Ońtústik Koreıada AES qalaı jumys isteıdi
PÝSAN. KAZINORM – Qazaqstan jýrnalısteri men blogerleri Ońtústik Koreıanyń Seýl atom elektr stansasynyń jumysymen tanysty.
Eki reaktor – bir stansa
Búginde Ońtústik Koreıa aýmaǵynda jumys istep turǵan 26 reaktor elge qajetti elektr energııasynyń 30 paıyzyn berip otyr. Halyqaralyq standartqa sáıkes, koreılikter 2 reaktordy (APR-1400 – Koreı elektr energetıkalyq korporatsııasy (KEPCO) ázirlegen sý-sýly reaktor. Ol úshinshi býyn reaktory sanalady jáne ońtústikkoreıalyq KHNP men KEPCO kompanııalary ázirlegen qýaty 1 000 MVttyq eki kontýrly OPR-1000 ıadrolyq reaktorynyń jańartylǵan túri) 1 atom elektr stansasy dep sanaıdy. Solardyń bir shoǵyry Pýsan qalasynan 25 shaqyrym jerde, Tynyq muhıtynyń Azııa tusyndaǵy Sary teńiz jaǵalaýyndaǵy Kıdjan qalashyǵynda salynǵan. Biz barǵan Seýl shtab-páterine qarasty 4 reaktordyń búginde 2016 jyly salynǵan Seýl-1 jáne 2019 jyly paıdalanýǵa berilgen Seýl-2 reaktorlary jumys istep tur. Seýl-3, Seýl-4 reaktorlary salynyp jatyr. Qurylys jumystaryna birneshe ondaǵan kompanııa tartylǵan. Bir táýlikte eki nysannyń aýmaǵynda 3 600 adam eńbek etedi. Seýl-3 reaktory bıyl, al sońǵycy 2025 jyldyń qazan aıynda iske qosylady dep josparlanǵan. Jalpy eki nysannyń da qurylys jumystary 91,5 paıyzǵa aıaqtalyp otyr.
2017 jylǵa deıin reaktordyń jumysy Shın-Korı atom elektr stansasynyń shtab-páteri arqyly basqarylyp kelgen. Seýl shtab-páteri sol jyldyń sáýirinde ǵana bólinip, reaktorlar alańyna kelip qonystanǵan. Shtab-páterdiń reaktorlardy qosa alǵandaǵy qonystanǵan aýmaǵy – 2 sharshy shaqyrym.
Búginde Seýl atom elektr stansasy Pýsan qalasyn - 104, al Ýlsan qalasyn 68 paıyz elektr energııasymen qamtamasyz etedi. Sonymen qatar osy jergilikti jerlerdiń áleýmettik ınfraqurylymyn jaqsartyp, áleýmettik áleýetin arttyrý isinen de tys qalmaıdy. Máselen, 2017 jyldan beri Seýl shtab-páteri óńirge 486,5 mlrd von (teńgege shaqqanda 162,1 mlrd teńge shamasynda) ınvestıtsııa quıyp, 210,4 mlrd von salyq tólegen. Munan bólek, jyl saıyn óńirdegi jastardyń bilim alýyna, áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasylarǵa kómek kórsetýge 84 mln von qarajat bólip keledi.
Reaktor ornalasqan ǵımarat beriktigi
Ońtústik Koreıada atom elektr stansasy 4 bólikten turady desek bolady: reaktor ǵımaraty, ıadrolyq qaldyq qoımasy, trýbına ǵımaraty jáne basqarý alańy. Al reaktor ornalasatyn ǵımarat kúmbez túrinde salynady. Syrttaı qaraǵan kezde Astanadaǵy Ulttyq muraǵattyń kúmbezdi bóligin kóz aldyńyzǵa ákeledi. Aldymen ǵımarat salynatyn alańnyń tabanyna granıt tasy tóselip, ústine beton quıylady. Kúmbez bıiktigi – 72 metr. Bul 24 qabatty úıdiń bıiktigimen para-par. Dıametri – 54 metr. Qabyrǵasynyń qalyńdyǵy – 1 metr 37 santımetr. Qabyrǵany aınaldyra dıametri 57 mm armatýra jiberilip, kúmbezdi boılaı joǵary-tómen 6 mm birneshe ondaǵan armatýradan órilgen qosymsha jýan temir arqan salynady. Sodan keıin beton quıylady. Mundaı qalyńdyqtaǵy ári kóptegen armatýramen quıylǵan qabyrǵa tosynnan reaktorda apat bolǵan jaǵdaıda radıatsııanyń syrtqa taralýyna jol bermeıdi. Syrttan ushaq soǵylsa da, zeńbirekpen atqylasa da bylq etpeıdi. 900 myń tonnalyq soqqyǵa tótep beredi.
ıAdrolyq qaldyqtar qoımasy
Reaktor elektr energııasyn óndirý úshin ishinde 900 myńǵa jýyq ıadrolyq otyn salynǵan kapsýla qoldanylady. Kapsýla – tabanynyń barlyq qabyrǵasy 20 sm bolatyn, uzyndyǵy 4 metr bolatyn jáne uzynynan ár qabyrǵasyna 16 temir ózekshe jiberilgen qurylǵy. Mundaı bir qurylǵynyń salmaǵy – 640 keli. Reaktorǵa osyndaı 241 dana kapsýla birden salynady jáne 1,5 jyldan keıin onyń 10-y aýystyrylyp otyrady. Osy kapsýlalardy almastyrý úshin reaktor jumysy 7-10 kúnge ýaqytsha toqtatylady. Aıta keterligi, balanyń saýsaǵyndaı ǵana bolatyn kishkentaı bir ıadrolyq otyn 15 tonna kómirdiń elektr energııasyn berýge qaýqarly.
Reaktor ornalasqan alańnyń tómengi qabatynda qýaty sarqylǵan kapsýlalardy saqtaýǵa arnalǵan qoıma bar. Qoıma – eni shamamen 10, al uzyndyǵy 15 metr bolatyn basseın. Basseın 100 paıyzdyq bor qyshqylyna toltyrylǵan. Seýl-1 reaktorynyń astyndaǵy osyndaı basseınde 200 dana kapsýla saqtalyp tur. Saqtaý merzimi – 20 jyl. Osy merzimde basseın tolyp ketse, onda basqa qoımaǵa aýystyrylady. ıAdrolyq otynnyń qýaty sarqylyp, jaramsyz kúıge tússe de jylý bólýin jalǵastyra beredi. Máselen, 200 dana kapsýla salynǵan basseındegi bor qyshqylynyń jylýy – 30 gradýs. Al basseınde taza sý bolsa, onda onyń qyzýy munan álde qaıda joǵary bolmaq, ıaǵnı kapsýla radıatsııa bólýin jalǵastyra beredi. Sondyqtan, ońtústikkoreılikter ıadrolyq otyn qaldyqtaryn jerge kómý syndy sharany qarastyryp ta otyrǵan joq.
Bý generatory jáne týrbına
Seýl atom elektr stansasy reaktordy salqyndatý úshin Sary teńizden sekýndyna 50 tonna sý alyp otyr. Osy sýdy reaktor 324 gradýsqa deıin ysytyp, ony qubyr arqyly bý generatoryna aıdaıdy. Bý genatorynda sý 240 gradýsqa deıin tómendetilip, joǵary qysym týrbınasyna jetedi. Sóıtip, rotor boıyndaǵy qalaqshalardy aınaldyrý arqyly elektr energııasyn óndiredi. Týrbınadaǵy qysym – 158 bar (qysym ólshem birligi). Qalaqshalar bir mınýttyń ishinde 1 800 aınalym jasap, 24 myń volttyq elektr energııasyn týdyrady. Joǵary qysym týrbınasynda sý 10-40 gradýsqa deıin salqyndaıdy. Al teńizge qaıta quıylatyn kezde sýdyń temperatýrasy shamamen 7-8 gradýs bolady. Jalpy, bul reaktorlarda qoldanylatyn sýdyń býlanyp, aýaǵa taralýy 0 paıyzǵa teń. Teńizge quıylatyn sý radıatsııaǵa da ushyramaıdy. Óıtkeni, reaktordy salqyndatatyn sý men teńizden alynǵan sý bir-birimen aralaspaıdy, ıaǵnı tuıyq tsıkl tehnologııasy qoldanylǵan.
Basqarý alańy
Reaktor jumysyn baqylaý qabyrǵaǵa jaǵalaı ornatylǵan ekrandar, ústel ústindegi monıtorlar, túrli basqarý quraldary arqyly júzege asyrylady. Dál osy alańda bir aýysymda 10 adamnan qyzmet etedi. Sonda bir táýlikte 3 aýysymmen 30 adam eńbek etedi. Negizinde jumystyń barlyǵy avtomattandyrylǵan. Sondyqtan da kózge kóp adam ilige bermeıdi. Jalpy, Seýl-1 men Seýl-2 reaktorlarynda 2 244 adam jumys isteıdi. Onyń 1 246-si Koreı gıdroenergetıka jáne atom energetıkasy (KHNP) kompanııasynyń, al qalǵan 998-i – ózge mekemelerdiń qyzmetkerleri. Erekshe qadaǵalaýǵa alynǵan nysan bolǵannan keıin munda jumys isteıtin mamandarǵa zor talap qoıylǵan. Únemi tekserýden ótip turady.
Buǵan deıin Qazaqstannyń bir top jýrnalısi men blogeri Ońtústik Koreıa eliniń atom elektr stansasy jumysymen tanysý úshin saparda júrgenin jazǵan edik.
