Ónerge memlekettik deńgeıde turaqty kóńil bólgende ǵana ol ósedi, órkendeıdi ? A.Áshimov

ORAL. Mamyrdyń 22-si. QazAqparat /Ǵaısaǵalı Eraly/ - Bul kúnderi M.Áýezov atyndaǵy qazaqtyń memlekettik akademııalyq drama teatry Oralda gastroldik saparda júr. «Ákemteatrdyń» Batys Qazaqstan oblystyq qazaq drama teatrynda qoıǵan týyndysynyń biri – «Ymyrttaǵy mahabbat» (G.Gaýptman, aýdarǵan Qalıhan Ysqaq, qoıǵan Rýben Andrıasıan). QazAqparat tilshisi osy spektaklde basty rolde oınaǵan ataqty akter, KSRO jáne Qazaqstannyń halyq ártisi, Memlekettik syılyqtardyń laýreaty Asanáli Áshimovpen

әңgimelesken bolatyn. - Asanәli aғa, әr adam өziniң tүp-tamyryna tartady dep jatady. Sizge өner kimnen jұқty dep oılaısyz? - Bұl maғan tabıғattyң bergeni dep oılaımyn. Өıtkeni өnerge bala kezimde onsha құmar emes edim. O basta osy oқýғa tүsemin dep oılaғan da joқ edim. Taғdyrdyң jazýy solaı boldy. Dombyra tarta almaımyn, әn sala almaımyn, қalaı bolady dep jүrgende, mұnyң joly basқa eken. Қazir, қarap otyrsam, bұғan kezdeısoқ kelgenimmen, osynyң өzi zaңdylyқ sekildi. ıAғnı eshteңeni bilmeı, tүsinbeı kelseң, kөp nәrseni boıyңa tez siңiredi ekensiң. Sahna өneri sezimtaldyқty, alғyrlyқty, өtkirlikti, қııalshyldyқty joғary қoıatyn mamandyқ eken. Bүginde sonyң biraz asýynan өttik. Әrıne, bұl jolғa tүskenime өkinbeımin. Biraқ bastapқyda týysқandarymnyң bәri қarsy boldy. Negizi, meni қorғap jүretin bir kүsh bar. Pirim bar. Қıyn kezde үnemi jol kөrsetip tұrady. - Jambyl babamyz aıtқan ғoı, ol keıde қyzyl jolbarys keıpinde kөrinedi dep... - Tap solaı! Meniң atam Ysқaқ pirәdar, sondaı taza, aқ қaғazdaı әdemi adam bolғan ( bizdiң arғy ata-babalarymyz osy sizdiң jaқtan kөshken, Sherkesh rýynanbyz). Sol kisiniң құrmetine Jambyl oblysy Sarysý aýdanynda meshit te tұrғyzdym. Endi bir syrymdy bүkpeı-aқ қoıaıyn, «Ataңyzdyң қyzyl jolbarysy sizge қonғan eken» dep, bir adam emes, kөripkelderdiң talaıy aıtty. - Өnerdegi jolyңyzdy teatrdan bastadyңyz ba, әlde kınodan ba? - Әýeli men kınodan bastadym. Konservatorııanyң teatr jәne өner bөliminde oқyp jүrgende birinshi kýrsta-aқ «Botakөz» kınofılminde kishkentaı Kenjetaıdyң rolinde oınadym. Sodan bastalyp ketti. Үshinshi kýrsta «Asaý Ertis jaғasynda» degen fılmge tүstim. Әıteýir oқý ornyn bitirgenshe, tөrt-bes kınonyң basyn қaıyryp tastadym. Birer jyl kınostýdııada jұmys jasadym. 1964 jyly Shәken Kenjetaıұly Aımanovtyң (өzi de teatrda eңbek etken adam ғoı ) aқylymen teatrғa kirdim. Sonda sahnada jүrgenime bıyl 45 jyl tolyp otyr eken. - Siz Mұhtar Әýezov teatrynda otyzғa jýyқ rolde oınaғan ekensiz. Osynyң bәri de janyңyzғa jaқyn shyғar? - Әrıne, bәrine de eңbek siңirip, ter tөktik. Іshinde oң jambasyma birden kelip, erkin oınaıtyn rolderim bar. Biraқ қaı-қaısysyn da өz dәrejesinde shyғarý үshin tyңғylyқty daıyndalasyң. Jas kezimizde kibirtiktegen ýaқytymyz bolmaı қalғan joқ. Sheberlik birte-birte keledi. Қazir jastar sondaı kүıge tүsip қalsa, sony bildirmeı alyp shyғýғa týra keledi. Negizi sahnanyң өz әseri bolady. Eң bastysy, oı erkin bolýy kerek. Sosyn dene erkindigi degen sabaқ bar. Bylaısha aıtқanda, bәrine de tastүıin daıyn bolyp, keı ýaқytta taýyp ketý, ımprovızatsııaғa da bara bilý қajet. - Basty rol birden kөzge tүsedi, degenmen қosalқy rolderdiң de jaýapkershiligi az emes shyғar? - Oғan sөz joқ қoı. Kөpshilik ishinde de jүrdik, қosalқy, ekinshi қatardaғy rolderdi de shyғardyқ. Degenmen, үlken rolderge birden kirisip kettik қoı. Қazir endi jas kelgen soң, өzime arnap jasalғan dүnıe bolmasa, jastarғa jol berý, olarғa aқyl aıtý kerek. Jalpy, sahnaғa kire bilý kerek, odan shyғa da bilý kerek. Mәңgilik eshteңe joқ. Oılaғanymnyң bәrin tyndyrdym dep aıta almaımyn. Armandaғanymyzben, oınaýғa sәti tүspegen rolder de boldy. - Sizdiң oıyңyzsha, rejısser men akterdiң bir-birimen baılanysy қandaı bolýy kerek? - Mұnyң bireýiniң rөli joғary, ekinshisin tөmen dep aıtýғa bolmaıdy. Әýeli dramatýrgııaғa rejısser өziniң bilim-biligine қaraı қosaryn қosýy kerek. Sosyn akter өzinshe әrleıdi. Oshaқtyң үsh bұtyndaı nәrse ғoı, sonda ғana өner týady. Mysaly, Shekspırdiң shyғarmasyn қoımaғan el joқ. Alaıda ony sahnalaғanda, ұlttyқ tabıғatymyzғa jaқyndatýdyң esh ersiligi joқ. Tipti keıde keıipkerlerdi қazirgi zamansha kıindirýge deıin baryp jatady. - «Ymyrttaғy mahabbatta» Mattıas rolinde oınaғanyңyzda, Inkenge «Meniң synғan kezimdi kөrdiң be!?» dediңiz ғoı. Өmirde de sondaı beriksiz be? - (Akter bir sәt үnsiz қalyp, kөzine jas үıirilgendeı boldy ) ... Adambyz ғoı bәrimiz de, ondaı sәtter kim-kimniң basynda bolady ғoı. Biraқ sonyң bәrin jұrtқa kөrsetpeýge tyrysamyn. Қastandyқ jasaýshylar da joқ emes. Myltyқpen atpaıdy, tilmen, sөzben tүıregisi keledi. Mұnyң bәri қyzғanyshtan týatyn nәrse ғoı. - Kishkentaı Asanәli қalaı өsip keledi. Eseıgende sizdiң jolyңyzdy қýatyn tүri bar ma? - Ony kim bilgen. Әıteýir қazirgi baғyty, oı-sanasynyң damýy, bir nәrseni aңғarýy jaman emes. Bir jas tөrt aıғa toldy. Bәri de tәrbıege baılanysty. Biz dalada kөbirek jүremiz. Bala kezinen bұl jүk anasyna tүsedi. Sondyқtan men sheshesine senemin. - Aғa, kınoғa tүsip jүrsiz be? - Қazir «Transsibir ekspresiniң» jalғasyn aınaldyrýdamyz. Rejıssýrasy kishkene nasharlaý bolyp tұr, soғan қaıғyryp jүrmiz. Osy sapardan oralғan boıda Bangkokқa baryp, epızodtar tүsiremiz. - Birneshe kitap jazғanyңyzdy bilemiz. Mұny da jalғastyrasyz ba? - Men jazýshy emespin. Balalarym, jarym týraly, Mұhtar Әýezovten bastap, belgili tұlғalar jөninde kөrgen-bilgenimdi қaғazғa tүsirdim. Kүndelik jazatyn өnerim bar edi. Bұl da қyzyқty dүnıe bolyp tұr. Bes tomdyғym қazaқsha shyқsa, endi bir kitap orys tilinde jaryқ kөrip jatyr. Fotoalbomdar da bar. - «Әkemteatrdyң» bizdiң өңirge kelmegenine jıyrma jyldan asқan eken. Bұl az ýaқyt emes. Teatrlar el ishin jıirek aralaýy қajet emes pe? - Қazirgi kezde oblystarғa gastrolge tұraқty shyғyp jүrgen bizdiң teatr ғana. Sonyң ishinde «Ymyrttaғy mahabbat» barlyқ derlik oblys ortalyқtarynda қoıyldy. Maғan қoıylymdy tamashalaғan Aқ Jaıyқ kөrermenderi өte ұnady. Deni tүsinigi bar, spektakl arқyly ne aıtaıyn degeniңdi ұғa alatyn jandar eken. Bұl sonyң bәrin kөrip tұratyn akterge әser etedi. Osyndaı jandy baılanys bolsa ғana kөrermen de өsedi, akter de sheberligin shyңdaı tүsedi. Gastrol degende aıta ketelik, teatrda қoıylғan dүnıeniң bәrin әkele almaısyң. Dekoratsııany da tүgel tasyp jүrý қıyn. Sahna tar, dekoratsııa oıdaғydaı bolmaғan soң, bұl akterge yңғaısyzdyқ týdyrmaı қoımaıdy. Sondyқtan týyndyny sol teatrdyң өzinde kөrgenniң jөni mүlde bөlek. Әrkim meıramdatyp, toı-dýman қýyp ketpeı, birer saғat ýaқytyn teatrғa қıғany dұrys. Tүptep kelgende, aıtarym, өner halyқtiki, sondyқtan memlekettik deңgeıde tұraқty kөңil bөlgende ғana ol өsedi, өrkendeıdi.