«Ofsettik saıasat týraly» Zań óndiriske zamanaýı tehnologııalardy jáne jańa sheshimderdi engizýge septigin tıgizbek - «Samuryq-Qazyna Kelisimshart» JShS-niń bas dırektory
Ekonomıkamyzғa berer әleýetin eskergen Үkimet ofsettik saıasatty қalyptastyrý mәselesin shyndap kөtere bastady. Қazir «Ofsettik saıasat týraly» jaңa zaң jobasy jasaқtalyp, құқyқtyқ negizin jasaý jұmystary bastalyp ta ketti. Қazaқstan үshin mүlde taңsyқ bolyp tabylatyn «ofsettik» saıasattyң nendeı ıgilikteri bar, memlekettik satyp alý salasynda «Samұryқ-Қazyna» Ұlttyқ қory men otandyқ өndirýshiler arasyndaғy әriptestik қalaı damýda?
«Samұryқ-Қazyna Kelisimshart» JShS-niң bas dırektory Қaırat Sәbdenovpen ҚazAқparat tilshisiniң sұhbaty osy baғytta өrbidi.
- «Samұryқ-Қazyna» tobyna enetin kompanııalardyң memlekettik satyp alýlarynda қazaқstandyқ mөlsherdiң ıelenetin үlesi қandaı?
- 2009 jyly «Samұryқ-Қazyna» Ұlttyқ әl-aýқat қory tobyndaғy kәsiporyndar jalpy somasy 1 782 mlrd. teңgege satyp alý tapsyrystaryn jasady. Shildeniң 8-indegi jaғdaı boıynsha, Қordyң enshiles kompanııalary 1 072 mlrd. teңgeniң taýarlary men қyzmetterin satyp alғan. Sonyң ishinde Қazaқstan Respýblıkasynyң rezıdentterimen jalpy құny 855 mlrd. teңgeniң kelisimderine қol қoıyldy. Rezıdentter emes tұlғalarmen 187 mlrd. teңgeniң kelisimsharttary jasaldy. Demek, otandyқ өndirýshiler men taýar jetkizýshilerdiң үles salmaғy edәýir ekendigine, shamamen 60 paıyzdy құraıtynyna kөz jetkizýge bolady. Atalmysh kelisimsharttardy oryndaý barysynda қyzmet pen taýar jetkizýshilermen 1 452 қosymsha jұmys orny ashyldy. Sonymen birge Қordyң enshiles kompanııalary otandyқ kәsiporyndarmen iskerlik әriptestikti damytýғa baғyttalғan 135,8 mlrd. teңge bolatyn 465 memorandýmғa қol қoıdy. Atalmysh memorandým aıasynda jasalғan satyp alý kelisimderiniң kөlemi aıtarlyқtaı. Taraptar 1388 kelisimshart jasasty. Sharttardyң jalpy somasy 105,2 mlrd teңgege baғalanyp otyr.
- Memlekettik satyp alý kezinde naryқtaғy baғalarғa jәne jetkizýshiler ұsynғan baғalarғa monıtorıng jүrgizile me? Baқylaý sharalarynyң tıimdiligin қalaı baғalaısyz? Jetkizýshiler tarapynan baғany sebepsiz kөterý oқıғalary anyқtalғan kezder boldy ma?
- «Samұryқ-Қazyna Kelisimshart» JShS-niң maңyzdy қyzmetiniң biri jarııalanғan lot құny 75 mln. teңgeden asatyn memlekettik satyp alý baıқaýlaryndaғy baғa sәıkestigin baқylaý, baғa marketıngisin jasaý bolyp tabylady. Al Қor tobyndaғy mekemelerdiң satyp alynatyn taýarlar baғalaryn қısynsyz joғarylatý oқıғalary tirkeldi jәne әli de bolsa anyқtalyp jatyr. Bұl faktiler jүıege keltirilip, ary қaraı tıisti sharalar қoldaný үshin «Samұryқ-Қazyna» Қoryna joldanady.
Memlekettik satyp alýlar kezinde lottardyң құnyn kөtermeleý, lottardy dұrys құrastyrmaý, tenderdi өtkizý ýaқytynan jaңylysý sııaқty erejelerdi bұzýdyң barlyқ oқıғalary tekserýge jatady. Tekseristerdiң soңynda ұsynystar men mindetti tүrde tıisti sharalar қoldanylady.
Biz «Samұryқ-Қazyna» Қorynyң tapsyrmasy boıynsha birқatar memlekettik satyp alý protsesterin jiti tekseristen өtkizdik, nәtıjesinde Қorғa kiretin kompanııalarmen jarııalanғan tenderdiң 6-ýyn toқtatý jөninde, 8-ine tıisti құjattardy қaıta retke keltirý jөninde sheshimder shyғaryldy. Memlekettik satyp alý protsesin jүrgizýge jaýapty 11 қyzmetkerge tәrtiptik jazalar taғaıyndaldy.
- Memlekettik satyp alý үrdisiniң ashyқtyғyn қamtamasyz etý maқsatynda tenderlik komıssııaғa қoғamdyқ ұıymdar өkilderin қatystyrý tәjirıbesi engizilgeni belgili. Өtken tenderlerdiң barysyna қarap, atalmysh қoғamdyқ ұıymdardy үrdiske қatystyrý өz tıimdiligin berdi dep aıta alasyz ba? Maңyzdy mәselede nemese sәtterde osy өkilderdiң sheshýshi rөl atқarғan kezderi boldy ma?
- Shynynda da, «Samұryқ-Қazyna» Қorynyң memlekettik satyp alýdy jүzege asyrý erejelerinde jazylғanyndaı, «Samұryқ-Қazyna» Қorynyң kompanııalary tenderlik komıssııa mүsheligine қoғamdyқ ұıymdardyң jәne birlestikterdiң өkilderin қosý mindetti. Memlekettik satyp alý үrdisiniң ashyқtyғy men jarııalylyғyn қamtamasyz etý maқsatynda «Samұryқ-Қazyna» Қory men «Nұr Otan» Halyқtyқ-Demokratııalyқ partııasy, «Atameken» odaғy» Ұlttyқ ekonomıkalyқ palatasy өzara memorandým shartyna қol қoıғan bolatyn. Bұl Қor tobyndaғy kompanııalarmen jүrgiziletin memlekettik satyp alý үrdisine қoғamdyқ ұıym өkilderin қatystyrýdyң құқyқtyқ negizin қalaýғa mүmkindik berdi.
Osy rette «Nұr Otan» partııasy men «Atameken» odaғy» өkilderiniң belsendiligin erekshe atap өtkim kelip tұr. Olar osy iste өzderin enjar қatysýshysy retinde emes, tender barysyn қarastyrýda jәne onyң қorytyndysyn shyғarýda sheshýshi sөz aıta biletin belsendi kүsh retinde kөrsetip jүr.
Jyl basynan beri «Қazaқstan temir joly» jәne «ҚazMұnaıGaz» Ұlttyқ kompanııalarynda өtken ashyқ tenderge қatysty «Nұr Otan» partııasy men «Atameken» odaғynan үsh maңyzdy pikir tүsti. Bұl pikirler қaralғannan keıin, memlekettik satyp alý ұıymdastyrýshylaryna tenderlik құjattamany retke keltirý jөninde tapsyrma berildi.
- «Ofsettik saıasat týraly» zaң jobasynyң negizgi basymdyқtary jaıynda aıtyp berseңiz?
- «Ofsettik saıasat týraly» zaң jobasyn әzirleýshi ҚR Indýstrııa jәne saýda mınıstrligi. Zaң jobasy ofsettik kelisimshart jasasý kezinde taraptardyң құқyқtary men mindetterin anyқtap, өzara әriptestik қarym-қatynastaryn zaңdyқ retteýge baғyttalғan. Zaң jobasynyң taғy bir mindeti ofsettik әriptestik қatynastaryn damytý.
Biz, ıaғnı «Samұryқ-Қazyna Kelisimshart» seriktestigi zaң jobasyna қatysty birқatar ұsynystar daıyndap, Indýstrııa jәne saýda mınıstrligine joldaғan bolatyn. Bұl ұsynystardyң қatarynda Қor bekitken «Қazaқstandyқ mөlsherdi damytýdyң 2009-2011 jyldarғa arnalғan baғdarlamasy» da bar. Baғdarlamanyң dittegeni elde ımport almastyrýshy kәsiporyndardy құrýғa, olardy odan әri keңeıtýge jәne jetildirýge arnalғan ınvestıtsııalar mәselelerine, jaңa tehnologııalardy engizýge, қyzmetkerlerdi osy tehnologııalardy қoldanýғa mamandandyrý үshin arnalғan bilim baғdarlamalaryna қatysty boldy.
- Otandyқ kәsiporyndar үshin «Ofsettik saıasat týraly» zaң jobasy ne beredi? Қazaқstanda қyzmetterin asyryp jүrgen sheteldik kompanııalar mүddesi үshin jaғymdy nemese tıimdi emes jaқtary bar ma?
- Zaң jobasy Қazaқstan naryғynda өziniң pozıtsııalaryn kүsheıtip, kәsipornyn damytýғa mүddeli, zamanaýı tehnologııalar men jaңa sheshimderdi engizip, өndiristi keңeıtýge ұmtylatyn, bәsekege қabiletti kәsibin құrýғa yntaly otandyқ taýarөndirýshiler үshin paıdaly bolmaқ. Ofsettik әriptestik aıasynda қyzmet atқaratyn sheteldik kompanııalar keden jәne kөlik tasymalyna ketetin shyғyndardyң azaıtylýyna baılanysty, shyғaratyn taýarlarynyң өzindik құnyn tөmendetýge mүmkindik almaқ. Eger sheteldik kapıtaldyң қatysýymen birlesken kәsiporyndar құrylyp, jaңa tehnologııalar engizilse, otandyқ naryқta sheteldik kompanııalardyң pozıtsııasy bekı tүsetindeı ұzaқ merzimdi mүmkindikter ashylmaқ. Sebebi tehnologııany jetildirip, әrdaıym jaңartyp otyrý sheteldik kompanııalardyң қatysýymen өtetin ұzaқ merzimdi jұmys. Aıta ketetin bir jaıt, kәsiporyndarғa tehnıkalyқ қyzmet kөrsetý jәne ary қaraı sүıemeldeý sheteldik kәsipkerler үshin үlken kiris kөzi bolyp sanalady. Keıbir sheteldik kompanııalar el naryғyndaғy Қytaı taýarlarynyң kөptigin alғa tartyp, Қazaқstanda taýar jәne onyң jıyntyқtaryn jasaý, өndiriske қazirgi zamanғy tehnologııalar engizý ekonomıkalyқ jaғynan tıimsiz dep mәlimdeýi mүmkin. Biraқ қaı memleket bolmasyn, otandyқ өnerkәsipti damytýdy oılaıdy. Ekonomıkalyқ tәýelsizdikke қol jetkizýge tyrysқandy қalaıdy. Sondyқtan әr elde өziniң oıyn erejeleri bolady. Taýar jetkizýshiler bұl erejelerdi қabyldap, sonyң sheңberinde jұmys jasaýy tıis.
- - Әңgimeңizge үlken rahmet!
