Onkologııa eresekterge qaraǵanda balalar arasynda erte anyqtalady - onkogematolog

AQTÓBE. KAZINFORM – Aqtóbe oblystyq kópsalaly balalar aýrýhanasynda birer jyl buryn ǵana balalar gematologııasy bólimi ashyldy. Qazir munda qan synamasy, túrli taldaý qorytyndysy kúmándi balalar kelip, tolyq tekserýden ótedi. Tipti jilik maıy alynyp, 2-3 kúnde qorytyndysy shyǵarylady. Balalar onkologi, gematolog Dámetken Ergarınova ózi tańdaǵan mamandyq pen onyń jaýapkershigiligi, óńirdegi balalar onkologııasy men gematologııa týraly aıtyp berdi.

- Siz tańdaǵan salanyń salmaǵy aýyr. Balalardaǵy onkologııalyq aýrýlardy anyqtaý, ony emdeý... 

- Gematologııa salasynda 12 jyldan beri jumys istep kelemin. Aldymen №1 qalalyq emhanada keńesshi boldym. Al 2016 jyldan bastap aýrýhanaǵa aýysyp, gematolog dáriger bolyp eńbek ettim. Jańa bólim 2023 jyldyń naýryz ashyldy. Munda 15 kereýet bar. Bólimde gematologııa, onkologııa aýrýyna shaldyqqan balalar em qabyldap jatyr. Qatersiz isik aýrýyna shaldyqqandarǵa da em osynda júrgiziledi. Al qaterli isikke qatysty aıtar bolsam, anyqtaý, aldyn ala dıagnoz qoıý júrgiziledi. Eger qaterli isik anyqtalsa kvota arqyly Astanadaǵy arnaıy ortalyqqa jiberiledi. Onda biz qoıǵan dıagnoz rastalady nemese joqqa shyǵarady. Sonymen birge ambýlatrııalyq qabyldaý júrgiziledi. Dúısenbi-beısenbi kúnderi aralyǵynda úsh gematolog, onkolog-gematolog dáriger aýdan, aýyldan, qaladan joldamamen jibergen balalardy qaraıdy.

- Kóbine neshe jastaǵy baladan anyqtalady bul dert?

- Gematologııa, onkologııalyq aýrýy bar balalar nemese osy dertke shaldyqqan bolýy múmkin dep kúdikke ilikkender klınıkalyq-dıagnostıkalyq bólimde baqylaýǵa alynyp, olardyń ata-analaryna keńes beriledi. Munda jańa týǵan náresteden 18 jasqa deıingi jetkinshekter qabyldanady. Aýdandyq aýrýhana, emhanalardyń joldamasymen keledi, keıde telemedıtsına arqyly onlaın habarlasamyz. Sonymen birge sanavıatsııamen tyǵyz baılanystamyz. Tipti baryp, balany qarap, tekserip, keńes beremiz. Eger gematologııalyq aýrýy bar bala ınfektsııalyq aýrýhanada jatsa, mamandar baryp, qaraıdy. Bul aýrý jas talmaǵaıtyn bolǵan soń balalardyń jasy da ártúrli.

- Balanyń onkologııalyq aýrýǵa shaldyqqanyn qalaı anyqtaýǵa bolady? Aýrýdyń alǵashqy belgileri qandaı?

- Onkologııalyq aýrý jasyryn bastalady. Apta, aılar ótkende ǵana alǵashqy belgileri kórinedi. Jıi sýyq tııý, balanyń tez sharshaýy, álsizdik baıqalyp, únemi uıyqtaǵysy kelip turady. Lımfa túıinderi ulǵaıyp, ish qurylysy aýyrady. Aıaǵy syrqyrap, jıi shaǵym aıtýy múmkin. Baýyry, talaǵy isip, astan bas tartýy yqtımal, tábeti bolmaıdy. Tipti júregi aınyp, qusady, dene qyzýy túspeı, bala mazasyzdanady. Sál nársede aıaǵy, jambas súıegi synyp ta ketýi múmkin. Keıde tynys alý joldary aýyryp, bronhıt, pnevmonııa sekildi belgileri arqyly anyqtalýy múmkin. Búıregi syr berip, jıi murny qanasy, denesinde kórgergen jeri kóbeıse de qaýipti. Dál osy aýrý túrleri mazalasa tekserilýi tıis. Qan synamasynda keıinde leıkotsıt shamadan tys kóp nemese az bolsa, trombotsıtterdiń ózgerýin kórsetedi. Qan azdyq aýrýyn emdegenmen, nátıje bolmaı jatatyny osydan. ÝZD arqyly lımfa túıinderdiń, baýyr men talaqtyń óskenin kóre alamyz. Rentgen arqyly ókpede qandaı da bir isiktiń bar-joǵyn anyqtaýǵa bolady. Aýyldyq ambýlatorııa, aýdandyq aýrýhanada, emhanada jumys isteıtin ár dáriger aýrýdyń osy belgilerin únemi este saqtaýy kerek.

- Oblys ortalyǵynda múmkindik kóp, dárigerler de janymyzda. Al aýdan, aýyl balalary qaıda qaralady?

- Aýdan, aýylda bul salada maman az. Bilikti mamandar aýylǵa barǵysy da kelmeıdi. Al joǵary oqý ornyn bitirgen jas mamanda biliktilik, tájirıbe jetpeı jatady. Sondyqtan olar bizge tikeleı habarlasyp, uıaly telefon arqyly da keńes alyp otyrady. Sonymen birge arnaıy baǵdarlama arqyly balanyń jaǵdaıy týraly bilip, em júrgizedi. Aýrý belgilerine qaraı keıde qalaǵa shuǵyl shaqyramyz nemese jedel járdem brıgadasymen aldyramyz. Keıde aýylda balalardy qaraýǵa keńes beremiz. Oblys boıynsha 15 kereýet bolsa, qalalyq balalar aýrýhanasynda gematologııaǵa arnalǵan 4 kereýet jasaqtalǵan. Biz aptasyna 1-2 ret qalalyq aýrýhanaǵa baryp, keńes beremiz. Byltyr gematologııa bóliminde 500-den astam bala em qabyldady. Sol balalardyń 30 paıyzynan onkologııalyq aýrý anyqtaldy. Onyń ishinde aq qan aýrýy, qaterli isik te bar.

- Týa bitti osy dertke shaldyǵý múmkin be?

- Bári ata-anasyna baılanysty. Keıde tuqymynda bolsa, bala osy dertpen ómirge keledi. Negizi qalalyq emhanalarda da gematolog joq. Tek bizdiń aýrýhananyń mamandary kelisimshart negizinde jumys istep, kómek kórsetedi. Ýchaskelik dárigerler aýrý belgilerin biledi, kúdikke ilikse mamandarǵa joldama beredi. Aýhanadaǵy bólimde qan synamasy alynyp, KT, MRT apparatqa túsiredi. Sonymen birge jilik maıyn alyp, tekseremiz. Onkologııalyq aýrý bar nemese joq ekenin 1-2 kúnde anyqtap, 3 kúnde dıagnoz qoıamyz. Qaterli aýrý anyqtalsa, Astanadaǵy aýrýhanaǵa jiberemiz. Byltyr gematologııa jáne onkologııa boıynsha orta eseppen 20-ǵa jýyq bala jiberildi. Onyń ishinde 3-4 balanyń dıagnozy rastalmady.

- Eresekter men balalar arasyndaǵy onkologııalyq aýrý túrleriniń aıyrmashylyǵy bar ma?

- Eresekter qaraǵanda balalar arasyndaǵy qaterli isik erte anyqtalady. Úlken kisiler tym kesh keledi, shydap júre beredi. Al bala mazasyndansa ata-anasy ýaıymdap, dárigerge ákeledi. Sonymen birge qazir jastardyń kózi ashyq, kókiregi oıaý. Olar aýrýdyń emin arnaıy dárigerden izdep keledi.

- Ózińiz tekserilip turasyz ba?

- Ózim skrınıngten ótemin. Ýchaskelik dáriger aıtyp, shaqyrady. Adam ózi úshin barýy kerek. Birinshiden, ózim medıtsına qyzmetkerimin, ekinshiden áriptesterime qurmetpen qaraımyn.