Neırohırýrgter nelikten ozyq maman sanalady – ota bólmesinen reportaj
«Klınıkaǵa epılepsııamen aýyratyn naýqastar jıi túse bastady»
Biz bul operatsııaǵa kúndiz saǵat 12:00 shamasynda kirdik. Degenmen ol tańerteń bastalyp ketken edi. Neırohırýrg dárigerler tobymen birge ota ústelinde qozǵalyssyz jatqan naýqastaǵy epılepsııa aýrýynyń oshaǵyn alyp tastaýǵa kiristi. Dáriger Áskerbek Sádýaqasovtyń aıtýynsha, klınıkaǵa osy dıagnozben naýqastar jıi túse bastaǵan.
«Bul naýqas jelke-samaı epılepsııasy dıagnozymen tústi. ıAǵnı, bul patsıentte dárilik preparattardyń kómegimen toqtatý múmkin emes jıi epılepsııa ustamalary bolady. Magnıttik-rezonanstyq tomografııa (MRT) apparatynda tekseristen ótkennen keıin, ony epıleptologtar men neıroradıologtar qarady. Sodan soń naýqasqa operatsııa jasaý týraly sheshim qabyldandy. Biz epılepsııa oshaǵyn alyp tastaımyz. Bul ustamalardyń jıi bolýyn toqtatýǵa múmkindik beredi», - deıdi neırohırýrg.
Dáriger eń bastysy naýqasqa qajetti medıtsınalyq kómekti kórsetip, onyń densaýlyǵyna zııan keltirip almaý kerektigin atap ótti.
«Bul - kez kelgen hırýrgtyń basty maqsaty. Epılepsııa derti tek paıda bolǵan isikterge ǵana baılanysty emes. Muny barlyq maman kórip, baıqaı bermeıdi. Naqty aýrýdyń oshaǵy qaı jerde ekenin, ustamalardyń qandaı túri bolýy múmkin ekenin rastaıtyn basqa zertteý ádisterimen salystyrý kerek. Alty jyl jumys istep, epılepsııa ortalyǵyn ashtyq. Bul - Qazaqstandaǵy júıeli emdeý jáne tek osy baǵyttaǵy otalar jasaýmen aınalysatyn jalǵyz ortalyq dep esepteımin», - dedi Áskerbek Sádýaqasov.
Epılepsııanyń túrli belgileri bolýy múmkin
Operatsııa bólmesinde hırýrgtan basqa mamandar boldy. Olar - assıstent, sanıtar jáne keıinirek epıleptolog qosyldy. Bul neırohırýrg úshin ádettegi operatsııalardyń biri bolǵanymen, ota aldynda naýqasty muqııat daıyndaý jáne tekserý qajet. Dáriger operatsııa úshin barlyǵy daıyn ekenine kóz jetkizgen kezde mamandar jumysqa kirisedi. Kóp nárse naýqastyń kóńil-kúıine de baılanysty. Operatsııa aldynda dárigerler naýqasqa barlyǵyn oı tarazysyna salyp, oılanyp, tek sodan keıin ǵana sheshim qabyldaýǵa keńes beredi. Alaıda, keıbir jaǵdaılarda naýqastardyń oılanýǵa ýaqyty bolmaıdy. Óıtkeni, onyń ózi úshin de, dáriger úshin de ýaqyt tapshy bolady.
«Naýqastarǵa otadan keıingi jaǵdaıy qalaı bolatynyn tolyq túsindirseń ǵana olar operatsııa jasaýǵa kelisim beredi. Epılepsııa ustamalary jıilep nemese onyń belgileri adam ómirine qaýip tóndirse, onda operatsııa týraly sheshim qabyldaýǵa bolady. Eger naýqas áleýmettik ortada qalypty júrip-tura almasa, qyzmet etýine aýrýy kedergi keltirse - bul jaǵdaıda operatsııa jasalýy kerek. Keıbir naýqastar dertine qaramastan, kúndelikti tirshiligin jalǵastyra beredi. Atalǵan aýrý olardyń densaýlyǵyna aıtarlyqtaı qaýip tóndirmeıdi. Mundaı kezde naýqastarǵa ota jasalmaıdy. Óıtkeni, olardyń ómir súrý sapasyna ol aıtarlyqtaı áser etpeıdi», - dep túsindirdi epıleptolog Jasulan Ótebekov.
Mamannyń aıtýynsha, epılepsııa kenetten paıda bolmaıdy. Onyń belgileri balalyq shaqta baıqalady.
«Júktilik kezinde áıeldiń organızminde bolýy múmkin ınfektsııalar onyń densaýlyǵyna teris áser etedi. Saldarynan balanyń mıy zaqymdanady. Tıisinshe, ol epılepsııa aýrýyna ulasýy múmkin. Epılepsııa ustamalarynyń 200-den astam túri bar. Sondyqtan epıleptologtyń mindeti – bul sımptomdardy ajyrata bilý. Olar ártúrli bolýy múmkin. Máselen, siz kózińizdi jypylyqtata berseńiz – bul da epılepsııanyń belgileri bolýy múmkin. Degenmen, árbir kózdi ashyp-jumǵan áreketti epılepsııa dep sanaýǵa bolmaıdy. Sondyqtan barlyq kórinister qosymsha zertteledi. Dıagnostıkanyń sapasy artqan saıyn, dertti anyqtaý kórsetkishi de jeńildeıdi», - dep atap ótti epıleptolog.
Otadan keıingi 4 nátıje
Eger buryn adamdar óz aýrýyn jasyratyn bolsa, qazir azamattar ózderinen epılepsııa belgilerin baıqasa, ony ashyq aıtady. Sondaı-aq, operatsııa aldynda naýqasqa onyń densaýlyq jaǵdaıy týraly egjeı-tegjeı málimet beriledi.
«Hırýrgııalyq kezeńde atalǵan epılepsııa oshaǵyn biz aldyn ala talqylap alamyz. Sonymen qosa, ota jasalǵan naýqasty biz bir jyl ishinde baqylaýda ustaımyz. Eger osy kezeńde naýqasta ustamalar bolmasa, onda operatsııa kómektesti degendi bildiredi. Operatsııadan keıin tórt nátıje bolýy múmkin. Birinshi nátıjede - epılepsııa qaıtalanbaıdy. Ekinshi nátıje – ustamalar sırek bolady. Úshinshiden, ustama qazirgiden áldeqaıda az, biraq saqtalady. Tórtinshisi – ota jasalǵan naýqastardyń 5 paıyzynda burynǵy jaǵdaı qaıtalanady. ıAǵnı, operatsııadan nátıje joq. Osy ota aıaqtalǵannan keıin biz birneshe tekserý júrgizemiz. Atap aıtqanda, aýrýdyń qaıtalaný qaýpin baǵalaımyz. Degenmen nátıjeni biz tek 12 aıdan keıin ǵana bilemiz. Sondyqtan otanyń bul túrin kez kezlgen hırýrg sapaly júrgize almaıdy. Bul jerde komandalyq jumys qajet», - dep túsindirdi hırýrg.
Komandalyq júıeli ári sapaly uıymdasqan jumys qana kúrdeli neırohırýrgııalyq máselelerdi sheshýge yqpal etedi. Epıleptologtardan basqa, QR Prezıdentiniń Іs Basqarmasy Medıtsınalyq ortalyǵynyń aýrýhanasyndaǵy neırohırýrgııalyq brıgadada nevropatologtar, neıroradıologtar, neıroanestezıologtar, neırohırýrgter, neıroreabılıtolog mamandar qyzmet etedi.
«Bizde neırohırýrgııalyq otalardy jasaýǵa jáne tekseris júrgizýge múmkindik beretin qajetti qural-jabdyqtar men mamandar bar. Bizdiń bólim epılepsııanyń ózge de túrlerin, mıdaǵy isikterdi emdeýmen aınalysady. Bizdiń bólimsheniń basshysy neırohırýrgııa boıynsha sapaly qyzmet tek bizdiń qalada ǵana emes, sonymen qatar Qazaqstannyń ár óńirlerde bolǵanyn kózdeıdi. Oblystarda jáne shetelderde sheberlik sabaqtaryn ótkizedi. Kúzde Ózbekstannan neırohırýrgter keldi. Tájirıbe almasyp, eki emhananyń múmkindikterine baǵa berdik», - deıdi neırohırýrg.
Búırek pen baýyrdy transplantatsııalaýǵa bolady, al mı - óte názik organ
Mamandardyń aıtýynsha, qazir neırohırýrgııalyq aýrýlar jastar arasynda da jıi kezdesedi.
«Buryn mı isikteri egde jastaǵy adamdarda anyqtalatyn. Qazir biz jastar arasynda da mı isiginiń jıi kezdesetinin kórip otyrmyz. Mundaı jaǵdaılar óte kóp. Eń aldymen, neırohırýrgııa naýqastyń ómirin saqtap qalýǵa arnalǵan. Mı bizge týǵannan bastap beriledi jáne ony almastyra almaımyz. Siz júrekti aýystyra alasyz, donor taba alasyz. Siz basqa bireýdiń búıregin nemese baýyryn transplantatsııalaı alasyz. Al mı - óte názik organ. Biz halyqaralyq standarttar boıynsha jumys isteımiz. Medıtsına bir orynda turmaıdy. Qazaqstanda árbir neırohırýrg osy baǵyttyń damýyna úles qosyp keledi. Elge jańa, zamanaýı tehnologııalar ákelinedi. Neırohırýrgııa tolyǵymen zerttelmegen, ony zertteý, damytý qajet. Men dárigerler patsıenttiń shetelge barmaı, óz elimizde emdelýi úshin ter tókse dep tileımin», - dep toqtaldy neırohırýrg-dáriger.
Áskerbek Sádýaqasov QR PІB Medıtsınalyq ortalyǵy aýrýhanasynyń neırohırýrgter tobyna 2016 jyly qosyldy. Osy kezeńde ol birneshe sátti operatsııa jasap úlgerdi. Jas kezinde ol ártúrli mamandyqta ózin synap kórgen. Degenmen, sanaly saraptaı kele, neırohırýrg bolýǵa bel sheshken.
«Bala kezimde zańger nemese advokat bolamyn dep oılaıtynmyn. Biraq bir kúni men aýrýhanaǵa tústim. Sol jerden talapkerlerge arnalǵan jarnamany kórdim. Qazaq memlekettik medıtsına akademııasy oqýǵa shaqyryp jatyr eken. Sodan keıin men dáriger bolǵym keldi jáne tańdaýyma eshqashan ókingen emespin. Meniń aǵam da neırohırýrg. Ol stýdent kezimde neırohırýrgııa bólimine sanıtar bolyp jumysqa ornalasýdy usyndy. Eki jyl sanıtar bolyp jumys istedim. Eden jýyp, emdelýshilerge kútim jasap júrgenim ózime unady. Neırohırýrgııadan basqa salaǵa barǵym kelmedi. Bul siz óte jaqsy kóretin jáne odan bas tarta almaıtyn dámdi krýassan sııaqty», - dep bólisti neırohırýrg.
Mı men omyrtqaǵa jasalatyn ota ózge de aýrýlardyń paıda bolýyna alyp kelýi múmkin. Naýqasty dereý daıyndaý, qaýip pen múmkindikti baǵalaý jáne operatsııalyq qoldaý - kópsalaly aýrýhananyń basty artyqshylyqtarynyń biri. QR PІB Medıtsınalyq ortalyǵy aýrýhanasynyń dárigerleri jumysta bir ǵana basty qaǵıdany negizge alady – ol patsıenttiń densaýlyǵy bárinen joǵary. Tıisinshe, sátti operatsııalar sany kóbirek bolýy úshin bar kúsh-jigerin salady.
