Ońtústik Koreıa prezıdenti ıÝn Sok El týraly ne bilemiz
Qasym-Jomart Toqaev Koreıa Respýblıkasynyń Prezıdenti ıÝn Sok Eldi elimizge shaqyrdy. Búgin ol Qazaqstanǵa úshkúndik memlekettik saparmen keledi. Ońtústik Koreıanyń 20-shy prezıdentiniń ómirbaıany men mansaby týraly Kazinform tilshisiniń sholýynan oqyńyz.
ıÝn Sok El degen kim?
Koreıa Respýblıkasynyń qazirgi prezıdenti ıÝn Sok El 1960 jyly 18 jeltoqsanda Seýlde muǵalimder otbasynda dúnıege kelgen. Ol 1983 jyly Seýl ýnıversıtetinde bakalavr dárejesin, 1988 jyly magıstr dárejesin aldy. 1991 jyly zańger sertıfıkatyn aldy. 1994 jylǵa deıin ıÝn Sok El Ońtústik Koreıanyń Sot saraptamasy jáne oqytý ınstıtýtynda biliktiligin arttyrdy.
1994 jyldan bastap prezıdent laýazymyna kiriskenge deıin ıÝn Sok El prokýratýra organdarynda qyzmet etti, tek 2002-2003 jyldary qysqa merzimde zań fırmasynda jeke tájirıbemen aınalysty. 2007-2008 jáne 2010-2012 jyldary eldiń Joǵarǵy prokýratýrasynda qyzmet atqarǵan. 2012-2013 jyldary Ońtústik Koreıanyń Ulttyq barlaý qyzmetine qoǵamdyq pikirge manıpýlıatsııa jasap, eldegi prezıdent saılaýyna aralasty degen aıyp taǵylyp, úlken daý týyndaǵan edi. ıÝn Sok El osyǵan qatysty arnaıy tergeý tobyn basqardy. 2017 jyly Seýl ortalyq aýdandyq prokýratýrasyna basshylyq etti. Al 2019 jylǵy shildede ıÝn Sok El eldiń bas prokýrory bolyp taǵaıyndaldy. 2021 jylǵy naýryzda prezıdent saılaýyna qatysý úshin qyzmetinen ketti.
Saıası mansaby
2021 jylǵy shildede ıÝn Sok El eldegi negizgi oppozıtsııalyq partııa – konservatıvti «Halyq kúshine» qosyldy (buǵan deıin ıÝn eshqandaı partııa múshesi bolmaı, saıası táýelsiz bolǵan). 2021 jyldyń qarashasynda ol ishki partııalyq praımerızde kópshilik – 48% daýyspen jeńiske jetti.
ıÝnnyń 2022 jylǵy 9 naýryzdaǵy prezıdenttik saılaýdaǵy negizgi qarsylastary bıleýshi Tobýro (Barlyǵy birge) Demokratııalyq partııasynyń ókili Lı Chje Men jáne Ádilet partııasynyń kandıdaty Sım San Chjon boldy. IPSOS, Korea Research jáne Hankook Research kompanııalary júrgizgen saılaý aldyndaǵy sońǵy saýalnamaǵa sáıkes, ıÝn Sok Eldiń jeńiske jetý múmkindigi joǵary boldy (42,1%). Respondentterdiń 37,1%-y Lı Chje Menǵa, 1,8%-y Sım Sangjonǵa daýys berýge daıyn boldy. Sonymen qatar, 3 naýryzda Halyq partııasynyń kandıdaty An Chhol Sý (saýalnamaǵa qatysqandardyń 7,4% qoldaýyna ıe bolǵan kandıdat) ıÝnnyń paıdasyna óz kandıdatýrasyn alyp tastady.
Nátıjesinde prezıdent saılaýynda ıÝn Sok El 48,56% daýys jınap, qarsylasy Lı Chje Mendy (47,83%) sál ǵana basyp ozdy. Daýys berýge saılaýshylardyń 77,1 paıyzy qatysty.
Prezıdent ustanymy
ıÝn Sok Eldiń prezıdenttik merzimi 2022 jyldyń 10 mamyrynda bastaldy. Ol ant qabyldap, Koreıa Respýblıkasynyń 20-shy prezıdenti retinde resmı túrde qyzmetine kiristi.
ıÝn Sok Eldiń saılaýaldy baǵdarlamasynda: halyqty qoljetimdi baspanamen qamtamasyz etý, tsıfrlyq úkimet qurý, kómirtegi beıtaraptyǵyna qol jetkizý, teń bilim berý múmkindikterine kepildik berý jáne COVID-19 pandemııasynyń saldaryn eńserýge erekshe kóńil bólindi.
Ol KHDR tarapynan ıadrolyq qaýip tóngen jaǵdaıda aldyn ala soqqy berý úshin AQSh-pen odaqtastyqty jáne Koreıa Respýblıkasynyń áskerı áleýetin nyǵaıtýǵa nıetti. Sonymen birge, prezıdent ıÝn Soltústik Koreıamen beıbit kelisimge qol qoıýǵa jáne eger olar ıadrolyq qarý arsenalyn qysqartýǵa kelisetin bolsa, barynsha qarjylyq qoldaý kórsetýge daıyn ekenin málimdedi. ıÝn Sok Eldiń pikirinshe, Soltústik Koreıaǵa qarsy halyqaralyq sanktsııalar saqtalýy kerek, osylaısha KHDR-ǵa ıadrolyq qarýdan tolyq bas tartýǵa qysym kórsetýge bolady. Sonymen qatar, ol Qytaımen ózara tıimdi ekonomıkalyq baılanystardy keńeıtýdi jaqtaıdy.
2023 jylǵy 9 qyrkúıekte Úndistanda ótken G20 tobynyń sammıtinde prezıdent ıÝn Sok El «Jasyl klımat» qoryna qosymsha 300 mıllıon dollar beretinin málim etti. Bıylǵy jańajyldyq úndeýinde Koreıa prezıdenti halyqtyń ál-aýqatynyń deńgeıi artyp, kóptegen ekonomıkalyq máseleler sheshimin tabatynyna sendirdi.
Al, jaqynda Ońtústik Koreıa prezıdenti eldi jasandy ıntellekt salasynda álemdegi úzdik úshtikke engizýge ýáde berdi.
Men elimizdiń AI tehnologııasy salasynda úzdik úshtikke kirýin, jad mıkroshemalarynyń sheńberinen shyǵyp, bolashaq jasandy zeıin naryǵyn jaýlap alýy úshin AI chıpterin jasaý jónindegi bastamany ilgeriletemin, – dedi ol jartylaı ótkizgish ónerkásibine arnalǵan konferentsııada.
Sondaı-aq, ol eldiń jartylaı ótkizgish ónerkásibin qoldaý úshin jasandy zeıin salasy men chıpter jasaýǵa quny 19 mıllıard dollardan asatyn ınvestıtsııa quımaq. Ońtústik Koreıanyń Renhap aqparat agenttiginiń habarlaýynsha, prezıdent ıÝn 2026 jyly Seýl mańynda mıkrochıpter shyǵaratyn ónerkásiptik keshen qurylysyn bastaýdy josparlap otyr.
Interfax Koreıa bankiniń derekterine silteme jasap, 2024 jyldyń qańtar-naýryzynda Ońtústik Koreıa ekonomıkasy aldyńǵy toqsanmen salystyrǵanda 1,3%-ǵa ósti dep habarlady. Bul – 2021 jyldyń tórtinshi toqsanynan bergi eń joǵary ósim.
Prezıdent bıylǵy sáýirde Ulttyq jınalys (parlament) saılaýynda bılik basyndaǵy «Halyq kúshi» partııasy jeńilgennen keıin de reformalar jalǵasady dep ýáde berdi. Daýys berý qorytyndysy boıynsha negizgi oppozıtsııalyq «Demokratııalyq partııa» men onyń jaqtastary 300 depýtattan turatyn Ulttyq jınalysta 176 orynǵa ıe boldy. Bul rette bıleýshi «Halyq kúshi» partııasy men onyń seriktesteri 108 oryn ıelendi.
Otbasy. Birinshi hanym
ıÝn Sok El 2012 jyly Kım Kon Hıge úılendi. Ol ártúrli mádenı is-sharalardy, kórmelerdi uıymdastyrýmen aınalysqan.
Kım Kon Hı eldiń qoǵamdyq ómirine belsene aralasady. Ótken jyly ol Seýl zaǵıptar mektebinde bolyp, 40-qa jýyq oqýshyny jańa oqý jylynyń bastalýymen quttyqtady.
2023 jyly Kım Kon Hı Hırosımada Japonııa premer-mınıstriniń áıeli ıÝko Kıshıdamen dostyq keshki as ta ótkizdi. Koreıanyń birinshi hanymy Koreıa men Japonııa azamattary bir-birimen jaqyndasyp, tatý bola alatynyna senim bildirdi.
