Negizgi zań - úkimettik emes uıymdar qyzmetine qarqyndy serpilis
Keıbir ÚEU ókilderi zańnamanyń álsiz tustary bar deı kele, áli de jetildirý kerek ekendigin alǵa tartty. Degenmen uıymdar arasynda uzaq ýaqyt qoǵamdyq ashyqtyqta keń talqyǵa túsip, qajyrly eńbektiń nátıjesinde daıyndalǵan ózgerister men tolyqtyrýlar elimizdegi úkimettik emes sektordy damytýdyń ońtaıly qaǵıdattaryn eskere otyryp, ázirlengenin esepke alýymyz qajet. Engizilgen qarjylandyrý túrleri, álemdik tájirıbede óz nátıjesin bergen jáne bizdiń elde de aldaǵy úshinshi sektor qyzmetin jetildirýge negizgi sebep bolary sózsiz, alaıda uıymdar ókilderi men qarapaıym halyqqa zańnamanyń oń tustaryn túsindirý maqsatynda, qazirgi ýaqytta elimizde jan-jaqty is-sharalar uıymdastyrylýda. Sonyń biri, Mádenıet jáne sport mınıstrligi uıymdastyrýymen, «Negizgi zań - demokratııa negizi» atty ÚEU ókilderi men jastar qaýymyna arnalǵan úlken is-shara. Shara barysynda, demokratııalyq bıliktiń negizgi qaınar kózi halyq jáne halyq pen bılik arasyndaǵy negizgi baılanystyrýshy altyn kópir ÚEU-ler jáne mundaı uıymdardyń qyzmetin jetildirýdegi negizgi tetik zańnama ekendigi alǵa tartyldy.
Shara barysynda, «Eýrazııalyq quqyq qorǵaý ortalyǵy» prezıdenti , Nurǵalı Eńlik Nurqalıqyzynan azdaǵan suhbat aldyq.
Qazirgi ýaqytta jańa qabyldanǵan zańnamadaǵy granttar men syılyqaqylardy úılestirý isi arnaıy qurylatyn operator arqyly júzege asyrylmaq, osy tusta operator qurylymyna sıpattama bere ketseńiz?
Osy ýaqytqa deıingi Elimizdegi ÚEU isine qatysty naqty málimetterdiń bolmaýy, tirkelgen 27 000 uıymnyń qaısybiri belsendi qyzmet atqarady qaısysy shalǵaı óńirde qaraýsyz qaldy, bólinip jatqan qarajattar durys úılestirilýde me, munyń barlyǵyna qatysty naqty aqparattar áli kúnge deıin ár derekkózderde árqıly taralǵan. Al jańa zańdaǵy ózgerister qosymsha qarajattandyrýdyń jańa túrlerin qarastyryp otyr, demek aldaǵy ýaqytta baqylaý qadaǵalaný qaǵıdatyn kúsheıtýimiz qajet. Al munymen qazirgi ýaqytta, naqty bir organ ǵana aınalysady dep aıtý qıyn, árbir qyzmet organynyń ózine júktelgen qyzmetteri bar, mine sol sebepti de, «Úılestirý keńesiniń» negizgi maqsaty biryńǵaı operator quryp, úshinshi sektor qyzmetiniń isine monıtorıngileýbolyp otyr. Al qurylatyn operator osy salanyń negizgi janashyrlarynan quralatyn bolady, mundaǵy múshelikter tek mınıstrlik qyzmetkerleri dep túsinip júrgenderde joq emes, degenmen biz túsiný kerek múndaǵy negizgi dúnıe, operator aktsıonerlik qoǵam sekildi qurylatyn bolady. Bir nazarda ustaýymyz kerek dúnıe, ÚEU qajettilikterin muń-muqtajyn osy salanyń janashyrlarynan artyq eshkim bile bermeıdi. Al qurylatyn operator osy salanyń mamandarynan quralmaq. Sonymen qatar, qazirgi ýaqytta elimizde shalǵaı óńirlerde qanshama ÚEU bar, olardyń barlyǵyna birdeı qarjylandyrý úılestirilip jatyr ma, biz bile bermeımiz, aıtamyz «olar jumys istemeıdi» dep, alaıda olar jumys istegisi kelmegendikten emes, qarajattyń durys jetispeýinen istemeı jatqan shyǵar, sondyqtan da osy máseleniń barlyǵyn jiti baqylaý kerek.
Atalǵan ózgertýler men tolyqtyrýlarda granttar men syılyqaqylardyń úılestirilý mehanızmi qalaı júrmek?
Ádette usynystar joǵarydan tómenge júrip jatady, al jańa zańnamada taqyryptar usyný tarmaǵy uıymdar tarapynan da jasalyný quqyǵy qarastyrylǵan. Máselen, árbir óńirdiń óz áleýmettik máseleleri bar, al ony sol jergilikti halqy ǵana bilýi múmkin, al mundaı máseleler sol jerdiń úkimettik emes uıymdary kómegimen sheshilýi tıis. Sol sebepti de, olarǵa óz taqyryptarymen usynystar bildirý múmkindikteri berilip otyr.
Jergilikti úkimettik emes uıymdardy Sheteldik donorlyq uıymdar arqyly qarjylandyrý toqtatylady degen úreıli boljamdar bar, osy qanshalyqty ras ?
Joq, toqtatylý týraly aıtylmaǵan, kerisinshe olardan qarajatty kóptep tartý durys is. Bizdiń negizgi maqsatymyz, qarjylandyrýdyń operator qadaǵalaýy arqyly júrgizilýi. Qazirgi tańda, ózge memleketterge qarasaq, máselen Reseı Federatsııasy 2012 jyly sheteldik donorlarǵa qatysty qatańdatýlar engizdi, al 2014 jyly keıbir jaǵdaılarda múlde toqtatylý jaǵdaıattaryn qarastyrdy. Al bizdiń jańa zańnama mundaı qatańdatýlarǵa jol berip otyrǵan joq, eń bastysy halyqtyń múddesin qorǵaýǵa ony joǵarylatýǵa arnalsa bolǵany. Búginde memlekettiń ishinde ydyratýlarǵa jol berip, halyq pen bılik arasynda arandatýlar maqsatynda da qarjylandyrý isteri bolýy múmkin, sol sebepti de, memleket bilip otyrýy kerek kim qandaı jaǵdaıda qandaı maqsatta qarjylandyryp otyrǵandyǵyn.
Memlekettik áleýmettik tapsyrys qalaı júrgiziletin bolady?
Memlekettik áleýmettik tapsyrys árıne konkýrstyq negizde júrgiziledi. Kimniń nıeti bar, kelsin barlyǵy ashyqtyqta júrgiziletin bolady. Buryn «Úılestirý Keńesi», «Qoǵamdyq Keńes» degender bolmasa, qazirgi ýaqytta munyń barlyǵy qarastyrylyp, jan-jaqty múmkindikter alańy qurastyrylyp otyr. Barlyq istiń osylaı ashyqtyqta júrýi, úkimettik emes uıymdardyń áleýmettik qyzmet kórsetý naryǵynyń keńeıýine alyp keletin bolady deýge negiz bar. Aldaǵy ýaqytta qabyldanǵan zańnama boıynsha osy maqsatta birge kúsh jumyldyratyn bolamyz.
Jaýaptaryńyzǵa rahmet!
