«Nurly jol» qarjysyna ıe bola almaǵan ákimder aqshasyz qalady - Aptalyq sholý
Otyrysta alǵash bolyp sóz alǵan QR Qarjy mınıstri Baqyt Sultanov bıyl «Nurly jol» baǵdarlamasyn iske asyrýǵa 387,4 mlrd. teńge bólinetindigin málim etti.
«2017 jylǵa arnalǵan bıýdjette memlekettik baǵdarlamany iske asyrýǵa 387,4 mlrd. teńge somasynda qarajat kózdeldi. Sondyqtan da «Nurly jol» memlekettik baǵdarlamasyn tıimdi iske asyrý maqsatynda memlekettik jáne jergilikti atqarýshy organdardyń barlyǵy qazirdiń ózinde qajetti sharalardy qoldanýy jáne bıýdjettik rásimderdiń ýaqytyly ótkizilýin baqylaýǵa alýy qajet dep sanaımyn. Qarjy mınıstrliginiń tarapynan qarajatqa monıtorıng júrgizý men onyń jumsalýyn baqylaý jóninde jumystar jalǵastyrylatyn bolady», - dedi Sultanov.
Mınıstrdiń atap ótýinshe, 2016 jyly «Nurly jol» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda júrgizilgen kameraldyq baqylaýmen jalpy somasy 221 mlrd. teńgege 420 memlekettik satyp alý rásimi qamtyldy, onyń ishinde somasy 55 mlrd. teńgege habarlamalar jiberildi. Bas merdiger jáne qosalqy merdiger uıymdary retinde «Nurly jol» memlekettik baǵdarlamasyna qatysatyn 54 salyq tóleýshi boıynsha kameraldyq baqylaý júrgizildi.
Nátıjesinde senimsiz tóleýshilermen taýarlardy jetkizýdiń, jumystardy oryndaýdyń jáne qyzmetter kórsetýdiń 1-4-inshi satysynda ózara esep aıyrysý júrgizilgeni belgili boldy.
«Sonymen qatar «Nurly jol» memlekettik baǵdarlamasyna qatysýshylardan bıýdjetke tólenetin salyqtyń ósimi baıqalady. Salyq kólemi 2016 jyly 43,5 mlrd. teńgeni qurady, bul 2015 jylǵa qaraǵanda 1,4 ese artyq», - dedi ol.
Óz kezeginde QR Ulttyq ekonomıka mınıstri Tımýr Súleımenov baǵdarlama aıasynda qarjynyń qaı salalarǵa bólinetinin jeke-jeke jiktep aıtyp berdi. Mınıstrdiń aıtýynsha, aǵymdaǵy jyly jol qurylysyna 143,5 mlrd. teńge bólindi.
«Ótken jyly jol qurylysyn damytýǵa 151,6 mlrd. teńge bólingen bolatyn. Atalǵan qarajat tolyǵymen ıgerildi. Osynyń nátıjesinde Astana-Temirtaý, Almaly - Qapshaǵaı jáne Astana - Petropavl tas joldarynyń qurylysy aıaqtaldy», - dedi Súleımenov Úkimet otyrysynda.
Budan bólek, ótken jyly ınfraqurylym jelilerin damytýǵa 77,9 mlrd. teńge bólinse, aǵymdaǵy jyly osy maqsattaǵy qarjynyń kólemi 57,4 mlrd. teńgeni qurap otyr.
Al mektepter men balabaqshalardyń qurylysyna bólinetin qarajattyń mólsheri bıyl artqan. Bilim berý mekemelerin salýǵa 80 mlrd. teńge bólinip otyr. Ótken jyly osy maqsatqa 57,4 mlrd. teńge jumsalǵan.
Mınıstrdiń sózine qaraǵanda, byltyr turǵyn úı qurylysyn damytýǵa 192 mlrd. teńge bólingen. Sonyń 148,2 mlrd. teńgesi tolyǵymen ıgerildi.
«Negizi, qurylys jumystarynyń erekshelikterine baılanysty qarjyny ıgerý merzimi 2 jyldy qurap otyr. Degenmen, ótken jyly 225,3 myń sharshy metr turǵyn úı paıdalanýǵa berildi. Onyń bári 3 600 páterdi quraıdy. Búginde «Nurly jer» baǵdarlamasynyń qabyldanǵany belgili. Sondyqtan atalǵan baǵdarlama aıasynda osy baǵyttaǵy sharalar budan ári de atqarylatyn bolady», - dep atap kórsetti Súleımenov.
QR Qarjy mınıstri Baqyt Sultanov Úkimettiń selektorlyq rejimdegi otyrysynda qarjy ıgerýde zań buzýshylyqtar anyqtalǵanyn da jasyrmady. Atap aıtqanda, Atyraý jáne Pavlodar oblystary Ulttyq qordan berilgen qarajatty bólýde bıýdjet zańnamasyn buzǵan.
«Nurly jol» memlekettik baǵdarlamasyna bólingen bıýdjet qarjysy jyldyq josparǵa 100 paıyzǵa jýyq ıgerildi. Infraqurylymdyq jobalardy iske asyrýǵa, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵyn jáne turǵyn úı qurylysyn, bilim berý salasyndaǵy ınfraqurylymdy damytýǵa arnalǵan qarajat tolyq kólemde paıdalanyldy», - dedi ol.
Degenmen, mınıstrdiń dereginshe, Halyqaralyq qarjy uıymdarymen birlesken jobalardaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń úlesin qarjylandyrý boıynsha shyǵystar 0,4 mlrd. teńgege atqarylmaǵan. Oǵan bıýdjet qarajatyn únemdeý men jobalardy iske asyrý kezindegi baǵa aıyrmasy negizgi sebep bolǵan.
«Jergilikti deńgeıde de memlekettik baǵdarlama qarajatyn ıgerý qarqyny joǵary - 98,7 paıyz. 3,2 mlrd. teńge, onyń ishinde transfertter boıynsha 2,9 mlrd. teńge, kredıtter boıynsha 0,3 mlrd. teńge atqarylmady, onyń 0,9 mlrd. teńgesi - únemdeý», - dedi Sultanov.
Bul rette ol transfertter boıynsha ıgermeýdiń eń úlken somasy Aqmola, Qostanaı, Soltústik Qazaqstan jáne Qaraǵandy oblystaryna tıesili ekendigin atap ótti.
Qarjy mınıstrligi taratqan málimetterge sáıkes, ıgerilmegen transferttiń 856,7 mln.teńgesi Aqmola oblysynyń Bulandy aýdanynda ındýstrııalyq ınfraqurylym salý boıynsha ótpeı qalǵan konkýrstar men oryndalmaǵan jumystarǵa baılanysty.
354,5 mln.teńgesi Qostanaı qalasynda ındýstrııalyq aımaq qurý boıynsha josparlanǵan is-sharalardyń ýaqytyly ótkizilmeýine, 181,1 mln.teńgesi Soltústik Qazaqstan oblysynda ınjenerlik jeliler salý boıynsha oryndalmaǵan jumystar men olardyń kesteden keshigýine baılanysty, 170,2 mln.teńgesi Qaraǵandy oblysynda ınjenerlik kommýnıkatsııalar salý boıynsha tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemelerdi, qarjy-ekonomıkalyq negizdemelerdi, jobalaý-smetalyq qujattamany túzetýge jáne josparlanǵan is-sharalardyń ýaqytyly ótkizilmeýine baılanysty oryn alǵan.
«Bul rette, Atyraý jáne Pavlodar oblystarynyń ákimdikteri tyıym salýǵa qaramastan, ınjenerlik-kommýnıkatsııalyq ınfraqurylymdy damytýǵa kózdelgen Ulttyq qordan berilgen qarajatty ınvestıtsııalyq jobalar arasynda qaıta bólýge jol bergen. Bul bıýdjet zańnamasynyń buzýshylyǵy bolyp tabylady jáne qaıta bólingen somany 2017 jylǵy 1 naýryzǵa deıin Ulttyq qorǵa qaıtarý úshin respýblıkalyq bıýdjetke aýdarý qajet. 2017 jylǵy 14 aqpandaǵy jaǵdaıy boıynsha jergilikti atqarýshy organdarmen qarajattar qaıtarylǵan joq», - dedi Sultanov.
Osyǵan baılanysty, Qazaqstan Premer-Mınıstri Baqytjan Saǵyntaev «Nurly jol» baǵdarlamasy aıasynda ıgerilmegen qarjy úshin oblys ákimderin bir «silkip» aldy.
Mınıstrlerdiń baıandamalarynan keıin Premer-Mınıstr oblys ákimderinen jeke-jeke jaýap aldy. Aldymen, Aqmola oblysynyń ákimi Sergeı Kýlagın esep berdi. Sebebi Bulandy aýdanynda ınjenerlik jelilerdi tartýǵa bólingen 900 mln. teńge ıgerilmeı qaldy.
Oblys ákimi Kýlagınniń sózine qaraǵanda, atalǵan qarjy jyldyń sońynda bólingen. «Aqshanyń jalpy somasy - 1,1 mlrd. teńge. Ol aqshany úsh lotqa bólip, konkýrs ótkizdik. Birinshisi - sý qubyrlary júıesi, 411 mln. teńge. Ekinshi lot - káriz júıeleri, 300 mln. teńge. Al úshinshi lot - ol energetıka. Birinshi lot boıynsha konkýrsty birden ótkizip, qarashanyń orta sheninde tıisti jumystardy bastadyq. Ekinshisi boıynsha konkýrsty eki ret ótkizdik. Jeltoqsan aıynda káriz júıesin tartýdy bastadyq. Al úshinshi lot boıynsha konkýrsty eki ret ótkizsek te, qarjylyq baqylaý qyzmeti jumysty bastaýǵa jol bermedi. Endi, aqsha kesh bólindi...», - dedi Kýlagın.
Úkimet basshysy ondaı jaýapqa qanaǵattanǵan joq.
«Negizi, qarjylyq baqylaý qyzmeti teksere me, konkýrsty ýaqytynda ótkizbedi me, onyń bári xalyqty túrtip otyrǵan joq. Eń bastysy, aqsha bólindi, ol ıgerilmeı qaldy. Sonyń saldarynan xalyqqa tıisti jaǵdaı jasalmady. Bálkim, aımaqtar jyldyń sońynda aqsha surasa, ony múldem bermegen durys bolar. Jyldyń aıaǵynda mıllıard teńge bólýdiń qandaı paıdasy bar? Báribir konkýrstyń ótpeıtinin, baqylaýshy organdarynyń tekseris jasaıtynyn bilemiz. Odan da kelesi jylǵa qaldyraıyq», - dep atap kórsetti Saǵyntaev.
Osydan keıin Qostanaı oblysynyń ákimi Arxımed Muhambetov ıgerilmeı qalǵan 300 mln. teńge boıynsha esep berdi. Ol da Kýlagın sııaqty qosymsha qarjyny bólgeni úshin óz alǵysyn bildirip, aldaǵy ýaqytta bıýdjet aqshasy ýaqytynda ıgeriletinin jetkizip baqty.
Oǵan shydaı almaǵan Saǵyntaev: «Eki oblys ákiminiń aıtqanynan túsingenim, aqshanyń ıgerilmeı qalǵanyna men kináli ekenmin. Óıtkeni meni aldyn ala eskertken, maǵan baıandama jasaǵan. Endi, ne úshin jaýap alyp otyrsyńdar degenge keltirip jatyr. Aqshany ıgere almasańdar, onda ony múldem suramańdar. Maǵan aldyn ala kelmeı-aq qoıyńdar, aldyn ala eskertpeseńder de bolady. Muny barlyǵyna aıtyp otyrmyn», - dedi Premer-Mınıstr.
Soltústik Qazaqstan oblysynyń ákimi Erik Sultanov ta óz baıandamasyn sýdyratyp jónelgende Úkimet basshysy: «Boldy, boldy, Erik Hamzenuly! Týra óleń oqyǵandaı otyrsyz ǵoı. 208 mln. teńgeni ıgere almaı otyrsyz, endi taǵy ýaqyt surap jatyrsyz», - dedi.
Oblys basshysy jaýap bere bastaǵan edi, Úkimet basshysy ony tyńdamaı, Qaraǵandy oblysynyń ákimin jaýapqa tartty. Nurmuxammed Ábdibekov te baryn salyp, aqtalýǵa tyrysty. Ony tyńdap shyqqan Úkimet basshysy qarjy mınıstri Baqyt Sultanovqa shúılikti. «Men túsinbeımin, texnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemeni, jobalyq-smetalyq qujattarǵa ózgeris engizemiz dep, qurylys jumystaryn qalaı toqtatýǵa bolady? Baqyt Turlyxanuly, ondaı jobalarǵa qalaı aqsha bólýge bolady? Aqshany alyp alady da, túzetý jasaýǵa kirisedi. Prezıdent sizge eskertý jasady ǵoı. Qatań talap qoıyńyz!", - dedi Premer-mınıstr.
Baqyt Turlyxanuly "Qup bolady!" dep qysqa ǵana qaıyrdy.
Atyraý oblysynyń ákimi Nurlan Noǵaev bolsa, ıgerilmeı qalǵan 300 mln. teńgeni naýryzǵa deıin qaıtarýǵa ýáde etti. Pavlodar oblysynyń ákimi de aqshany qaıtarýǵa daıyn. Degenmen, Úkimet basshysy eki ákimdi de bir «silkilep» aldy. «Jasaǵanyńyz durys, qaıtarǵanyńyz odan da jaqsy. Alaıda ıgergen kezde zańǵa sáıkes ıgerý kerek. Zań buzýshylyq bolmaý qajet!», - dep qadap aıtty.
«Árıne, baqylaý jumysy jalǵasatyn bolady. Byltyr qalaı ıgerildi, kimde qandaı problema bar, nege ıgerilmedi, sonyń bárine taldaý jasap, kelesi jylǵy bıýdjetti taratqanda ondaı ákimdikterge qosymsha qarjyny bólmeımiz. Sóıtip, «Nurly jol» baǵdarlamasy aıasynda qarjy bólý júıesin qolma-qol basqaryp otyramyz. Bıýdjet qarjysyn ıgerýdi ekinshi jartyjyldyqqa qaldyrmaı, bárin bir jyldyń ishinde birkelki ıgerýdi qamtamasyz etýimiz kerek. Jalpy, qarjy ıgerý jaǵynan naqty kórsetkish bar. Ol - jumystyń nátıjesi. Ondaı kórsetkishke jetpegen organdardyń jeke jaýapkershiligi de qarastyrylǵan», - dedi Qarjy mınıstri Sultanov.
Mınıstrdiń aıtýynsha, konkýrstardy ótkizý kezinde qarjylyq baqylaý sharalary bıýdjet aqshasyn ıgerýge tosqaýyl bolyp jatady. Sol sebepti búginde memlekettik aýdıt sııaqty kameraldyq baqylaýdyń arqasynda qarjylyq quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alý jumysy júrgiziledi. «Osynyń nátıjesinde biz 55 mlrd. teńgeni quqyq buzýshylyqqa deıin jetkizbeı, konkýrstardyń ýaqytynda ári tártip buzýshylyqsyz ótýine jaǵdaı jasadyq. Degenmen, qarjylyq baqylaýdyń nátıjesi de joq emes. Máselen, ótken jyly 5 memlekettik qyzmetshi 500 myń teńge aıyppul tóledi. Budan bólek, 24 adam tártiptik jazaǵa tartyldy jáne bir adam jumystan qýyldy», - dep atap kórsetti qarjy mınıstri.
Halyqtyń kópten kútken jobalardyń biri - «Jezqazqan - Qyzylorda» tas jolynyń qurylysy
QR Investıtsııalar jáne damý mınıstr Jeńis Qasymbektiń aıtýynsha, «Jezqazqan - Qyzylorda» tas jolynyń qurylysy kelesi jylǵa shegerildi.
«Atalǵan jol boıynsha biz byltyr aqparat bergenbiz. Ústimizdegi jyldyń sońynda tıisti jumysty bastaımyz degen jospar bolǵan. Osy joba boıynsha Eýropa damý bankimen kelissózder ótkizgenbiz. Sosyn Úkimette bir-eki ret osy másele kóterilgen. Oblys ákimdigi de talaı ret kóterdi. Biraq bıylǵy jylda qarajat bólingen joq. Ony kelesi jylǵa qaldyryp otyrmyz», - dedi Jeńis Qasymbek Úkimet otyrysynan keıingi baspasóz máslıxatynda.
Onyń aıtýynsha, Ústimizdegi jyly «Nurly jol» baǵdarlamasy aıasynda jalpy uzyndyǵy 4,4 myń shaqyrym joldarda kúrdeli jóndeý jumystary júrgiziledi. Sonyń ishinde jańadan salynatyn joldar da bar.
«Bárińiz jaqsy bilesizder, ortalyq pen batysty, ortalyq pen shyǵysty, ońtústikti qosamyz. Sondaı-aq Almaty-Taldyqorǵan, ary qaraı Óskemenge baratyn jol, Aqtóbeden Astraxanǵa baratyn jol, Aqtaýǵa baratyn jol, Oralǵa. Jalpy, bıyl jol qurylysyna 100 myń adam qatysady degen jospar bar», - dep atap kórsetti mınıstr.
Onyń sózinshe, jalpy jol qurylysyna paıdalanylatyn otandyq materıaldar úlesi 90 paıyzdan asty.
«2016 jyly «Nurly joldyń» avtojol jobalaryna 324,8 mlrd. teńge bólindi. Onyń ishinde Ulttyq qordan 151,3 mlrd. teńge. Bólingen qarajattyń esebinen respýblıkanyń 12 oblysynda 1,7 myń shaqyrym jol qaıta jóndeldi. Olar: Batys Eýropa - Batys Qytaı, Ortalyq - Ońtústik, Ortalyq - Shyǵys, Beıneý - Aqtaý, Almaty - Óskemen, Astana - Petropavl, Aqtóbe - Atyraý jáne Oral - Kamenka joldary», - dedi ol.
Mınıstrdiń aıtýynsha, barlyq jobaǵa 75 myń adam tartyldy jáne otandyq óndirýshiler materıaldarynyń úlesi 90 paıyzdan asty.
«2016 jyly 913 shaqyrymda qurylys jumystary aıaqtalyp, onyń ishinde jyl qorytyndysy boıynsha, 767 shaqyrym jol paıdalanýǵa berildi. Batys Eýropa - Batys Qytaı tranzıttik dálizi, Astana - Temirtaý, Almaty -Qapshaǵaı, Qapshaǵaı - Balpyq bı, Beıneý - Shetpe jáne Kókshetaý - Petropavl ýchaskeleri boıynsha qozǵalys tolyq ashyldy», - dedi Qasymbek.
Sonymen qatar Úkimettiń selektorlyq rejimdegi otyrysynda QR Premer-Mınıstri Baqytjan Saǵyntaev elimizdiń Mádenıet jáne sport mınıstrligine Almatyda ótken 28-inshi Búkilálemdik qysqy Ýnıversıada oıyndarynyń jeńimpazdary men júldegerlerine syıaqylardy der ýaqytynda tóleýdi tapsyrdy.
Premer-Mınıstr óz sózinde Almaty Ýnıversıadasyn ótkizý barysynda úlken jumystar atqarylyp, qalanyń tynys-tirshiligine qolaıly jaǵdaılar jasalǵanyn atap ótti.
«Muny ne úshin aıtyp otyrmyn? Biz EHRO kórmesin úsh aı boıy ótkizýimiz kerek. «Munsha kóp qarjyny nesine shyǵyndadyq?» degen kúmándi túsinemin. Baıandamada aıtylǵandaı, bólingen 13 mlrd. teńgeniń (Ýnıversıada oıyndaryna bólingen qarjy - red.) 4 mlrd. teńgesin únemdegenniń ózinde Almaty qalasy úlken paıda tapty. Al bul jerde EHRO-dan Astanaǵa ǵana emes, búkil elimiz zor paıda kóretin bolady», - dedi Saǵyntaev.
Osy rette Úkimet basshysy qazirden bastap barynsha jınaqy bola otyryp, elimiz úshin ımıdjdik shara sanalatyn EHRO-ny joǵary deńgeıde ótkizý qajettigin basa aıtty.
«Biz ony da joǵary deńgeıde ótkizemiz dep oılaımyn»,- dedi Premer-Mınıstr.
Sonymen qatar ol Almaty Ýnıversıadasyn uıymdastyrýshylarǵa jáne zor sporttyq jeńiske jetken sportshylarymyzǵa rızashylyǵyn bildirdi.
«Osyǵan oraı Mádenıet jáne sport mınıstrligine Ýnıversıada jeńimpazdary men júldegerlerine, sondaı-aq olardyń jattyqtyrýshylaryna syıaqylardy der ýaqytynda tóleýdi tapsyramyn. Sáıkesinshe qaýly daıyndap, sozyp almaı, Premer-Mınıstrdiń Keńsesine engizińizder», - dedi Saǵyntaev.
