Ortalyq Azııa basshylary men Qytaı tóraǵasy yqpaldastyq máselelerin talqyǵa salady
ASTANA. KAZINFORM — Búgin elordada «Ortalyq Azııa — Qytaı» ІІ sammıti ótedi. Oǵan óńirdegi 5 memlekettiń basshylary men Qytaı Halyq Respýblıkasynyń tóraǵasy qatysady.
Aıta keterligi, birinshi sammıt 2023 jyldyń 19 mamyrda Qytaıdyń Sıan qalasynda ótken edi.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev arnaıy baryp qatysqan sol sammıtte Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Tóraǵasy Sı Tszınpın, Qyrǵyzstan Prezıdenti Sadyr Japarov, Tájikstan Prezıdenti Emomalı Rahmon, Túrikmenstan Prezıdenti Serdar Berdimuhamedov, Ózbekstan Prezıdenti Shavkat Mırzıeev sóz sóılep, óńir men Qytaı arasyndaǵy yqpaldastyqtyń ózekti máselelerin talqyǵa salǵan bolatyn.
Sammıt qorytyndysynda Memleketter basshylary Sıan deklaratsııasyna qol qoıyp, birqatar bastamany qabyldaǵan-dy.
Alǵashqy sammıtte Qazaqstan Prezıdenti aımaqtaǵy el basshylarynyń birlesken kúsh-jigerin talap etetin yntymaqtastyqtyń mynadaı baǵyttaryn aıqyndaǵany este:
— taýar aınalymynyń kólemin arttyrý;
— Ortalyq Azııa memleketteri Qazaq-qytaı shekarasyndaǵy «Qorǵas» halyqaralyq saýda ortalyǵynyń áleýetin birge paıdalaný;
— elektrondy kommertsııa salasynda ózara alys-beristi arttyrý;
— Ortalyq Azııa elderi ónimderin Qytaı naryǵyna birlese shyǵarý úshin sol eldiń iri elektrondy saýda alańdaryn keńinen paıdalaný;
— Qazaqstanda ashylǵan jańa keden qoımalarynda seriktesterdiń taýaryn saqtaý;
— bul jumysty «S5+Shina» biryńǵaı elektrondy saýda platformasyn engizý arqyly úılestirý;
— kólik-logıstıka ınfraqurylymyn damytý;
— ónerkásip salasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtý. Ol úshin Ortalyq Azııa men Qytaıdyń ónerkásip salasyndaǵy yntymaqtastyǵyn damytý josparyn ázirleý;
— energetıka salasynda, onyń ishinde munaı-gaz sektoryndaǵy qarym-qatynasty damytý;
— aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy yqpaldastyqty damytý. Ol úshin Ortalyq Azııa memleketteriniń agrarlyq áleýetin tıimdi paıdalanyp, «Qorǵas» halyqaralyq saýda ortalyǵynda Birlesken azyq-túlik habyn qurý.
— transshekaralyq sý resýrstaryn tıimdi paıdalaný. Sol úshin Qytaımen birge sý sharýashylyǵy salasyna jańa tehnologııa engizý josparyn ázirleý;
— mádenıet jáne bilim yntymaqtastyǵyn, sondaı-aq týrızmdi damytý. Ol úshin «Jibek joly» týrıstik operatorlarynyń tizimin jasap, toptyq týrlar úshin vızasyz rejım engizip, biryńǵaı týrıstik klaster qurý;
— aımaqtyń qaýipsizdigin jáne turaqtylyǵyn qamtamasyz etý.
Qasym-Jomart Toqaevtyń paıymynsha, Qazaqstan kótergen bul bastamalardyń bári elimizdiń jan-jaqty yntymaqtastyq pen myzǵymas qarym-qatynasty nyǵaıta túsýge umtylysyn kórsetedi. Sol sebepti tıimdi seriktestiktiń strategııalyq baǵdary jalǵastyra berý mańyzdy.
«Ortalyq Azııa — Qytaı» ІІ sammıti aldynda, kúni keshe elordada Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy yntymaqtastyqty damytýǵa baǵyttalǵan birqatar is-shara ótti. Naqtyraq aıtar bolsaq, «Ortalyq Azııa — Qytaı: Energetıka» forýmy uıymdastyryldy. Forýmda sóz sóılegen Energetıka mınıstri Erlan Aqkenjenovtiń aıtýynsha, qazirgi kezde Qytaı kompanııalarynyń qatysýymen jańartylatyn energııa boıynsha 30 joba júzege asyrylyp jatyr, jalpy qýattylyǵy — 1700 MVt.
— Búgingi forým ózara áriptestigimizdiń jańa paraǵyn ashyp, energetıka, ónerkásip, ǵylym jáne bilim berý salalaryndaǵy tereń yntymaqtastyqqa negiz bolatyn mańyzdy alańǵa aınalyp otyr, — dedi mınıstr.
Al «Ortalyq Azııa — Qytaı» ekinshi ındýstrııalyq-ınvestıtsııalyq yntymaqtastyq forýmynda Qazaqstan men Qytaı jalpy somasy 25 mıllıard AQSh dollaryna jýyq shamamen 60 túrli kelisimge qol qoıdy.
Atalǵan is-shara barysynda Premer-mınıstrdiń birinshi orynbasary Roman Sklıar aımaq naryǵynda qytaı kapıtalynyń qatysýymen 10 myńǵa jýyq kompanııa jumys istep otyrǵanyn aıtty.
— Qazaqstanyń ózinde ǵana qytaılyq ınvestorlardyń qatysýymen jalpy somasy 66 mıllıard dollardan asatyn 224 joba iske asyrylyp, 50 myńǵa jýyq jumys orny ashyldy, — dedi vıtse-premer.
Osy forýmda transshekaralyq ýran kenishin birlesip barlaýǵa múmkindik ashatyn kelisimge qol qoıyldy.
— Q.I. Sátbaev atyndaǵy Geologııalyq ǵylymdar ınstıtýty men Qytaı geologııa ýnıversıteti, CNNC geobarlaý korporatsııasy jáne Xiamen Wanli Stone Co., Ltd kompanııasy transshekaralyq ken beldeýlerin salystyrmaly túrde birlesip zertteýge baǵyttalǵan negizdemelik kelisimge qol qoıdy. Bastama aıasynda taraptar ýran keni bar «Tómengi Іle oıpaty — Іle óńiri» beldeýin ıadrolyq energetıka salasyndaǵy orta jáne uzaq merzimdi yntymaqtastyq josparyna engizýge kúsh salady, — dep jazylǵan «Kazakh Invest» kompanııasynyń málimetinde.
Sondaı-aq búgin Qytaı men Ortalyq Azııanyń «Tatý kórshilik jáne dostyq: bolashaqqa birge qadam» atty gýmanıtarlyq almasý forýmy uıymdastyryldy.
Forým barysynda Memlekettik keńesshisi Erlan Qarın Ortalyq Azııa elderiniń áleýeti men Qytaıdyń asa aýqymdy ekonomıkalyq múmkindikteriniń úılesimi kópjaqty yntymaqtastyǵymyzǵa jańa ári joǵary serpin bere alatyndyǵyna toqtaldy.
— Osylaısha, Ortalyq Azııa men Qytaıdyń jaqyndasýy — tek qazirgi yntymaqtastyqtyń máselesi emes, bizdiń elderimizdiń bolashaǵyna salynǵan strategııalyq ınvestıtsııa. Aqparat, mádenıet jáne jańa tehnologııalar salalaryndaǵy birlesken jobalarymyz ózara tıimdi áriptestikti odan ári nyǵaıta túsetinine senimdimiz, — dedi Erlan Qarın.