Oqý-aǵartý mınıstrliginiń jartyjyldyq qorytyndysy: jańa mektepter salý, ınklıýzıvti bilim berý, bala quqyǵyn qorǵaý
ASTANA. KAZINFORM - Qazaqstannyń Oqý-aǵartý mınıstrligi bilim berý júıesin jetildirýge baǵyttalǵan baǵdarlamalar men jobalardy iske asyrýdy jalǵastyrýda. Bilim berý ınfraqurylymy damýda, tsıfrlyq tehnologııalar engizilýde, balalardyń quqyǵyn qorǵaý jáne qaýipsizdigin arttyrý sharalary kúsheıtilýde.
Qazaqstandyq oqýshylardyń 2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda halyqaralyq olımpıadalarda qandaı jetistikterge qol jetkizgeni jáne bilim berý salasynyń basqa da negizgi kórsetkishteri týraly Primeminister.kz sholý materıalynan oqyńyzdar.
Búgingi tańda Oqý-aǵartý mınıstrliginiń qaramaǵynda 22 myń bilim berý uıymy bar, onyń ishinde 11,5 myńnan astam balabaqsha, 8 myń mektep jáne 700 kolledj jumys istep tur. Bilim alýshylardyń jalpy sany – 6 mln, al pedagogtar sany – 600 myńǵa jýyq.
Infraqurylym: damý jáne jańǵyrý
Birinshi jartyjyldyqta 27 myńǵa jýyq jańa mektepke deıingi oryndar ashyldy, bul – balalardy sapaly mektepke deıingi tárbıemen jáne oqytýmen qamtýdy 91,5%-ǵa deıin ulǵaıtýǵa yqpal etti. Qala men aýyl arasyndaǵy bilim berý múmkindikterindegi alshaqtyqty azaıtý úshin jańa oqýshy oryndary engizilýde, jyl saıyn 1 myń aýyl mektebi jańǵyrtylady jáne robotty tehnıka, hımııa, bıologııa, fızıka jáne STEM-zerthanalar boıynsha zamanaýı pándik kabınetter satyp alynady.
Sondaı-aq mamandandyrylǵan bilim berý mekemeleriniń jelisin keńeıtý sharalary jalǵasýda. Inklıýzıvti bilim berýge jaǵdaı jasaǵan mektepterdiń úlesi 88%-ǵa deıin artty, al balalardy arnaıy psıhologııalyq-pedagogıkalyq qoldaýmen qamtý 80%-ǵa jetti. Inklıýzıvti bilim berýdi qamtamasyz etý úshin qosymsha krıterııler ázirlendi.
Kolledj stýdentteriniń turǵyn úı jaǵdaıy jaqsarýda. Elimizdiń óńirlerinde 2,6 myń tósek-orynǵa arnalǵan 11 jańa jataqhananyń qurylysy júrgizilip jatyr, bul stýdentterdiń 85%-dan astamyn úı-jaımen qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
Tsıfrlandyrý: bilim berýdegi jańa tehnologııalar
Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha 2024 jylǵy maýsymǵa qaraı Qazaqstan mektepterinde ınternet sapasy úsh ese jaqsartyldy. Barlyq mektep oqýlyqtary tsıfrlyq formatqa kóshirildi jáne 11 platformada qoljetimdi. Bilim berý resýrstarynyń qoljetimdiligin arttyrý úshin eGovMobile mobıldi qosymshasynda «Bilim» jańa servısi iske qosyldy, sondaı-aq orta bilim týraly attestatty, tehnıkalyq jáne kásiptik bilim týraly dıplomdardy qosa alǵanda, elektrondy úkimet portalynda tsıfrlyq qujattardyń tizbesi keńeıtildi.
Balalardyń qaýipsizdigi men quqyqtary: memlekettik saıasat basymdyqtary
Balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý jáne olardyń quqyqtaryn qorǵaý – memleket úshin basym mindetterdiń biri bolyp qala bermek. Bıylǵy maýsym aıynda áıelderdiń quqyqtary men balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan zań kúshine endi, onda balalarǵa jasaǵan zorlyq-zombylyq úshin jazany qatańdatatyn 70-ten astam túzetýler engizilgen.
Bala quqyqtary jónindegi óńirlik ýákilderdiń mártebesi zańnamalyq túrde bekitildi, sondaı-aq zorlyq-zombylyqtan zardap shekken balalarǵa kómek kórsetetin arnaıy baǵdarlama qarastyrylǵan. 18 psıhologııalyq qoldaý ortalyǵy ashyldy. Balalardyń quqyqtary buzylǵan jaǵdaıda jedel den qoıý úshin eskertýsiz jospardan tys tekserý múmkindigi engizildi jáne balalardyń quqyqtaryn qorǵaý salasyndaǵy baqylaý fýnktsııalary keńeıtildi, «111» baılanys ortalyǵy iske qosyldy.
Jetim balalar men ata-anasynyń qamqorlyǵynsyz qalǵan balalardyń quqyqtaryn qorǵaýǵa erekshe kóńil bólinedi. Tálimgerlik ınstıtýty engizilip, qamqorshylyq organdary qyzmetkerleriniń shtaty 46%-ǵa ulǵaıtyldy. Qazirgi tańda olardyń jalaqysyn 50%-ǵa arttyrý máselesi talqylanyp jatyr.
Sondaı-aq bilim berý uıymdarynda órtke qarsy jáne terrorızmge qarsy qaýipsizdikti qamtamasyz etý talaptary kúsheıtildi, atap aıtsaq: dabyl túımeleri, beınebaqylaý júıeleri, týrnıketter jáne lıtsenzııalanǵan kúzet qarastyrylǵan. Bilim berý uıymdary qaýipsizdik júıelerimen alǵash ret barynsha jaraqtandyryldy.
Tárbıe jáne bilim berý: azamattyq qundylyqtardy qalyptastyrý
Mektep balalar arasynda azamattyq-patrıottyq qundylyqtardy qalyptastyrýda sheshýshi ról atqarady. Ótken jylǵy qyrkúıek aıynda Mınıstrlik «Birtutas tárbıe» baǵdarlamasyn qabyldady. Onyń bilim berý mekemelerine engizilýiniń arqasynda ata-analar qaýymdastyǵynyń belsendi qatysýymen 684 myńnan astam is-shara ótkizildi.
«Meniń baýyrym», «Dosbollike» sekildi 22 iri áleýmettik joba men respýblıkalyq qozǵalystardy iske asyrý, sondaı-aq túrli chellendjder men aktsııalar ótkizý, aǵash otyrǵyzý sharalary odan ári jalǵasýda.
Bilim berý jelisiniń kadrlyq áleýetin damytýǵa erekshe kóńil bólinedi: 30 myń pedagog biliktilikti arttyrýdyń tegin kýrstarynan ótti, al «Bilim berýdegi ózgeristerdiń 1000 kóshbasshysy» baǵdarlamasynyń 109 túlegi mektep dırektorlary bolyp taǵaıyndaldy. Basqarýshylardyń jańa quramyn qalyptastyrý jobasynyń tabysty iske asyrylyp jatqany aıqyn.
Sý tasqyny kezeńi: nıettestik jáne qoldaý
Bıylǵy kóktemde eń kúrdeli sátte oqý-aǵartý júıesiniń 26 myńnan astam qyzmetkeri shynaıy nıet tanytyp, tabıǵı apatqa qarsy turdy. Mınıstrlik dereý bilim alýshylar men pedagogtardy qoldaý sharalaryn qabyldady. 5 myńnan astam bala saýyqtyrý ortalyqtaryna joldama aldy.
Osy jazda balalardyń jazǵy demalysyn uıymdastyrý tásili alǵash ret ózgertildi. Biryńǵaı talaptar engizildi, Balalar saýyqtyrý ortalyqtarynyń tizilimi bekitildi. Ár óńirde memlekettik organdar men ákimdikter ókilderinen monıtorıngtik toptar quryldy. Barlyq mektep oqýshysyna qaýipsizdik tehnıkalary, qaýipsiz júzý daǵdylary boıynsha nusqaýlyqtar jazylǵan GUIDEBOOK-tar berildi. 2024 jylǵy jaz mezgiliniń qorytyndysy boıynsha 2,5 mln-nan astam bala 16 jyl boıy jumys isteıtin, 183 maýsymdyq jáne 10 myń basqa úlgidegi lagerlerde demalady.
Bilim berý sapasyn arttyrý: jetistikter men bastamalar
2024 jyly Qazaqstannyń Oqý-aǵartý mınıstrligi Bilim sapasyn baǵalaýdyń ulttyq júıesiniń jańa modelin bekitti. Al Ulttyq baıandama aıasynda nysanaly mekteptermen jeke jumys júrgizýge, pedagogtardy oqytýdy kúsheıtýge basa nazar aýdaryldy.
Qazaqstandyq oqýshylar 2024 jyly 12 halyqaralyq olımpıadada 361 medal jeńip aldy, onyń ishinde: 41 altyn, 134 kúmis jáne 186 qola. Sondaı-aq oqýshylar Sıngapýr, Qytaı jáne AQSh-taǵy robotty tehnıka boıynsha halyqaralyq chempıonattarda erekshe jetistikke jetti. Los-Andjelestegi Dúnıejúzilik ǵylymı jáne ınjenerlik kórmede, Ózbekstandaǵy Avıtsenna atyndaǵy Halyqaralyq matematıkalyq olımpıadada jáne bıologııa olımpıadasynda, Grýzııadaǵy qyzdarǵa arnalǵan halyqaralyq matematıkalyq olımpıadada, Qytaıdaǵy hımııa boıynsha Halyqaralyq Mendeleev olımpıadasynda 100% nátıje kórsetti. Elimizdiń oqýshylary Balqan túbeginiń eń myqty jas matematıkteriniń úshtigine endi.
Oqýshylardyń osyndaı joǵary nátıjeleri bıylǵy shilde aıynda bıologııa boıynsha álemdegi eń bedeldi olımpıadany Qazaqstanda ótkizýge yqpal etti. IBO tarıhynda alǵash ret elordamyzda eń kóp qatysýshy elder bas qosty. Bul – 81 elden kelgen 300 jas bıolog. Elimizdiń quramasy qazaqstandyq bilim berýdiń joǵary halyqaralyq ımıdjin taǵy da rastap, 100% medaldyq esep kórsetti.
