«Oqýshy qyz tárbıesi - orasan jaýapkershilik» - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetinde Mádenıet jáne sport mınıstrligi Din isteri komıteti Din máseleleri jónindegi ǵylymı-zertteý jáne taldaý ortalyǵynyń dırektory, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty Aınur Ábdirásilqyzymen bolǵan suhbat berilip otyr.
«Mektep formasyna qoıylatyn talaptar mátininde «dinı atrıbýtıkanyń qoldanylmaýy» degen tirkestiń qamtylýyna kelsek, «mektep formasyn saqtaý» degenniń ózi «basqa eshbir atrıbýtıkany qoldanbaý» degendi bildiretini sanasy saý adamǵa beseneden belgili. Jáne bul tek dinı atrıbýttarǵa ǵana emes, basqa da erekshelikterge tyıym salynatynyn bildiredi. Máselen, bala mektepke erkin kıim úlgisimen - sándi nemese sporttyq kıimdermen, jarqyraǵan áshekeı buıymdarmen kele almaıdy ǵoı. «Forma» uǵymy sonyń bárin retteıdi. Durysy, burynnan rettep kelgen.
Forma - tek mektepke tán erekshelik emes. Kóptegen kásibı salalyq mekemeler, oqý orny, jumys orny dep bólmesten, barlyq deńgeıde belgili bir formalardy saqtaýdy talap etedi. Onyń barlyǵy kásibı, tehnıkalyq, gıgıenalyq, taǵy basqa talaptardan týyndaıtyny belgili. Al mektep formasynyń da kóterip otyrǵan ózindik áleýmettik-tulǵalyq júgi bar. Birinshiden, kez kelgen forma belgili bir mekemege qatystylyqty bildiretindikten, tulǵaǵa sol mekeme aldyndaǵy jaýapkershilikti júkteıdi.
Ekinshiden, forma - quqyqtyq qatynastar shegin aıqyndaıtyn baqylaý quraly. Qarapaıym mysalmen órnektesek, mektep formasyndaǵy bala sabaq ýaqytynda kóshe kezip júrse nemese kompıýter klýbynda oıyn oınap otyrsa, kez kelgen ýchaskelik polıtsııa qyzmetkeriniń onyń mán-jaıyn surap, qadaǵalaýǵa quqyǵy bar.
Úshinshiden, birtekti forma mektep jasyndaǵy balalardyń áleýmettik turǵydan jiktelýine, psıhologııalyq qysymdardyń oryn alýyna jol bermeıdi, ıaǵnı «bulaq bastan bylǵanbas» úshin formanyń saqtalýy qajet-aq. Jalpy, tize bersek, basqa da artyqshylyqtardy ataýǵa bolady, biraq onyń barlyǵy qarapaıym qoǵam múshesine de belgili. Sondyqtan, qaıyra aıtarym, mektep formasyna qoıylatyn talaptarǵa jer astynan jik shyqqandaı tań-tamasha bolýdyń reti joq»,-deıdi Aınur Ábdirásilqyzy. Osy jaıynda «Oqýshy qyz tárbıesi - orasan jaýapkershilik» atty suhbattan tolyq oqı alasyzdar.
Bas basylymda «Olımpıadaǵa 100 kún qaldy» degen maqala basyldy. Adamzattyń óz tarıhynda ómirge keltirip, dástúrge ulastyrǵan jarasymy jaqsy jańalyqtary qatarynda, sóz joq, qazirgi zamanǵy Olımpıada da bar. Jer betinde tórt jylda bir aınalyp keletin bul jahandyq jarysqa eleń etpeıtin, onyń dúbirine qulaq túrmeıtin sanaly azamat kemde-kem. Bıyl sol tsıkldyń kelesi estafetasy - XXXI jazǵy Olımpııalyq oıyndar Brazılııanyń Rıo-de-Janeıro qalasynda jalaý jelbiretedi. Tamyzdyń 5-21-i aralyǵynda saıys qyzdyrǵaly turǵan Oıyndar sporttyń 28 túri boıynsha 306 medaldar jıyntyǵyn sarapqa salady. Dúbirli dodaǵa 10 500 sportshy qatysady dep kútilip otyr.
«Qazirgi kúnderi Olımpııalyq oıyndarǵa qatysatyn elder de qyzý daıyndyq ústinde. Solardyń qatarynda Qazaqstan da bar. Álbette, bizdiń ázirligimiz sport arenalaryn qatarǵa qosýdan emes, sol Oıyndardan múmkindiginshe kóbirek júldeler jeńip alý úshin kúresýden quralady. Osy kezde bizdiń elimizden Olımpıadaǵa 81 sportshynyń joldama alyp úlgergeni belgili bolyp otyr. Sonyń ishinde jeńil atletterdiń enshisinde - 14, baıdarka men kanoeda esýde - 11, boks pen aýyr atletıkanyń árbirinde 10-nan lıtsenzııa bar. Biz osy shamalas sportshyny ózimizdiń jeke komanda retinde birinshi ret qatysqan 1996 jylǵy Atlanta Olımpıadasyna aparǵanbyz. Onda 89 atlet tuńǵysh ret táýelsiz elimizdiń namysyn qorǵaǵan bolatyn. Al budan keıingi jyldary olımpıadashylarymyz sany 100-diń ústine shyǵyp ketti. Bul joly da solaı bolatyn shyǵar degen úmittemiz. Degenmen, munaraly maqsat bul da emes. Eń bastysy, Olımpıadada alatyn altyn júldelerimizdiń sany kóp bolsyn»,-dep jazady maqala avtory.
***
«Bazarlarǵa shyǵarylatyn otandyq azyq-túliktiń sapasyna, qaýipsizdigine nazar aýdaratyn kez keldi. Tutynýshylarǵa satylatyn birqatar otandyq taǵam túrleri budan bylaı laboratorııalyq tekserýden ótkiziletin bolady. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń atqaratyn asa mańyzdy mindetteriniń biri tutynýshylardyń otandyq ónimderge degen senimin arttyrý, sonymen qatar Qazaqstanda óndirilgen azyq-túlik ónimderine tutynýshylyq suranysty yntalandyrý jáne shyǵarylatyn taýarlardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý bolyp tabylady. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń memlekettik veterınarııalyq zerthanalary ótken jyly 117 myń baqylaýdaǵy taýarlardan synamalardy alyp zertteýden ótkizgen eken. Sonyń 1,5 myńy veterınarııalyq-sanıtarııalyq talaptarǵa sáıkes kelmeıtindigi anyqtalypty»,-dep jazady «Aıqyn» gazeti búgingi sanyndaǵy «Aýrý astan...» degen materıalda.
Satyp alatyn sapasyz taǵamnan keletin kesel kóp. Osyǵan baılanysty ózimizde óndiriletin azyq-túliktiń sapasyna qatań talaptar qoıylmaqshy. Endi sertıfıkatqa saıkes kelmeıtin sapasyz ónimder shyǵaratyndar, halal shujyqqa shoshqanyń maıyn qosatyndar ákimshilik jaýapqa tartylatyn bolady.
Osy basylymda «Jahandyq qarýsyzdaný qazaq elinen bastaý alady» atty maqala jarııalandy. Nursultan Nazarbaevtyń ıadrolyq qarýsyz álem qalyptastyrý isin adamzattyń HHІ ǵasyrdaǵy basty maqsaty etýge shaqyrylsyn jer jahannyń beıbitsúıgish turǵyndary biraýyzdan qoldap qýattaýda.
«Biz álemde ıadrolyq qarýdan tuńǵysh ret óz erkimen bas tartqan el bolyp qana qoımaı, soǵyssyz ómir súrýdi, beıbitshilikti BUU-ǵa múshe 93 eldiń jurtyna qazaq tilinde jar saldyq. Bul rette biz Birikken ulttar uıymy Bas assambleıasynyń sessııasynda BUU tarıhynda tuńǵysh ret qazaq tilinde sóılengen Elbasy sózin aıtyp otyrmyz.
Hırosıma men Nagasakıdi atom qarýymen bombalaý arqyly AQSh ákelgen qasiretti adamzat esh ýaqytta umytpaq emes. Oǵan da mine, jetpis jyldan asty. ıAdrolyq qarýdyń qaýpi órshimese, báseńsıtin syńaıy joq. Qaqtyǵystar azaıar emes. Halyqaralyq terrorızm órship tur. Keıbir memleketter kúıreý ústinde. 2011 jyldyń aqpanynda Reseı Federatsııasy men AQSh-tyń arasynda strategııalyq shabýyldaýshy qarý-jaraqty odan ári qysqartý men shekteý jónindegi sharalar týraly sharttyń kúshine engenine qaramastan, alyp derjavalardyń bul oraıdaǵy teke-tiresi áli de azaımaı tur. Buǵan basqa da ıadrolyq áleýeti bar elderdi qosyńyz. Úndistan men Pákstannyń arasy ýshyqpasyn deńiz. Soltústik Koreıa tóńiregindegi ahýal da kúrdeli»,-dep jazady avtor.
***
«Qazaq ádebıeti» gazetiniń sońǵy sanynda «Oıýlar áleminde» atty maqala berilgen. «Bala kezimizden tanys oıý-órnektiń qyr-syryn umytyp, túrli ulttyq merekelerde kıiler kıimderdiń áshekeıi ǵana dep qaraı bastaǵan búgingi kúnde bala kúngi estelikterdi jadymyzda jańǵyrtýǵa sebepshi qos kitap: Aıshagúl Baıboldıeva, Álııa Ospanovalardyń «Oıý syry» jáne Aıshagúl Baıboldıeva, Álııa Ospanova, Quralaı Ospanovalardyń «Tabıǵat syıy: qazaqtyń oıý-órnekteri» dep atalady. Fılologııa fakýltetin támamdap, ustazdyq qyzmet atqaryp júrgen Aıshagúl qazaqtyń bir ǵana oıýynan 20-dan asa oıý oıyp shyǵýǵa bolatynyn aıtady»,-dep jazady maqala avtory.
Oıýdy qazaq áshekeı retinde ǵana qaramaǵan. Onda kúlli ulttyń armany, muraty, sulýlyqqa ińkárligi jasyrynǵan. «Sol qupııa syrdy bilgisi kelgenderge úıretkim keledi»,-degen A. Baboldıeva oıýdyń qyr-syryn túsindiretin kitaptar shyǵarýmen qatar, osy salada ózge de birqatar sharýalardy qolǵa alǵan eken. Máselen, Astanada 2017 jyly ótetin EKSPO-nyń alańdaryn qazaqy oıýmen kómkerý úshin tapsyrys alypty.
