Oblystar sý tasqynyna daıyn ba
Ótken aıda Kazinform agenttiginiń tilshisi «keler jyly da sý tasqyny bolýy múmkin be?» degen saýal negizinde saraptama ázirlegen bolatyn. Degenmen máseleni jalpy respýblıka aýmaǵy boıynsha jasalǵan boljam negizinde qarastyrǵan edik. Bul joly sý tasqynynyń zardabyn tartqan birneshe oblys ákimdikterine habarlasyp, aldyn ala qandaı daıyndyqtar júrgizip jatqanyn surastyrdyq.
Aıta keter jaıt, materıalda «2025 jyly sý tasqyny naqty bolady» degen tuspal keltirilmeıdi. Tek qaıtalanýy múmkin tabıǵı apatqa baılanysty óńirlerdiń ázirligi sóz etilmek.
Batysta tasqynǵa qarsy 23 joba daıyndalýda
Jalpy, Jaıyq irgesindegi Batys Qazaqstan oblysy kóktemdegi sý tasqyny kezinde eń kóp materıaldyq shyǵynǵa ushyraǵan aımaqtyń biri sanalady. Oblys ákimi baspasóz qyzmetiniń bizge usynǵan deregine sensek, 5 927 úı búlingen, onyń 2828-i jaramsyz dep tanylypty. Jańa turǵyn úı salý, satyp alý, áleýmettik kómek esebinen shyǵynnyń barlyǵy ótelgenge uqsaıdy. Tek qana energetıkalyq nysandarǵa kelgen zalal 1,4 mlrd teńgege baǵalanǵan.
Buǵan qosa tasqyn saldarynan 11 áleýmettik nysan búlingen. Jeltoqsanǵa deıin 6 nysan kúrdeli jóndeýden ótkizilip, qalǵan beseýinde áli de jumystar atqarylyp jatyr eken.
Oblysta jalpy 39 gıdrotehnıkalyq nysan bar. Tasqyn kezinde 6 gıdrotehnıkalyq nysan sýǵa tótep bere almaǵan. Onyń úsheýi Terekti aýdanynda, ekeýi Bórlide ornalassa, sońǵysy Qaratóbede. Qazir barlyǵy qalpyna keltirilipti.
Taǵy 14 sý qoımasynyń rekonstrýktsııasy boıynsha jobalyq-smetalyq qujat ázirlenýde. 9-y jyl sońyna deıin, qalǵany 2025 jyly daıyn bolmaq. Budan bólek, sý ótkizgish qubyrlardy salý boıynsha 23 joba daıyndalyp, oblystyq rezervten 1 mlrd teńge bólingen.
Aqtóbede jekemenshik qoımalar áli bar
Bıyl kóktemde Aqtóbeniń Yrǵyz, Hromtaý aýdanyndaǵy birneshe aýyl sý astynda qaldy. Bul óńirde sý tasqyny máselesine kelgende eskirgen sý qoımalary men bógetterge kóńil bólýi keregi ańǵarylady.
Mysaly, balyq sharýashylyǵy úshin kásipkerge senimgerlik basqarýǵa berilgen Aqtóbedegi Maǵadjan sý qoımasynyń plotınasyna qajetti kútim jasalmaı, onsyz da el aýmaǵy dúrligip turǵan kezeń – 5 sáýirde bóget jarylady. Hromtaý aýdanyndaǵy úsh aýyl jáne Aqtóbege jaqyn ornalasqan saıajaılardy sý basyp qaldy. 15,8 mıllıon tekshe metr sýdy tómenge aǵyzyp jibergen bóget 1985 jyly qoldanysqa berilip, sodan beri kútim kórmegen eken.
Aqtóbe oblysy ákimdiginiń bizge bergen aqparaty boıynsha, qazir aımaqtyń kommýnaldyq menshiginde 206 gıdrotehnıkalyq qurylys bar, onyń 10-y respýblıkalyq mańyzǵa ıe (3 sý qoımasy, 2 bóget, 5 lımandy sýarý), 174-i (2 sý qoımasy, 147 bóget, 25 qorǵanys bógeti) kommýnaldyq sharýashylyqta, al 22-si (6 sý qoımasy, 16 bóget) jeke menshikte.
Jalpy, 2024 jylǵy sý tasqyny kezinde Aqtóbe aýmaǵyndaǵy 15 gıdrotehnıkalyq qurylys buzylǵan. Ákimdik ázirge Temir aýdanyndaǵy Qara qorǵanys dambasy, Kósem jáne Tereńsaı bógeti qalpyna keltirilgenin, taǵy 19 qorǵanys bógetin qalpyna keltirý men ózen jaǵalaryn bekitý úshin qurylys-montajdaý jumystary bastalǵanyn habarlady.
Sondaı-aq Aqtóbe sý qoımasynyń da jaı-kúıi týraly habardar boldyq. 245 mln tekshe shaqyrym sý saqtaı alatyn qoımada qazir 53 mln tekshe shaqyrym sý bar. ıAǵnı, qajettilik bolǵan jaǵdaıda sý qabyldaýǵa daıyn eken.
Aıtpaqshy, ákimdik ókilderi atalǵan qoımanyń 1988 jyldan beri kúrdeli jóndeýden ótpegenin túrte ketipti. Osyny eskergen mamandar bıyl rekonstrýktsııalaý jumystaryn bastaǵan. Qurylys osy jeltoqsan aıynda aıaqtalýǵa tıis. Gıdrologııalyq normalar eskerile otyryp jańartýdan ótken qoıma aldaǵy ýaqytta balyq sharýashylyǵy maqsatynda paıdalanylmaq.
Atyraý ákimdigi daıyn ekenderin málimdedi
Sý tasqynynan Atyraý óńiriniń 3 aýdany qatty zardap shekkenin jaqsy bilemiz. Ásirese, Qulsary qalasynyń halqy biraz ábigerge tústi. Qazir shyǵynnyń bári tolyq ótelip, baspanasynan aıyrylǵandar jańa úıge qonystanyp úlgerdi.
Oblys ákimi baspasóz qyzmetiniń dereginshe, qarasha aıyna deıin Jylyoı aýdanyna qarasty Qulsary qalasynda Qursaı kanalynyń 32 shaqyrymy tazartylyp, tereńdetilgen. Osyndaı jumystar ótken aıda Jem ózeninde bastalypty. Jalpy uzyndyǵy 55 shaqyrym bolatyn jaǵanyń 1,5 shaqyrymy tereńdetilgen.
Buǵan qosa, 58 shaqyrym qorǵanys bógetin salý josparlanyp, qarashanyń basyna deıin onyń 24 shaqyrymy turǵyzylyp úlgergeni málim boldy. Sonymen qatar oblystaǵy sý sharýashylyǵy qurylystaryn basqarý úshin «Tabıǵat» mekemesi qurylypty.
Ótken aıdyń basynda Úkimette esep bergen Atyraý oblysynyń basshysy Serik Shápkenov tasqyn kezinde turǵyzylǵan 590 shaqyrym bógetti oblys teńgerimine alý jumystary júrip jatqanyn jetkizdi. Kóktemge deıin atalǵan bógetterdiń sapasyn tekserip, qajet bolsa, jańadan turǵyzylǵan bógetterdi nyǵaıtý josparlanypty.
Al Jaıyq ózeniniń Kaspıı teńizine quıatyn shyǵys bettegi saǵasy tereńdetilýde. Qurmanǵazy aýdanyndaǵy Qıǵash ózeni de tazartylyp jatyr. Ne de bolsa, óńir bıligi «sý tasqynyna daıyndyq júıeli júrýde» dep túıindep otyr.
Aqmola oblysy tym belsendi
Atalǵan oblys ákimdiginiń bergen jaýabyna qarasaq, qazir aımaqta sý tasqynyna qarsy is-sharalar byltyrǵymen salystyrǵanda 3 ese kóbeıgen.
174 eldi mekende 65 shaqyrym sý ótkizý arnasy qazylyp, 38 shaqyrym ózen arnasy tazartylǵan. Taǵy 34 shaqyrymy keńeıtilip, tereńdetilipti. 110 shaqyrym bóget nyǵaıtylyp, 21 shaqyrym jańa bóget turǵyzylǵan.
Ákimdik ókilderi jumystardyń tym belsendi júrip jatqanyn habarlady. Barlyq qubyrlar tazartylýda eken. 9 eldi mekende sý deńgeıin baqylap otyrý úshin qosymsha gıdrobeketter salynypty.
Qazir Atbasar qalasynda qorǵanys úshin shlıýzder ornatylyp jatyr. Bul amal shamamen 400 úıdi sý basý qaýpin azaıtady-mys. Sondaı-aq jer snarıadtaryn satyp alý esebinen Atbasar aýdanyndaǵy Jabaı ózeniniń 2,5 shaqyrymynyń túbi 5 metrge deıin tereńdetilgen.
Osyndaı jumystar oblys ortalyǵyndaǵy Qylshaqty ózenine de júrgizilip, 4,3 shaqyrymy tazartyldy. Halyqtyń usynysyn eskere otyryp, Tselınograd aýdanynyń Talapker jáne Qoıandy aýylynda qar sýyn ótkizýge arnalǵan 8 shaqyrym aınalma kanal qazylǵan.
Bulandy aýdanynda bóget kúrdeli jóndeýden ótýde, al Arshaly aýdanynda «Anar» stantsııasynyń qorǵanys bógetin qaıta jańartý, Shortandydaǵy «Qara-Adyr», «Prıgorodnoe» jáne Astrahan aýdanyndaǵy «Qyzyl Juldyz» bógetteri nyǵaıtylyp jatyr.
Kókshetaýda uzyndyǵy 3 shaqyrym (bıiktigi 3 m-ge deıin, eni 3-ten 6 m-ge deıin) qorǵanys bóligi ornatylypty. Sonymen qatar, ákimdik bıyl «Demeý Qazaqstan qory» esebinen 3 gıdrotehnıkalyq nysandy jóndeýden ótkizip, Jabaı, Chaglınka jáne Kolýton ózenderiniń túbin tazartyp, jaǵasyn nyǵaıtpaq eken.
Soltústik oblys ortalyǵyna mán berýde
Bul aımaqta aýdandardan buryn oblys ortalyǵy – Petropavldy sý tasqynynan qorǵaý jumystary qarqyndy júrýde. Óıtkeni bıyl kóktemdegi sý tasqyny kezinde birinshi qosalqy sorǵy stantsııasy zaqymdalǵan. Onyń ústine tasqynmen kelgen muz qýat beretin elektr jelisiniń baǵandaryn qulatyp, qala sýsyz qalǵan edi.
Ótken aıda sorǵy stantsııasynyń qaıtadan tolyq jańartylǵany, qurylys jumystary bitkeni habarlandy. «Qyzyljar sý» JShS dırektory Jeńis Sultanovtyń aıtýynsha, áli de atqarylar jumys az emes. Jeltoqsannyń alǵashqy onkúndiginde bekitý armatýrasynyń sorǵy agregattaryn jetkizý josparlanǵan.
– Óńirimizde alǵash ret nyǵaıtý jumystaryna gabıon qoldanylyp jatyr. Strategııalyq nysandy qorǵaıtyn bógettiń bıiktigi 4 metr bolady. Rezervtik jer asty kabelderin tóseý jumystary aıaqtaldy. 800 kVt dızel generatory ornatylady, – degen ol.