfraqurylymyn damytý maqsatyna 1,5 mıllıard evro bóldi»,-deıdi Naǵashybek Aldan.
Onyń aıtýynsha, forýmǵa Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Ózbekstan jáne Tájikstannyń Kólik mınıstrleri, al Túrikmenstannyń Kólik mınıstriniń orynbasary qatysty. Qazaqstannyń Kólik mınıstri Marat Qarabaev bıyl qyrkúıekte Astanada ınvestıtsııalyq forým ótkizýdi usyndy. Ortalyq Azııa elderinen barǵan Kólik mınıstrleriniń bári qanattanyp, rızalyqpen sóz sóıledi. Halyqtardyń Transkaspıı kólik dálizine úlken úmit artatynyn jetkizdi. Forýmdaǵy sózderin Qazaqstan men Ózbekstan mınıstrleri aǵylshynsha, qalǵandary oryssha jetkizdi. Qyrǵyzstan mınıstri Ortalyq Azııa elderi eki alyptyń ortasynda qalǵanyn, ózderiniń damý sát-saǵatyn áli tappaǵanyn aıtady. Al Ózbekstan mınıstri osy strategııalyq bastamadan Ortalyq Azııa elderiniń eshqaısysy syrt qalmaıtynyna senimdi.
Forýmǵa baqylaýshy retinde qatysqan ózge elderdiń ókilderi de bolǵan. Úziliste jýrnalısterge bergen suhbatynda Túrkııanyń ókili bul forýmda Túrkııanyń da týy turýy kerek ekenin, Transkaspıı kólik dálizi Túrkııasyz múmkin emestigin, jobaǵy Eýrokomıssııa Ankarany da qosýy kerektigin aıtty. Dálizdiń bir baǵyty Túrkııanyń jerimen ótedi, ekinshi baǵyty Kavkaz jeri men Qara teńiz arqyly jatyr. Sondyqtan forýmǵa Ázerbaıjan, Armenııa jáne Grýzııa delegattary da barǵan.
Aldaǵy sáýir aıynda Eýroodaq jáne Ortalyq Azııanyń bes eliniń alǵashqy sammıti ótetin bolyp kelisildi. Transkaspıı kólik dáliziniń jedeldetilýi men kóptegen uıymdyq máseleleri sammıte jalǵasyp, kúrmeýi sheshilse kerek. Sáýirdegi Sammıt Ózbekstanda ótedi.
Árıne, Transkaspıı kólik dáliziniń iske qosylýy Ortalyq Azııa elderi úshin zor jetistik bolar edi. Adamdardyń barys-kelisi ulǵaıady, júk tasymaly men taýar qozǵalysy jandanady. Eń bastysy – jol ashyq bolady.
