Naýqastarǵa ota jasap kele jatqanyma jarty ǵasyrǵa jýyq ýaqyt boldy – hırýrg
- Áńgimeńizdi týyp-ósken jerińizden bastasaq...
- 1953 jyly Kúrshim aýdany Saryóleń aýylynda dúnıege keldim. Mektep bitirgen soń oılana kele Semeıdegi medıtsına ýnıversıtetine oqýǵa tústim. Dáriger bolǵysy kelgen uldardyń kóbisi osy hırýrgııa salasyn tańdaıdy ǵoı. Bul tańdaýyma esh ókinip kórgen emespin.
- Uzaq jyldyq eńbek ótilińizde qansha ota jasadyńyz?
- 1976-1977 jyldary ınternatýrany Pavlodar qalasynda ótkizgen soń Kúrshim aýdandyq aýrýhanasynda 21 jyl hırýrg boldym. Odan keıin 23 jyl Óskemendegi ftızıopýlmonologııalyq ortalyqta eńbek ettik. Jyl saıyn orta eseppen 50 ota jasadym dep eseptegende 10 jylda bes júz ota shyǵady. Sonda 44 jyldyń ishinde 2 myńnan astam ota jasaǵan ekenbiz.
- Osy otalardyń ishinde esińizde qalǵany qaısy?
- Búırek tómenge túsip ketkende jasalatyn otany Kúrshim aýdanynda eń alǵash ret jasaý meniń nesibeme buıyrǵan eken. 2009 jyldan beri ımmýn tapshylyǵy vırýsy bar (VICh) naýqastarǵa 500-ge jýyq otany ótkerippiz. Shynyn aıtqanda, hırýrgtardyń kóbisi mundaı patsıentterge ota jasaýǵa júreksinedi. Sebebi bul kúrdeli ári qaýipti ota. Túrli jaraqat alyp shuǵyl túrde aýrýhanaǵa túsken naýqastarǵa, keýde, ish qýysyna, ókpege, baýyrǵa ota jasap, qaterli isikterdi aldym.
Máselen, aýdandyq aýrýhanalardyń birine qan qysymy tómendep ketken azamat túsken bolatyn. Sondaǵy hırýrgter ish qýysyna kishkene tilik jasap, syrqattyń kózin tappaı qaıta tigip, bizge ákeldi. Sebebi naýqas týberkýlezben aýyrǵan edi. Belgili bolǵandaı, onyń ish qýysynan qan ketip, kókbaýyry jarylyp ketipti. Laparotomııa men splenektomııa jasap, kókbaýyrdy alyp tastadyq. Osylaısha kúrdeli jaǵdaıdaǵy patsıent aman qalǵan-tuǵyn.
Sosyn taǵy bir oqıǵa esime túsip otyr. Birde akkýmýlıator suıyqtyǵyn abaısyzda iship qoıǵan adam jedel járdemmen aýrýhanaǵa tústi. Ol uzaq ýaqyt dárigerge júginbeı, úıde jatypty. Sonyń saldarynan ishi isip, toqtaýsyz qusa berdi, qusa berdi. Rentgen ókpe týberkýlezin kórsetken soń ota jasadyq. Asqazandy alyp tastap, anastomoz qoıdyq. Áıteýir, naýqasty aman alyp qalyp, ókpe týberkýlezin emdep shyǵardyq.
Hırýrg jumysynyń aýyr ekendigi ras. Biraq adamǵa paıdań tıip, dertine shıpa bolyp jatsań sharshaǵanyńdy umytyp, shabyttana túsesiń. Jazylýy múmkin emesteı kóringen syrqat jandar biraz ýaqyttan keıin aldyńda kúlip otyrǵanda ómirge bosqa kelmegenińdi túsingendeı bolady ekensiń.
- Búgingi men burynǵy medıtsınanyń aıyrmashylyǵy qandaı?
- Ýaqyt ótken saıyn medıtsına salasy ózgerip kele jatyr. Jańa tehnologııalar, zamanaýı jabdyqtar engizilýde. Onyń ishinde hırýrgııaǵa qatysty túrli jabdyqtar qoldanysqa berilýde. Qazir adam aǵzasyndaǵy sirińkeniń shıindeı tasty barmaq basyndaı qylyp kórsetetin apparattar bar. Bul hırýrg jumysyn edáýir jeńildetti.
Bizdiń zamanda ondaı joq edi. Sol úshin jastarǵa únemi bilimin jetildirip otyrý qajet. Shyǵys Qazaqstanda jyl saıyn aq halattylardy sheteldegi medıtsınalyq mekemelerge oqýǵa jiberip jatqandaryn kórip júrmiz. Bul óte durys. Eýropa elderiniń bilimi mol, tájirıbesi kóp. Ózimniń 1988 jyly Ýkraınada 2 jarym aı biliktilik arttyryp kelgenim bar. Sol jerde úırengerimizdi jumysta kádege jarattyq qoı.
- Otbasyńyz jaıly aıtyp ótseńiz...
- Ómirlik serigimmen 2 bala súıdik. Bir ul, bir qyzymyzdan 6 nemeremiz bar. Sol nemerelerdiń ishindegi úlkeni bıyl mektep bitirdi. Ol til mamany bolǵysy keledi. Jalpy otbasymda dárigerlik jolda júrgen tek ózim ǵanamyn.
Ulym áskerı salada qyzmet etedi, al qyzym – ekonomıst. Olar eseıgen shaq, bul shamamen 1997-1998 jyldary medıtsına quldyrap, jabdyq jetispeı, dárigerlerge jalaqy durys tólenbeı turǵan qıyn kezeń edi. Sol ýaqytta bári zańgerlik pen ekonomıkany tańdap jatqan-tuǵyn.
- Jas hırýrgtarǵa qandaı aqyl-keńes aıtasyz?
- Eńbektený kerek. Eńbektiń ashpaıtyn qulyby, almaıtyn qamaly joq. Jańa aıtqanymdaı, bilimderin arttyryp otyrǵan jón. Internet joq kezde basqa elderden medıtsınalyq kitaptardy aldyrtatynbyz. Ony bizge belgili bir ýaqytqa ǵana beretin. Kitapty kúndiz-túni oqyp, qajettilerin qaǵazǵa túrtip alatyn edik. Osylaısha, oqyǵanymyz este qalatyn.
Al búginde Google men Youtube-ke ne keregin jaza qalsańyz birden shyǵa keledi. Bul árıne jaqsy ǵoı. Biraq bir jaǵynan este qalmaı, tez umytylady. Sol úshin qyzmetin endi bastap jatqandarǵa da, jumys istep júrgenine birshama ýaqyt bolǵandarǵa da aıtarym – medıtsınalyq kitaptardy jıi oqyp turyńyzdar.
- Áńgimeńizge kóp rahmet!