Oral qalasy jylytý maýsymyna qanshalyqty daıyn
Oral qalasy aldaǵy jylytý maýsymyna qanshalyqty daıyn? Apatty jaǵdaılardy boldyrmaý, aldyn alý maqsatynda jergilikti bılik nemen aınalysyp jatyr, turǵyndar pikiri qandaı? QazAqparat tilshisi taraptarmen tildesip kórdi.
Kópqabatty turǵyn úılerdiń birqatary áli daıyn emes
Oral qalasynyń ákimi Mırjan Satqanovtyń aıtýynsha, oblys ortalyǵynda «Jaıyqjylýqýat» AQ barlyǵy 1 638 nysandy jylýmen qamtamasyz etedi.
Sonyń ishinde 85-i – bilim, 5-eýi – áleýmettik, 33-i – densaýlyq saqtaý, 23-i – mádenıet, 14-i – sport nysandary bolsa, 1 210-y – kópqabatty turǵyn úı, 268-i – basqa uıymdar.
Mırjan Munaıdarulynyń sózine qaraǵanda, 1 174 úı (97 paıyz) qysqa ázir bolsa, sonyń ishinde 848-ine basqarý nysandary (páter ıeleri kooperatıvteri, menshik ıeleri birlestigi jáne jaı seriktestik) qyzmet kórsetedi.
Basqarý nysandary qyzmetinen tys qalǵan 362-úıdiń 326-sy daıyn. Qalǵan 36 úıde jylytý maýsymyna ázirlik jumystary áli júrgizilip jatyr.
«Bul jerde problema da joq emes. Birqatar kópqabatty turǵyn úıler turǵyndarynyń belsendiligi tómen. Olar kondomınımým nysanyn basqarý jáne kútip ustaýǵa jaýapkershilikti ózderine alǵysy kelmeıdi. Alaıda ýaqyt kútpeıdi. Qysqa muqııat daıyndalmasaq, opyq jep qalýymyz múmkin. Sonyń aldyn alý maqsatynda bıyl problemalyq bolyp esepteletin 85 kóppáterli úı turǵyndarymen túsindirý jumystary júrgizildi», - deıdi qala basshysy.
Jylý-elektr ortalyǵy tozyp tur
Taǵy bir atap ótetin jaıt, qys kezinde jylý qubyrlarynan aqaý shyqpaýy asa mańyzdy. Osy oraıda, «Jaıyqjylýqýat» AQ jylý jelileriniń uzyndyǵy 248,5 km bolsa, qazirgi ýaqytta sonyń 50,4 paıyzy tozǵan. Demek, 125,9 km qubyrdy jóndeý qajet.
Búgingi tańda Oral jylý-elektr ortalyǵynyń qoımasynda mazýttyń 3 tonna kóleminde apattyq qory bar.
Keıingi kezde Oral jylý-elektr ortalyǵyn jańǵyrtý maqsatynda birqatar joba qolǵa alyndy. Atap aıtqanda, gradırnıany qaıta jańartý jumystary tolyǵymen aıaqtaldy. Sonymen qatar, sý tartqyshy qaıta jańartylmaq (RÝ-3,15 Kv qondyrǵysyn ornatý jumystaryn aıdyń sońyna deıin aıaqtaý josparlanyp otyr).
Oǵan qosa, jalpy uzyndyǵy 5,6 km bolatyn №2 jylý magıstralin qaıta jańartý úshin jobalaý-smetalyq qujattama saraptamadan ótkizilip jatyr. №5 jylý magıstrali qujattamasy memlekettik saraptamadan ótip, bıýdjettik ótinim joldandy. Bul jumystardy júrgizý 2024 jylǵa josparlanyp otyr.
Ákimniń málim etkenindeı, budan bólek Zachagan kentinde (Ǵalymdar aýyly, 123) ornalasqan ornalasqan eski qazandyqty qaıta qurý jumystary bıylǵy qazan aıynda aıaqtalmaq. Nátıjesinde 5 qabatty 9 úı, 6 óndiristik mekeme jáne 1 balabaqsha jylýmen úzdiksiz qamtamasyz etiledi.
Sondaı-aq, «Jaıyqjylýqýat» mekemesiniń qarajaty esebinen 5,8 km jylý jelisin aǵymdaǵy jóndeýden ótkizýdi josparlap, sonyń 5,7 kılometrin jóndeldi. Sol sekildi 2 energetıkalyq jáne 1 sý jylytý qazandyǵyna aǵymdaǵy jóndeý jumystary júrgizilip jatyr.
Qysqa daıyndyq máselesin naqtylaı túsken BQO energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy Mıras Múlkáı shahardaǵy jylý jelileri men qurylystardyń tehnıkalyq jaı-kúıi qanaǵattanarlyq ekendigin jetkizdi. 2020-2022 jyldar aralyǵynda jylýmen jabdyqtaý jelilerinde tehnologııalyq aqaýlar tirkelmegen.
Osy kezeńde «Jaıyqjylýqýat» AQ óz qarjysy esebinen 16 km jylý jelilerin (2020 jyly – 5,3 km, 2021 jyly – 4,9 km, 2022 jyly – 5,8 km) retke keltirdi. Bıyl 296,5 mln teńgege 5,8 km jylý jelilerin kúrdeli jáne aǵymdaǵy jóndeýden ótkizdi.
Budan basqa «№2 jylý magıstrali oıymynan №11 jylý kamerasyna bosatýǵa deıin №5 jylý magıstralin rekonstrýktsııalaý» jobasy (quny – 1,4 mlrd teńge) boıynsha bıýdjettik ónim Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligine usynyldy. Al «Jylý-elektr ortalyǵynan №10 jylý kamerasyna deıin №2 jylý magıstralin qaıta jańartý» («Sıtı-Tsentr» saýda oıyn-saýyq ortalyǵy aýdany) jobasy memlekettik saraptamada. Saraptamanyń oń qorytyndysyn bıylǵy 11 qazanda alý josparlanyp otyr. Jobanyń boljamdy quny –10 mlrd teńge. Qos jobany da aldaǵy jyly júzege asyrý kózdeledi.
Oral qalasy jylý-elektr ortalyǵyna kelsek, ol 1960 jyly paıdalanýǵa berilgen, jalpy tozýy – 87,8 paıyz.
Bıyl «Jaıyqjylýqýat» AQ óz qarajaty esebinen 254,6 mln teńgege №2 jáne №4 energetıkalyq qazandyqtarǵa kúrdeli jóndeý, №9 sý jylytý qazandyǵy, № bý týrbınasyna aǵymdaǵy jóndeý jumystaryn júrgizdi.
«2020 jyly qolǵa alynǵan jylý energetıkalyq júıeni damytý memlekettik baǵdarlamasy aıasynda jylý-elektr ortalyǵynda gradırnıany qaıta jańǵyrtý jobasy bıylǵy mamyrda máresine jetse, ekinshi joba – №1 týrboagregatynda qurylys-montaj jumystary júrgizilip jatyr. Bul jobany 2023 jyldyń sońyna deıin aıaqtaý oılastyrylyp otyr. Sonymen qatar, Oral jylý-elektr ortalyǵynyń qoldanystaǵy 11 ǵımaratynyń tolyq tozyǵy jetken. Sonyń ishinde beseýin qaıta jańǵyrtý úshin jobalaý-smetalyq qujattama jasaqtalyp jatyr», - dedi M. Múlkáı.
Zachagan kentindegi qazandyq jóndelip jatyr
Bıyl kóktemde Zachagan kentiniń M. Móńkeuly shaǵyn aýdanyndaǵy kópqabatty turǵyn úılerdiń úshten bir bóliginiń qysqa daıyn bolmaý qaýpi týyndady. Bul shaǵynaýdanda úsh bý qazandyǵy bolsa, sonyń bireýi – №3 qazandyq apatty dep tanyldy. Bul qazandyq 18 kópqabatty turǵyn úıdi jylýmen qamtamasyz etedi. Onda 3 myńnan astam adam turady.
Atalǵan shaǵyn aýdanda qurylys 2010 jyly bastalyp, úsh jyldan keıin bolat jylý qubyrlary salynǵanymen, olar qazir tozǵan. Sondyqtan, qubyrlardan aqaý shyǵyp, apatty jaǵdaı jıilep ketti.
«Mine, erte bastan osynyń aldyn alý úshin mamyr aıynda Oralda tehnogendik sıpattaǵy jergilikti aýqymdaǵy tótenshe jaǵdaı jarııalanyp, tıisti jumystar atqaryldy. Qazirgi kezde Zachagan kentindegi Oral-Atyraý jáne Oral-Saratov trassalary arasynda ornalasqan shaǵyn aýdandaǵy №3 qazandyqtyń jalpy uzyndyǵy 9 km (2 230 qýma metr) jylý qubyry men ystyq sý júıesi jóndelip jatyr. Merdiger mekeme «Jaık Sıtı» JShS jumysty jylytý maýsymy bastalǵanǵa deıin aıaqtamaq. Bul rette aldaǵy ýaqytta qubyrlardy sý baspaý jaǵy da eskeriledi», - deıdi M. Satqanov.
Osy shaǵyn aýdanda turatyn Dınara Kýjentaevanyń málim etkenindeı, munda bıyl úshinshi jyl qystamaq.
«Áýelde durys qosylmaǵan ba, úı qysta salqyndaý. Alda kóremiz qalaı bolatynyn. Jaýapty mekemelerdiń qysqa qalaı daıyndalyp jatqanyn bilmeımin. Biz, turǵyndar, ystyq sý qubyryn ózimiz aýystyryp aldyq. Áıtpese, qubyr tottanyp ketkendikten, sý aǵa bastady. Mysaly, PIK bizge ony jasap bergen joq. Aınalany qazyp tastaǵandyqtan, jazda ystyq sý bolmady. Ystyq sýdy qosqanyna, mine bir jarym aptadaı ǵana boldy», - dedi turǵyn.
Osy kóshe boıynda turatyn muǵalim Aıgúl Orazbekovanyń da aıtary bar.
«Biz páter ıeleri kooperatıvinen (PIK-ten) sanaly túrde bas tarttyq. Óıtkeni, olar qarjyny alady da, týyndaǵan máseleni sheshpeıdi. Qaıta «qaryzsyńdar» dep elektr qýatynan, jedelsatydan ajyratyp tastaıdy. Talaı jerge bardyq ta, odan eshbir paıda bolmady. Aqyry ótken jyly belsendi turǵyndardyń aralasýymen múlik ıeleri birlestigin quryp, ádilet departamentinde tirkettik. Birlestik tóraıymy Aınur Imanǵalıevaǵa bárimiz kómektesemiz. Ótken jyly aǵymdaǵy jáne jınaq shotqa qarjy jınadyq. Aqshanyń bári bankte aınadaǵydaı kórinip turady. Sol qarajatqa shirip ketken qubyrlardy, basqa da tetikterdi jóndep, qysty qınalyssyz ótkizdik. Bıyl da solaı jasap jatyrmyz. Qarjy kireberisterdi, qubyrlardy jóndeýge, jertóleni sanıtarlyq óńdeýge, basqa da qyzmetterge jumsalady. Qazirgi ýaqytta bir kireberiste turatyndarmen kelisip, kamera ornatyp jatyrmyz. Bir aıta ketetin jaıt, kúni búgin ystyq sý joq, úı salqyndaý bolyp tur. Kóktemde Sarytaý jaqtan aǵyn sý osy shaǵyn aýdandaǵy kópqabatty úılerdiń jertólesine tolyp ketti. Bul, árıne, turǵyndarǵa qatysty emes, tabıǵı jaǵdaı. Aldaǵy ýaqytta mundaı oqys oqıǵa bolmasa eken deımiz», - dedi A. Orazbekova.
Sonymen, ákimdik sandardy alǵa artty, jaǵdaıdy kórip otyrǵan keı turǵyndardyń da qareketi týraly estip bildik. Al, jylytý maýsymy bolsa taıap qaldy.
